Yüce Allah’ın Tenzihi

Yüce Allah’ın Tenzih’i

Tahâvî -Allah ona rahmet etsin-, Yüce Rabbin tenzih’inin kendi zatını olumlu ya da olumsuz olarak vasfettiği şekilde bilmekle gerçekleşeceğine işaret etmektedir. Onun buradaki ifadeleri İhlas suresinin manasından alınmıştır.

"Vahdaniyet sıfatları ile mevsuftur" sözleri Yüce Allah’ın: "De ki: O Allah’tır, bir ve tek’tir" buyruğundan alınmıştır.

"Bir ve tek olmanın vasıflarına sahiptir" sözleri ise Yüce Allah’ın: "Allah Samed’dir, doğurmamıştır, doğurulmamıştır" buyruğundan; "mahlukat arasından hiçbir kimse O’nun gibi değildir" sözleri de Yüce Allah’ın: "Ve hiç kimse O’nun benzeri ve dengi değildir" buyruğundan alınmıştır. Aynı zamanda bu ifadeler daha önce geçen sıfatların isbatı ve teşbih’in nefyedilmesi ile ilgili ifadeleri de pekiştirmektedir.

Vasıf ve nât ise eş anlamlı iki kelimedir. (Tercümeden de anlaşıldığı gibi.) Anlamlarının birbirlerine yakın olduğu da söylenmiştir. Buna göre vasıf zat hakkında kullanılır, nât ise fiil hakkında kullanılır.

Vahdaniyet ile ferdaniyet de (bir ve tek olmak) böyledir. Aralarında fark olduğu da söylenmiştir. Buna göre vahdaniyet zat içindir, ferdaniyet de sıfatlar içindir.

O halde Yüce Allah zatında bir ve tek, sıfatlarında da eşsizdir. Bu mana ise gerçektir, bu konuda hiçbir kimsenin tartışması yoktur. Fakat kullanılan ifadelerde bir çeşit tekrar vardır. Tahâvî’nin -Allah ona rahmet etsin- akidesinde buna benzer bir kaç yerde tekrarı vardır.

Yüce Allah’ın: "Hiçbir şey O’nun gibi değildir." (eş-Şura, 42/11) buyruğu Yüce Allah’ın tenzihini ifade etmek bakımından, O’nun: "Yaratıklar arasında O’na benzer hiç bir kimse yoktur" ifadelerinden daha mükemmeldir.

"O, sınırlardan ve nihaî noktalardan yüce ve münezzehtir. Erkân, organ ve araçlardan münezzehtir. Altı cihet -sonradan yaratılmış diğer mahlukat gibi- O’nu ihata etmez."

Tahâvî’nin -Allah ona rahmet etsin- bu ifadelerini açıklamaya geçmeden önce bir mukaddimede bulunmak istiyorum. O da şudur: Bu gibi lafızların kullanılması hususunda insanların üç farklı görüşü vardır:

Bir kesim bunları kabul etmez. Bir başka kesim kabul eder, bir diğeri ise konu ile ilgili etraflı açıklamalarda bulunur. Bunlar ise selef’e tabi olanlardır. O bakımdan bu lafızları kullanan bunlarla neyi kastettiğini açıklamadan benimsemediklerini, onlarla neyi nefyettiğini belirtmeden nefyetmediklerini görüyoruz.

Çünkü müteahhirûn nezdinde bu lafızların terim manalarında bir çeşit kapalılık ve müphemlik ortaya çıkmıştır. Diğer terimsel lafızlarda olduğu gibi. Çünkü onların hepsi bu gibi terimleri lafzi manalarında kullanmamaktadırlar.

Bu lafızları kabul etmeyenler bunlarla hakkı da batılı da nefyedebilmekte ve bunları kabul edenlerden benimsemedikleri görüşleri böylelikle nakletmektedirler.

Bu lafızları kabul edenlerin bazılarının kastettiği anlam çerçevesinde ise selef’in görüşüne muhalif Kitabın ve mizan’ın (sağlıklı ölçülerin) delil teşkil ettiği hususlara muhalif batıl bir anlama sokabilmektedirler. Halbuki bu hususta ne Kitapta, ne de sünnet’te bunların nefyedilmelerine de, isbat (kabul) edilmelerine dair de bir şey varid olmamıştır.

Bizim Allahu Teâla’yı, kendisinin ve Rasûlünün nitelendirmediği vasıflar ile nefy ya da isbat (olumlu ya da olumsuz olarak vasfetme) hakkımız yoktur. Çünkü bizler ancak tabî kimseleriz, bid’atçi kimseler değiliz.

O halde bu hususta yani sıfatlar meselesinde konunun iyice tetkik edilmesi gerekir. Allah ve Rasûlünün sabit olarak belirttiklerini biz de kabul ederiz. Allah ve Rasûlünün nefyettiklerini biz de nefyederiz. Nefy ve isbat hususunda nass ile varid olmuş lafızlara bağlı kalarak, Allah ve Rasûlünün isbat ettiği lafız ve manaları biz de kabul ederiz, onların nass’larının reddettikleri lafız ve manaları da reddederiz.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın