Çocuğa İlim Sevgisini Ve Âdabını Kazandırmak

I- Çocuğa İlim Sevgisini Ve Âdabını Kazandırmak:

Peygamber (s.a.v.), ilim talebi ve tahsili için çocukluk döneminin değerlendirilmesi hakkında temel bir kaide ortaya koymuştur. Her neslin bir sonraki nesle intikal ettirdiği bu kaide, çocuklarını ilim talebi ve sevgisine teşvik etmeleri için velilerin himmet ve gayretlerini artıran önemli bir âmil olmuştur. Çünkü :

"İlim talebi her müslümana farzdır."[460] Bu hususta küçük-btiyük, erkek-kadın, oğlan-kız arasında bir fark yoktur, ilim öğrenmek, kulun Allah'a yaklaştığı en faziletli ibadettir. Bundan dolayı da çocukluk dönemi, ilmî ve fikrî yapının oluşturulmasında en verimli dönem olmuştur.

Konuyla alâkalı Ebu'd-Derdâ'nm Rasûlüllah'tan (s.a.v.) rivayet ettiği hadis şudur: "Küçüklüğünde ilim öğrenen kimsenin durumu, taş üzerine nakşetmeye benzer. Büyüklüğünde ilim öğrenen kimsenin durumu da, su üzerine yazı yazan kimseye benzer."[461]

İbn Âbidin bu hadisi bahis mevzuu ettikten sonra, şair Niftûye'nin kendi için söylediği şu şiiri nakleder:

Yetişkinlikte öğrendiklerimi unuttuğumu gördüm. Küçüklükte bellediklerimi ise unutmadım.

İlim, çocuklukta öğrenmekle olur. Hilim iae yetişkinlikte olur.

Yaşlılıktan sonra ilim zorlanmaktır. Kalp, kulak ve göz zayıfladığı zaman.

Çocuklukta açsa kalbi muallim,

Görür orada "taşa nakşetmek gibidir ilim."[462]

Sehâvî[463] bu mânayı destekler nitelikte şu hadisleri zikreder:

Ebû Hüreyre (r.a.), Peygamber'den (s.a.v.) şu hadisi rivayet etmektedir: "Kim gençliğinde Kur'an'ı öğrenirse, Kur'an onun etine ve kanına karışır. Kim de yaşlılık döneminde öğrenir de, Kur'an ondan (unutulup) kurtulmasına rağmen, o kimse (okuyarak) onu terketmezse, ona da iki sevap vardır."[464]

İbn Abbâs da şöyle demektedir: "Bulûğ çağına gelmeden önce Kur"an'ı okuyan kimseye henüz çocukken hikmetler verilmiştir."

Sahabe, tâbiûn ve hadis alimleri, çocukların Kur'an öğrenmesinin, onların ilmî gelişiminde büyük etkisinin bulunduğunu, hafızalarını daha sağlam ve daha kuvvetli duruma getirdiğini ifade etmişlerdir.

Hatib el-Bağdâdî,[465] bazı selef âlimlerinin hayatını ve onların çocuklarına gösterdikleri ihtimamı sözkonusu etmiş bulunmaktadır. Bunlardan el-Hasan diyor ki: "Bize çocuk ve gençlerinizi gönderin. Çünkü onların akıl, zekâ ve hafızası daha müsaittir; duyduklarını daha iyi ezberlerler."

Said el-Asbahî de şöyle der: Geceleyin Abdullah b. Mübarek'in ilim meclisine giderdim. Yanımda akranım da olurdu. Herkesten önce oraya ben varırdım. Abdullah b. Mübarek yaşlılarla beraber gelirdi. Ona:

“Şu çocuklar gerçekten bizi geçti, denilince O:

“Bunlar bana sizden daha çok ümit veriyor. Sizler ne kadar yaşayacaksınız? Ama umarım Allah bunları olgunluk merhalesine ulaştırır. Said diyor ki: "Benden başka onlardan hiçbir kimse kalmadı."

el-A'meş şöyle derr'lsmail b. Racâ'mn okul çocuklarına geldiğini ve hadisinin unutulmaması için onlara rivayette bulunduğunu gördüm."

Yahya b. Humeyd et-Tavîl anlatıyor: Hammâd b. Seleme'ye gitmiştik. Önünde çocuklar vardı, onlara hadis rivayet ediyordu. Hemen biz de yanına oturduk. Nihayet işini bitirince biz ona: ,

“Ey Ebû Seleme! Biz senin ahalin içinde yaşlı olanlarız. Biz sana geldik, oysa sen bizi bıraktın ve şu çocuklara yöneldin, dedik. Bunun üzerinde o:

“Rüyamda kendimi bir nehrin kenarında kovayla su alıp şu çocuklara verirken gördüm, dedi.

Yahya b. Yeman da, kendisine henüz bıyığı terleyen bir çocuk geldiğinde onun, A'raf ve Yusuf surelerinin başından yetmişer ayet okumasını isterdi. Eğer okuyabilirse ona hadis rivayet eder, değilse rivayet etmezdi.[466]

Hasan b. Ali çocuklarına ve yeğenlerine şu tavsiyede bulunurdu: "Öğrenin! Bugün siz halkın küçüklerisiniz ama yarının büyükleri olacaksınız, içinizden ezber yapmayanlar yazsın!"[467]

Atâ b. Ebî Eabâh da çocuklara şöyle derdi: 'Yazın! Güzel yazamayan ve beceremeyenler için biz yazarız. Yanında defteri-kalemi olmayanlara biz veririz."[468]

Bedîuzzamân el-Hemedânî bir yeğenine yazdığı ilim tahsili konusunda ciddiyete teşvik eden mektubunda şunları söylüyordu: "Ben olduğum sürece sen benim çocuğumsun, ilim senin işindir, okul mekânındır, defter ve kalem dostlarındır. Bu imkanı değerlendirmezsen, artık gerisini sen düşün, ben senin dayın değilim vesselam!"[469]

Lokman oğluna:

“Yavrucuğum! Elde ettiğin hikmet nedir? dedi. Oğlu:

“Beni ilgilendirmeyen (mâlâyâni) şeylere aldırış etmem, cevabını verdi. Lokman:

“Yavrucuğum! Bir başka şey daha var: Âlimlerin ilim ve sohbet meclislerinde bulun, onların dizinin dibinden ayrılma! Çünkü Allah sağanak yağmurla ölü ve kuru araziyi dirilttiği gibi, hikmet nuruyla da ölü kalbi diriltir. Yavrucuğum, üç şey için ilim öğrenme ve yine üç şey için onu terketme! Tartışmak, övünmek ve gösteriş yapmak için ilim öğrenme! Küçümseyip rağbet etmemek, insanlardan utanmak ve bilgisizliğe nza göstermekten dolayı da ilmi terketme! Yavrucuğum, alimlerle cedel ve münakaşaya girme! Çünkü bu onların hoşuna gitmez ve bundan dolayı seni terkederler. Bilgisiz ve avanak olanlarla da tartışma! Çünkü onlar sana cahilce davranırlar, çirkin ve kaba konuşarak seni üzerler. Fakat ilimde senden üstün olanlara ve senden aşağıda olanlara sabır ve metanet göster. Alimlere sabreden, onların yanından ayrılmayan, nezaket ve yumuşaklıkla onların bilgilerinden istifade edenler ancak onların kervanına katılabilir. Yavrucuğum! Şüphesiz ilim ve hikmet, miskin ve gariplerin hükümdarların meclislerinde oturmalarına zemin hazırlamıştır."[470]

Yahya b. Hâlid oğluna: "İlmin her çeşidini al! Çünkü kişi bilmediği şeyin düşmanıdır. Ben senin herhangi bir ilmin düşmanı olmanı istemiyorum" dedi ve şu şiiri okudu:

Al muhtelif ilim ve disiplinden payın Üstün olur her disiplinde bilgisi olan

Bilmediğinin olursun düşmanı sen Bildiğinle olursun sürekli barışık/dost sen.

Abdulmelik b. Mervân da ilim öğrenmeyi hayat için bir saadet kaynağı olarak görmüş ve çocuklarına bu ruhu devamlı telkin etmiştir.

Tarih boyunca tüm ilim, fikir ve davet adamları, küçük yaştan itibaren çocukların ilim ve irfanla mücehhez olmaları için üstün gayret sarf etmişlerdir. Ahmed Şevki'nin ifade ettiği gibi, hiç önemsenmeyen hatta toplum tarafından sevilmeyen yaramaz bir çocuk, zaman gelir büyük işler başarır ve içinde büyüdüğü toplumun medar-ı iftiharı olur. Bu yüzden her çocuğu ilme teşvik etmek gerekir, ilim sevgisinin aşılanması durumunda, ana babanın baskı ve ısrarı olmadan çocuk kendiliğinden ilim tahsiline koşar, bu uğurda uykusuzluğa sıkıntı ve zorluklara severek katlanır.[471

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın