Giriş

1. BÖLÜM

GÎRÎŞ

Kur'an'da türevleriyle birlikte 258 âyette yer alan 'takva' kelimesi, İslâm'ın temel kavramlarından ve temel ilkelerinden biridir. Kur'an'ın üzerinde durduğu çok önemli bir imanı tavırdır. İmanın yaşanması, ya da imanın hayattaki görüntüsüdür. İman etme insanlık görevi ise, takva da imanı güçlendiren ve onu pratik kişilik hâline getiren bilinçtir.

İman ve takva arasında birbirini tamamlayan bir bağ vardır. İman insana takvayı kazandırır; ancak iman, gücünü takvadan, takva bilincinden alır. Allah'ın büyüklüğü karşısında ürpermeyen, O'nu sevmeyen, sonra da O'ndan af, bağış, nimet ve cennet ümit etmeyen bir kişinin imanı zayıftır, noksandır. İnsanı Allah'tan çekinmeye ve O'nu sevmeye götüren şuur takvadır. Kulun Allah'a karşı duyduğu sorumluluk bilincidir.

İman kalpte kökleşir. Amel olarak davranışlarda görülür. İmanın kalpte kökleşmesi ve Kur'an'ın deyişi ile salih amel olarak hayata yansıması takva ile sağlanır. Kişi bu yüce şuurla nasıl inandığının, ne yaptığının, nasıl yapması gerektiğinin, yaptığı işlerin doğru mu yanlış mı olduğunun farkına varır. Yaptıklarının hesabını iyi görür. Yapacaklarına sağlam karar verir.

Bu bir anlamda akıllı, bilinçli, uyanık (eskilerin deyişi ile agâh) olmaktır. Hangi makama karşı mesul olduğunu bilmek ve ona göre hareket etmektir.

İnsan zayıf yaratılmıştır[3] ve zaafları vardır .[4] Eşyaya ve dünyalıklara karşı aşırı sevgisi ve tutkusu bulunmaktadır.[5] Nefsi İslâm'ın günah saydığı amellerden tat alır![6] Anlık zevklerden, hoşa giden lezzetlerden, gurur veren övünmelerden hoşlanır.[7] Unutkan olduğu için ölümü çoğunlukla hatırlamaz.[8] Dünya hayatında çok uzun zaman kalacağı hayaliyle yaşar. Dünya işlerine öylesine dalar ki ömrünün bittiğinin farkına bile varmayabilir.

Takva bilinci, kişinin zayıf tarafını kuvvetlendirir. Hayatına denge getirir. Ölümü hatırlatır. Yapacağı işleri şuurla yapmasını sağlar. Aşırılıktan, gaflete düşmekten, ölümü unutmaktan, hata yapmaktan insanı korur.

Takva bilinci, müslümana Kur'an kişiliği kazandırır.

Takva bilinci, İslâm'ı hakkıyla yaşama aşkının diğer adıdır.

Takva bilinci, Allah'ı sevmenin ispatı, O'nun sevgisini kaybetme endişesi, O'ndan bir şeyler ümit etmenin yoludur.

Takva, Kur'an'ın müslümanlara gösterdiği hedef, müslüman olmanın kazancı, iki dünyada da bahtiyar olmanın anahtarıdır.

Takva bilinci, müslümana İslâm'ın örnek ahlâkını kazandırır. Müslüman bu ahlâkı kuşandıktan sonra insanlar arasında Hakk'ın şahidi olma makamını elde eder. İnsanlar arasından çıkarılmış en hayırlı ümmet (topluluk) olma, ancak takva ahlâkını kuşanmakla mümkündür.[9]

Takva, imanda titizlik, amelde dikkatli olmaktır.

Takva bilinci, bu titizliği bütün davranışlara yansıtmak, onu bir kimlik ve bir örnek kişilik hâline getirmektir.

Kişi, Allah'ı razı etme makamına ancak takva ahlakıyla ulaşır.

Müslüman keramete, yani üstün, saygıdeğer ve keremli olmaya ancak takva bilinci ile kavuşabilir.

Muttaki (takva sahibi) olmak, Allah'ın kullarından istediği bir seviyedir. Bu seviye de İslâm'ın amacı ve Kur'an'ın terbiyesidir.

İslâm, Allah'ın istediği gibi ancak takva bilinci ile yaşanabilir. Bu bilinçten yoksun olanlar, İslâm'ı ya geleneksel olarak yaşarlar, ya da İslâm'ın insan hayatında gösterdiği hedeflere ulaşamazlar.

Kur'an, 'takva', 'ittikâ' ve 'muttaki' kavramları üzerinde çok duruyor. Bunları sık sık hatırlatarak, 'İttikâ etmez misiniz?', 'Rabb'inizden ittikâ edin', 'Muttakilerden olun' diyor.

'Takva bilinci', kişinin amellerinin salih olmasını ve ibadet, hayatın yaratılış amacına uygun olarak yaşanmasını sağlar. Onunla ahlâk güzelleşir, onunla İslâm'ın söz verdiği güzelliklere ulaşılır. Takva bilinci, İslâmî hayatı düzene koyacak olan diriliktir.

Bize gereken şuuru kazandırması dileğiyle, takva kavramını bütün boyutlarıyla tanımaya çalışalım:[10]

1- Kur'an'da Korkuyu Anlatan Kelimeler:

Takvaya, yukarıda geçtiği gibi genellikle 'Allah korkusu' anlamı verilmekte, ya da takva deyince 'Allah korkusu' akla gelmektedir. Takva kelimesi içerisinde 'korku/korkmak' unsuru taşımakla beraber tek başına korku demek değildir. Takvayı yalnızca korku veya korkmak diye anlamak, başka bir dile yalnızca korku diye çevirmek çok yetersiz kalmaktadır. Hatta aşağıda geleceği gibi, takvanın zengin manaları içerisinde korku unsuru en zayıf olanıdır.

Allah (cc), Kur'an'da korku hissine insanın fıtratına uygun olarak ağırlık vermiştir. Çünkü insanın yaratılışında korku ve ümit hissi beraberce bulunmaktadır. Kur'an'da korku olayını anlatan pek çok kelime yer almaktadır. Korku duygusunun çeşitli kavramlarla gündeme getirilmesi de insanın fıtrî yapısına uygundur. Bu kelimeler arasında ince mana farklılıkları olsa da her biri korku olayını değişik boyutlarıyla ifade ederler.

Bunlar; havf, haşyet, hazer, feza', rehbet, vecel, şefkat, huşu' ve ru'bdur.

Bu kelimeler korku olayını çeşitli yönleriyle anlattıkları için bunların üzerinde -takva kelimesinin daha iyi anlaşılabilmesi için- durmak gerekir.[11]

Havf:

Sözlükte, korkmak, kaygılanmak, endişe duymak anlamlarına gelir. Bilinen ve hissedilen bir işaretten dolayı irkilme, bir tehlike karşısında ne olacağı endişesi içinde olmak anlamında bir masdardır.[12]

Bir başka deyişle havf, hoşlanılmayan bir durumun başa gelmesinden veya arzulanan birşeyin elde edilememesinden duyulan korku ve kaygıdır.[13]

Kur'an'da 'havf ve türevleri 124 yerde geçmektedir. Bunların pekçoğu insanların dünyalık korku ve kaygıları hakkındadır. Meselâ, Hz. Musa (a.s)'ın Firavun tarafından yakalanıp öldürülmekten korkması.[14] Yakub (a.s)'un Yusuf (a.s)'u kurdun yemesinden korkması[15], sahabelerin zayıf zamanlarında düşmanları tarafından yakalanmaktan korkmaları[16] gibi...

Ancak böylesine korkular, mü'minleri dinlerini yaşamaktan alıkoymaz. Onların asıl korkuları Allah'tandır ve O'nun dinine uygun yaşayamamaktandır. Onlar bu endişe ve korku içerisinde yaşadıkları için Allah, onların havflarını-korkularını emniyete-güvene çevirir.[17]

Burada 'havf'ın zıt anlamlısı olarak 'emn', yani güven kelimesinin kullanıldığını görüyoruz.

Başka âyetlerde ise 'havf, Allah korkusu, ahiret kaygısı, azap korkusu ve günah işleme endişesi gibi manaları anlatmaktadır.

'Havf', korku duygusunu genel manada ifade eder. Tabiki olağandışı, esrarengiz birşeyin sebep olduğu korkuya işaret etmiş olabilir. Nitekim Hz. Musa'nın, 'asa'nın ve iplerin yılan gibi kıvrıldığını görünce duyduğu korku bu kelime ile anlatılır.[18]

Bu korku (havf) hissini, Allah'ın âyetlerinin -özellikle de ceza ile ilgili olanlarının- uyandırması gayet doğaldır.

Hûd (a.s), kavmine şöyle sesleniyordu; "Doğrusu, ben sizin için büyük bir günün azabından korkmaktayım."[19]

Buradaki havf’ın (korkunun) hedefi mü'minler için Allah (cc), inkarcılar için ise şeytandır. Bundan dolayı Allah (cc) şeytanın tartarlarından değil, kendisinden havf edilmesini, korkulmasını emrediyor.[20]

Bu âyette geçen; "...Eğer mü'min iseniz benden korkun." cümlesindeki 'havf'ın takva ile aynı manada kullanıldığı söylenebilir.[21]

Allah'tan 'havf', O'nun cezasından ve azap tehdidinden çekinerek itaat yolunu tutma ve günahlardan kaçmadır.[22]

Allah'tan 'havf’ edenlerin dünyalık havfları (korkuları) da buna bağlıdır. Sözgelimi, mü'minler Allah'ın koyduğu haddleri (ölçüleri) yeterince yerine getirememekten[23], adil olamamaktan[24], inkarcıların kendilerini fitneye düşürmesinden[25], kendilerinden sonra gelenlerin İslâm'a bağlı kalıp kalmayacaklarından[26] 'havf ederler, korkarlar.

Hadislerde de 'havf’ kelimesi aynı anlamda kullanılmaktadır. Şeddâd b. Evs'in anlattığına göre O şöyle buyurmuştur: "Ümmetim için korktuklarımın en önemlisi, onların Allah'a şirk (ortak) koşmalarıdır. Dikkat edin, ben size, onlar Güneş'e, Ay'a, ya da putlara tapacaklar demiyorum. Fakat onlar ibadeti Allah'tan başkası için yapacaklar ve gizli şehvete düşecekler. "[27]

Mü'minler şerri, sıkıntısı yaygın olan bir günün azabından korkarlar ve buna göre ahirete hazırlanırlar.[28]

Hz. Adem'in oğullarından biri diğerini öldürmeye teşebbüs edince diğeri ona kendisini öldürmek istese bile ona el kaldırmayacağını söyledi ve şunu ekledi: "...Çünkü ben âlemlerin Rabbi Allah'tan korkarım (havf ederim)." dedi[29] Hz. İbrahim müşrik olan babasına şöyle söyledi: "Babacığım, gerçekten ben, sana Rahman (olan Allah) tarafından bir azabın dokunacağından korkuyorum (havf ediyorum). O zaman şeytanın velisi (dostu) olursun."[30]

İnsan Rabbinin makamı karşısında duracak ve hesap verecek. O hâlde insan böyle bir durumdan korkmalı (havf etmeli) ve ona göre hazırlanmalıdır.[31]

Bütün bu ve benzeri âyetlerde korku hissi 'havf’ kelimesi ile anlatılıyor. Ayrıca Kur'an'da, kişinin sadece kendisi için değil, başkası adına duyduğu endişe de 'havf’ kelimesiyle ifade ediliyor.[32]

Bazı âyetlerde, "Allah'ın hidayetine uyanlar"[33], "iyi bir mü'min olarak kendini Allah'a teslim edenler"[34], "iman ettikten sonra davranışlarını düzeltenler"[35], "Allah'ın velileri (dostları)"[36] için ahirette 'havf (korku)' ve hüzün olmayacağı haber veriliyor.

İki âyette Müslümanların Allah'a, O'ndan korkarak, ümit ve yakarışla dua ettikleri dile getirilmektedir.[37]

'Havf’ kelimesi ile ifade edilen korku; -Cüneyd-i Bağdadî'nin dediği gi...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın