Buluşlara Osmanlı İlgisi

Buluşlara Osmanlı İlgisi

Osmanlı Devleti'nde daha kuruluş yıllarından itibaren ilme ve âlime büyük bir değer verilmiştir. Bu durum Osmanlı Devleti'nin gerileme ve çöküş devrinde de devam etmiştir. Sultan 2. Abdülhamid, bir yandan zor günler yaşayan devleti içine düştüğü zor durumdan kurtarmaya çalışırken, bir yandan da modern dünyadaki ilmî ve teknolojik gelişmelere büyük alâka duymuş ve onları yakından takip etmiştir. Osmanlı arşivlerindeki pek çok belge, bunu açıkça ortaya koymaktadır.

Birinci Belge: 9 Cemâziyelâhir 1268 tarihli, Mâliye Nâzırı ve Serasker Paşa'yla yapılan resmî yazışmadır. Bu yazıda, yangın söndürmek için İngiltere'de icat edilen makineden birinin denenmek maksadıyla alınması Maliye Nâzırlığı'ndan istenmektedir. Sözkonusu yazışmadan açıkça anlaşıldığı gibi, 2. Abdülhamid, İngiltere'de icat edilen bir makineden hemen haberdar olmakta ve makinenin ülkeye getirilmesi için emir vermektedir.

İkinci Belge: Sadâret Mektûbî Kalemi'ne 20 Kanûn-ı Evvel 1308'de gönderilen bir yazıdır. Yazının evrak numarası 314, husûsî numarası 43'tür. Adana Valiliği'ne hitaben yazılan bu belgede, su kuvvetiyle hareket eden bir makine icat eden ve Nâfia Nâzırlığı'ndan berat (patent) almış Sakız Mevlevîhânesi Postnişi (şeyhi) İsmail Efendi'ye Adana'ya yapacağı yolculukta kolaylık gösterilmesi istenmektedir. Bu yazı, icat sahibi bir âlime verilen değeri açıkça ortaya koymaktadır.

Üçüncü Belge: Sadaret Mektûbî Kalemi'ne 15 Şaban 1313 tarihinde gönderilen yazıdır. Askerî Mektepler (Mekâtib-i Askeriye) Nâzırlığı'na gönderilmesi istenen bu yazıda, yer hareketlerini incelemek maksadıyla Fransa'da icat edilen bir âletin satın alındığı ve Mekteb-i Fünûn-ı Harbiye'de kullanıldığı belirtilerek, sözkonusu âletle yapılan çalışmaların neticelerinin padişaha bildirilmesi istenmektedir. Ayrıca bu cihazın kullanımı için iki subayın görevlendirildiği ifade edilmektedir. İşin daha da enteresan yanı, bu cihazın mucidi mühendis Lucien Mofok ile Lui Forniyal'ın mükâfatlandırılması emredilmektedir.

Dördüncü Belge: Bâb-ı Âlî (Sadâret) Hâriciye Nâzırlığı Tercüme Odası'na, Kuzey Amerika Philadelphia şehri, Atlanta Sokağı 3840 numaralı hânede oturan Dr. Donberg tarafından 26 Şubat 1277 tarihinde gönderilen yazının tercümesidir.

Bu yazıda özetle şöyle denmektedir: Şifreli bir yazı icât ettim. Bu yazı mekteplerden başka, telgrafnâmelerde de kullanılabilir. Bunun diplomaside ve askerî işlerde kullanılmasının çok fayda sağlayacağı âşikârdır. Bu yazının anahtarı olmadıkça, okunması mümkün değildir. Öğrenilmesi de kolaydır. On yaşındaki bir çocuk on saatlik bir eğitimden sonra, hem okumayı hem de yazmayı öğrenir. Bundan başka gönderen veya gönderilen kişinin anahtarı kolaylıkla değiştirilebilir. Amerika vatandaşı olduğum ve politika ile de hiçbir münasebetim olmadığından hakkımda herhangi bir suizanda bulunulamaz. İngilizce bazı gazetelerden yapılan alıntılar, bu yazı ile yazılarak numûne olmak üzere mektubuma eklenmiştir.

Mektubun saraya ulaşması üzerine, Sultan 2. Abdülhamid, bu mucitle yakından ilgilenmiş ve onun beşinci rütbeden Mecîdî nişanıyla mükâfatlandırılmasını emretmiştir.

Beşinci Belge: 20 Şevval 1318 / 28 Kanûn-i Sânî 1316 tarihli olup Yıldız Sarayı Başkitâbet Dâiresi'ne aittir. Bu yazıda, Aix-la-Chapelle Otomobil Şirketi Fabrikası'nın Müdürü Mösyö Ashof'a dördüncü rütbeden Osmanlı nişanı verilmesi emredilmektedir.

Altıncı Belge: Umûr-ı Hâriciye Nâzırlığı'na hitaben Bahriye Nâzırı tarafından yazılan 19–26 Muharrem 1324 tarihli bir yazıdır. Zırhlı bir denizaltı yapan Alman Karl Hecel, padişah tarafından İstanbul'a davet edilmiş, yol masrafı olarak kendisine 500 mark gönderilmiş ve pasaport işlemlerinin acilen yapılması için Peşte Şehbenderliği'ne, Hâriciye Nazırlığı tarafından telgraf çekilmiştir.

Yedinci Belge: Kopenhag Başşehbenderliği'nden, Umûr-u Hâriciye Nâzırlığı'na gönderilen 30 Eylül 1322 tarihli bir yazıdır. Bu yazıda, Kopenhag Başşehbenderliği, denizaltılarla alâkalı bir buluş yapan Mösyö Berg isimli bir şahsın mektubundan bahsetmekte ve bu konuda yapılması gerekenlerin padişahtan sorulmasını istemektedir.

Bütün bu belgelerden, Sultan 2. Abdülhamid'in ilme ve ilim adamına verdiği değer, ilmî ve teknolojik buluşlara gösterdiği alâka açıkça görülmektedir.

sızıntı
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın