Gayrimüslimlere Osmanlı gibi olamadık 3

-Şimdi siyasi hakimiyeti genişletmek anlamında baktığınız zaman doğrudur. Aslında İslamda savaşlar İslam davetinin her yere ulaşması ve o daveti ulaştığı insanların kendi canlarından ve mallarından emin olarak bu davete uyma imkânının temin edilmesi açısından meşru kılınmıştır.

-Ama sen bunu kılıçla yaparsan onun başka şansı kalır mı?

- İslam kılıçla siyasi hakimiyetini genişletmiştir. Fakat dini hâkimiyetini kılıçla genişletmemiştir. Bu ikisini birbirinden ayırmak lazım. Tarih içerisinde savaşları ortadan kaldırmak gibi bir ütopyanın peşine düşmenin bir anlamı yoktur. Savaşlar her zaman olmuştur ve olacaktır. Burada önemli olan savaşlardan sivil halkın hem can ve mal güvenliği bakımından hem kültürel yapısı bakımından nasıl etkilendiğidir.

-Dinlerin komşunun toprağına göz dikme diye bir hedefi var mıdır?

-İslam davetinin yeni topraklara ulaşmasını o günkü şartlar içerisinde başka bir yolu da yoktu. Yani o gün bugünkü gibi devletlerarası ilişkiler barış temeline dayanmıyordu. Bugün barış temeline dayanıyor. O gün barış sınırlı sürede söz konusudur. İslam davetinin ulaşmasının tek vasıtası da savaş değil. Vasıtalardan biridir.

-Gayri Müslimlere Osmanlı'da zimmi deniyor. Zımmilerin yeni kilise yapmaları da, mevcutlarının tamir edilmesi de idari izne bağlı.

-Evet izne bağlı.

-Bu izinler kolayca alınabiliyor muydu, yoksa engeller mi çıkartılıyordu?

-Bu konudaki uygulamalar o günün şartları padişahın takdirine bağlı. Bu takdirde tabiatıyla dönemin ilim adamlarının yaptığı yorumların, yönlendirmelerin de rolü var. İslam tarihinde genel uygulama olarak şunu söyleyebiliriz. Bir dini cemaat varsa, bunların bir mabede ihtiyacı varsa bu genel olarak engellenmemiştir.

-Her çağda böyle mi, yani altı yüz yirmi beş yıl boyunca?

-Bin dört yüz yıl boyunca böyle. Osmanlı öncesi dönemde de böyledir. Bunun kanıtı şudur: Bugün Mısır bin dört yüz senedir kesintisiz İslam devletleri hâkimiyeti altında yaşayan bir ülke. Bu bin dört yüz senenin sonunda bile bugün Mısır'da küçümsenemeyecek bir Hıristiyan grup var. Milyonlarla ifade edilen cemaati ve kiliseleri var.

-Bunun bir benzeri Hıristiyan dünyasında var mı?

-Yok. Hıristiyanlar ilk üç asırda, din ve vicdan hürriyetini savundular. Çünkü onların gelişmek için din ve vicdan hürriyetine ihtiyaçları vardı. Fakat Bizans'ta Hıristiyanlık resmi din olarak kabul edildikten sonra din ve vicdan hürriyeti taraftarı olmadılar. Hıristiyanlık Avrupa'nın belirli bölgelerine zorla yayılmıştır. Bakın Luka İncil'inin 14. bölümünün 23. cümlesi şöyle: " Ve efendi hizmetçiye dedi. Yollara ve çitlerin boynuna çık. Bulduklarını içeri girmeye zorla da evim dolsun". Bunu dinde zorlamanın teorik temeli olarak adılar. İslam dileyen iman etsin, dileyen küfretsin diyor. Buradaki gibi "zorla ki evim dolsun" demiyor.

-İncil'in de bunu murat ettiğini sanmam.

-Aslında burada dinde zorlamaya tam cevaz yok. Fakat dinde zorlama olarak yorumlamıştır. Ve bu ayete dayanılarak Avrupa'da dinde zorlamayı getirmişlerdir. Mesela İspanya'da 750 senelik bir İslami dönem var. Ve Avrupa'nın bilim bakımından gelişmesinde Endülüs'ün büyük rolü var. Sicilya'da keza 500 senelik bir İslami dönem var. Bugün buralarda gerçekten bu dini yaşayan kimse mevcut değil ve bu dinin mabetlerinin kalıntıları adeta hiç kalmamıştır. Tabiatıyla teorik olarak daha ideal bir düzen kurulabilir. Ama uygulamanın ortaya çıkardığı şey şunu gösteriyor ki, İslam dünyasında gayrimüslim unsurlara karşı gerçekten o dönemin şartları içerisinde saygı gösterilmiştir, beraber yaşamaya izin verilmiştir. Ve onlara inançlarını, adetlerini, kültürlerini, geleneklerini yaşamalarına imkân tanınmıştır. Ben bunun küçümsenmemesi gerektiğini düşünüyorum.

-Tarihçiler araştırmış mıdır; 600 asırlık Osmanlı döneminde yeni kaç tane kilise yapılmış?

-İbadethaneler lüks veya gösteriş için yapılmaz, ihtiyaç duyulduğu zaman yapılır. Bakınız Kuzguncuk'ta bitişik nizam şeklinde cami ve kilise yan yana. Beylerbeyi sarayının yapılması esnasında saray inşasında çalışan Hristiyan ustalar için yapılmış. Bu şu anlama geliyor? İhtiyaç olduğunda kilise yapılmasına izin verilmiştir. Osmanlıların kuruluş ve genişleme dönemlerinde hiçbir Hıristiyan ve Yahudi Müslüman olması için zorlanmamıştır. Ama şu olmuştur: Rumlardan, Bulgar, Sırp, Arnavut kökenlilerden zaman içinde çok ciddi anlamda Müslümanlaşma olmuştur. Anadolu'da olmuştur, Balkanlarda olmuştur. Bu şu anlama gelmektedir: Osmanlı buralarda siyasi hâkimiyet kurduktan sonra Hıristiyanların nüfusu ciddi anlamda azalmıştır. Dolayısıyla zaten mevcut olan kiliseler ihtiyaca cevap vermiştir. Cevap veren kiliselerin yanısıra yeni kilise yapılmasına izin verilmemiştir.
GÖSTERİŞ İÇİN CAMİ YAPILMADI; BÜYÜK CAMİLER ALLAH'A DUYULAN SAYGI VE BAĞLILIĞIN MADDİ GÖRÜNÜMÜ
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın