Takvanın boyutları

3. BÖLÜM

TAKVANIN BOYUTLARI

1- Allah Sevgisi ve Takva İlişkisi:

Takva, Allah (cc) sevgisinin zirvesidir. Bir başka deyişle, Allah (cc) sevgisini kaybetme endişesinden dolayı için titremesidir.

Takva yaşayarak öğrenilir ve tadına varılır. Tekrar hatırlayalım ki, takvanın içerisinde korku unsuru olmakla beraber o salt korku değildir. Takvada olan korku, ateşten, cehennemden, azaptan, kahırdan korkmaktan farklı birşeydir. Bu tür korkulara 'havı' denir ki bunda sevgi unsuru aranmaz. Halbuki takvadaki korku, kulun Rabbiyle arasındaki sevgiyi yıpratma korkusudur, O yakacak diye değil, O sevmeyecek diye korkmaktır. Yanmanın en büyüğü O'nun sevmemesidir. İşte takva, kişinin Allah'la arasında oluşturduğu sevgiyi yıpratmamak için tetikte durması, o sevgiyi gözbebeği gibi korumasıdır. Bu durumda Vedûd olan Allah'ın değil yasaklarını, O'nun hoşlanmama ihtimalinin olduğu şeyleri bile terk eder; değil O'nun emirlerine, O'nu hoşnut edeceğini sandığı tüm eylemlere sarılır. Bütün bunları yaparken de başka hesaplar yapmaz. Yalnızca sevgiyi korumayı, onu yıpratmamayı amaçlar. Takvada titreyişin illeti, ödül veya korku değil, sevgidir.

Takva sevginin zirvesidir. Sevgi, umut, korku... Bu üçünün insan ruhunda meydana getirdiği halettir. Sevgi, umut, korku, üçü birlikte yalnızca Allah için duyulur. Bunların üçünü birden Allah'tan başkasına tahsis etmek, o şeyi 'ilâh' edinmektir. İnsan birini yalnızca sevebilir, bu akidevî bir mesele teşkil etmez. Ya da birine umut besleyebilir, veyahut da birinden korkabilir. Ancak bu üçünü birden Allah'tan başkasına tahsis edemez. Bunu yapmak O'na eşler (endâd) bulmak demeye gelir. Fakat bunları tümüyle Allah'a tahsis etmek, kişiyi övgüye en lâyık makama ulaştırarak onu 'muttaki' yapar. Bu üç ayrı ruh hâli insandaki üç farklı bilincin dinamiğidir; ulûhiyyet, rubûbiyyet ve ubûdiyyet bilincinin...

Evet, Allah'ı sever gibi sevenlerin durumunu belirten âyetini[411] üslubuyla, Allah'tan korkar gibi korkanların durumunu belirten âyetini[412] üslûbu ararasında açık fark vardır. Korku, cezada bile sevginin ayak topuğuna ulaşamıyor. Yamuk sevginin cezası, yamuk korkunun cezasından kıyas götürmeyecek kadar büyük. Allah'ı sever gibi sevmek âdeta şirkle tanımlanırken, Allah'tan korkar gibi korkmak sadece yeriliyor. Bu da sevginin azametine çarpıcı bir örnek."[413]

İnsan bu seviyeye, sevgi, umut ve korku bilincine nasıl ulaşabilir? Allah'ı gerçek anlamda nasıl sevebilir? Allah sevgisinin belirtileri kişi hayatında nasıl görülebilir?

Şüphesiz ki bir insan, takva sahibi bir mü'min olmadıkça Allah'ın veliliğine (dostluğuna) ulaşamaz. Takva sahibi olmayan kullar, Rablerinden hakkıyla çekinmedikleri, ya da O'na karşı sorumluluk bilinci taşımadıkları için, Allah'ın dışında birtakım ilâhları O'nu sever gibi severler. Halbuki takva ahlâkı insanı bu yanlıştan, bu sapıklıktan korur.

"Haberiniz olsun, Allah'ın veli kulları (dostları) için hiçbir korku yoktur ve onlar üzüntü içinde de olmayacaklar. Onlar iman etmişler ve takvaya ermişlerdir."[414]

Burada Allah'ın dostluğunun sıradan bir sevgi olmadığını, bunun da ötesinde 'velayet', yani daha yakın bir dostluk olduğunu görüyoruz. Bu dostluk da iman ve takva şartına bağlanmıştır.

Kul, Allah'ın emrettiklerini yerine getirmeye ve yasaklarından titiz bir şekilde kaçınmaya çalışmadan olgun bir mü'min olamaz. Böyle yapan takva sahipleri de Allah katında 'iyiler' makamına yükselirler. Onlar bundan sonra nafile ibadetlerle Allah'a daha da yakın olmaya, O'nun sevgisini daha çok kazanmaya çalışırlar.

Bir kutsî hadiste şöyle buyuruluyor:

"Kim durmadan bana nafile ibadetlerle yaklaşmaya çalışırsa ben onu severim..."[415]

"Allah'ın iyi dediği işleri yerine getirmeden, kötü dediği işlerden uzaklaşmadan Allah'a yakınlık kurduğunu iddia edenler, kötü birer yalancıdırlar. Elbetteki yalancılar da Allah'ın dostu (velisi) olamazlar."[416]

2- Kişiyi Takvaya Ulaştıran Sebepler: Bilgi ve Amel

Takva, bilgi ve salih amel ekseninde döner. Allah (cc) ilâhî hükümleri açıklarken; "...Size verdiğimize sımsıkı yapışın ve onda olanı (hükümleri sürekli) hatırlayın; umulur ki ittika edersiniz."[417] buyurmaktadır.

Yani size indirilen kitaptaki olan hükümlere, onları uygulamak üzere sarılın.[418] Onlara ciddiyetle, samimiyetle, bütün zorluklara katlanarak, azimle tutunun. Kitapla indirilen hükümleri unutmayın, hiçbir zaman aklınızdan çıkarmayın.[419] Âyette öncelikle insanın Allah'ı sürekli hatırlamasını sağlayacak salih amel emrediliyor. Bu da kişinin benliğine Allah'tan korkup sakınma şuurunu, Allah'ı düşünme ve O'ndan haşyet duyma bilincini yerleştirir.

Burada takvanın ancak Allah'ın hükümlerine sıkı sıkı tutunmakla ve onların bilinmesiyle gerçekleşeceğine işaret ediliyor. Öyleyse takva, ilâhî emirleri titizlikle yerine getirmekle elde edilir.

İnsan bilgili ve bilinçli olursa salih amele ulaşır, amelinin ihlâs derecesini anlar. Burada takvanın salih amele tâbi olduğu anlaşılmaktadır. Amel de, niçin yapıldığına dair yeterli bilgi olmadan meydana gelmez.[420]

Kendilerine kitaptan bir pay verilenlerden bazıları o kitabın içindeki hükümlere uymazlar. Hatta cahilliğe düşerek putlara ve tağutlara tapar hâle gelirler. Şüphesiz böyle yapanlar Allah'ın lanetine uğrarlar.[421] Buna karşın Allah'ın kitabında kendileri için ne indirildiğini idrak edip onun tavsiyelerine sımsıkı sarılanlar ve Allah'a hakkıyla ibadet edenler Kur'an tarafından övülmektedir. Onların işledikleri salih amellerin karşılığı mutlaka verilecektir.

Gereği üzere takvalı olabilmek için öncelikli olarak tevhid akidesine tam teslim olmak ve Allah'ın ipine istenildiği gibi sarılmak gerekir.[422] Takva, iman ve salih amel yoluyla elde edilir. İman, bir anlamda müslümanın neye nasıl inanacağını bilmesi, inandığı şeyden emin olmasıdır. Salih amel ise imanın hareketlerle doğrulanması, imanın pratize edilmesidir. Yaşanan, uygulanan, ahlâk ve karakter biçimine getirilen iman, insana takva bilincini kazandırır. Bu aynı zamanda kişiyi imanda sabit tutan ve ona salih amel işleten şuurdur.

Ameller takva merdiveninin basamaklarıdır. Dinin emrettiği salih ameller işlenmeden takva bilincine ulaşmak mümkün değildir. Azap korkusu, ahiret düşüncesi takvayı artırır, kuvvetlendirir.

Allah (cc) bütün insanların yalnızca kendisine kulluk yapmaları gerektiğini şöyle açıklıyor:

"Ey insanlar, sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabbinize ibadet edin. Umulur ki takvalı olursunuz."[423]

Allah'a hakkıyla ibadetin birinci şartı O'nu tanıma, O'nu Rab olarak algılama ve O'na karşı kulluk görevlerini idrak etmektir. Allah'a ibadet marifetsiz (O'nu tanımadan) ve emirsiz (O'nun emir ve yasaklarını yerine getirmeden) olmaz. Kimileri Allah'a ibadet ettiklerini zannederler. Ancak amel yönünden onlar marifete ulaşmazlar ve emredilen kulluğun dışında hareket ederler. Bundan dolayı onların ibadet sandıkları şey onlara bir sonuç kazandırmaz. İbadet emrinin gerçekleşebilmesi için kişinin mabudu (ibadet ettiği ilâhı) tanıması ve ona nasıl kulluk yapacağını bilmesi gerekir. Ondan sonra da ibadet etmelidir. Bunu da ancak muttakiler yapabilir.

Allah'ı tanıma (marifet), O'nun zâtını, sıfatlarını, güzel isimlerini, aklın anladığı ve naklin ortaya koyduğu gibi bilmesi mümkün olabilir. O'nun vahdaniyyetini, yani zât, sıfat ve fiillerindeki birliğini tanımayan marifete ulaşamaz. O'nun zâtına benzer başka kimse, O'nun sıfatlarına benzer sıfat yoktur. Şu varlığın başlangıcında ve sonunda O'ndan başka fail de yoktur.[424]

O'nun eşinin ve benzerinin olmadığını, yaratıklara ihtiyacının bulunmadığını, mahlûkatın kendisine muhtaç olduğunu bilmeyen de marifete ulaşamaz.[425]

O'nun başlangıcının ve sonunun olmadığını bilmeyen, O'nu yaratılmışlara benzeten, O'nun her şeyi olduğu gibi bildiğini bilmeyen, O'nun dilediği şeyi yaratabileceğini, her şeye gücünün yettiğini anlamayan da marifet sahibi olamaz.[426]

Allah'a ibadetin ikinci şartı, bizim için meşru kıldığı (şeriat yaptığı) şeylerle, sadık ve emin Rasûlü (s.a.v)'nün haber verdiği gibi O'na kulluk yapmaktır. İşlediğimiz her amelle emri gerçekleştiririz, ya da yasaklanan şeylerden kaçınırız, veya salih niyetle mubah olan işleri yaparız; o da bizim için ibadet olur.

İbadet işinde gerekli olan şey, öncelikle fıkıhtır (ne yaptığını bilmedir). Çünkü fıkıhsız bir kimse haram bir işi yapar da sonra zanneder ki sevap bir iş yapıyor. Nafile sebebiyle farzı terk eder, sonra da kendi kendine Allah'ın en faziletli kulu olduğunu zanneder.

Dinde anlayış sahibi olan, dinin maksatlarını idrak eden, her işi yerine koyar. O, dince zararlı olan şeyleri önlemenin, faydalı şeyleri elde etmekten daha öncelikli olduğunu bilir. Peygamber (s.a.v) şöyle buyuruyor: "Gücünüz nisbetinde, sizi nehyettiğim her şeyden kaçının, size emrettiğim şeyi yerine getirin."[427] Böyle bir kimse açık haramları terk eder, şüpheli şeyler konusunda Allah'ın hükmünü bilir ve o hükümlere aykırı davranmaktan korkarak sakınır.[428]

3- Allah'ın Hediyesi: Takva

"Hidayet bulmuş olanlara gelince, (Allah) onların hidayetini artırmış ve onlara takvalarını vermiştir."[429]

Yani takva konusunda onlara yardım etti, veya onların mükâfatını takva olarak verdi, ya da onlara nasıl ittika edileceğini açıkladı.[430]
...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın