Mâhiyet İtibâriyle Sünnet

1. Mâhiyet İtibâriyle Sünnet

a. Kavil Sünnet: Hz. Peygamber'in değişik münâsebetlerle ve değişik amaçlarla söylemiş olduğu sözlerine kavlî sünnet denir. Genel olarak "hadis" ifadesiyle kasdedilen kavlî sünnettir. Bu itibarla hadis kelimesiyle kavlî sünnet kelimesi birbirinin müteradifidir. Yalnız kavlî sünnet, sünnet terimine göre daha hususî mânâ taşımaktadır. Kavlî sünnet, kendisiyle ahkâmın beyanı ve teşriî kasdedildiği zaman teşrî kaynağıdır. Vahye mebnî olmayan, teşrî ile alakası bulunmayan sırf dünyevî işlerde teşrî kaynağı değildir.[188] Sünnetin çoğunluğunu kavlî hadisler temsil eder.

Yönlendirme ve yasama onlarla ifade edilir. Nebevi beyan onlarla ortaya konur.[189]

b. Fiilî Sünnet: Hz. Peygamber'in özel ve tüzel, dinî ve dünyevî hayatındaki pratik uygulamalarıdır.[190] Hz. Peygamber'in terkettigi şeyleri O'nun fiilleri cümlesinden sayanlar bulunmakla beraber, usûlcülerin çoğuna göre, Rasûlüllah'ın terkleri, fiil kabilinden değildir. (Burada anlatılan husus fiil veya terkin lügavî manasından ziyade gerektirdiği hüküm açısındandır). O'nun fiilleri, aksi durumu gerektiren yani fiilinin vücub, nedb ya da ibâhaya husûsî olarak delâlet etmesi gibi belli bir söz, hal karînesi ya da başka bir delil olmadıkça mutlak izin ifâde eder. Mutlak izin ise, vacip, mendup ve mubahı içine alır.[191] Rasûlullah (s.a.)'in fiilleri konusunda çok farklı değerlendirmeler yapılmış, îtibâra göre taksimler yapılmıştır. Süleyman Aşkar'ın yapmış olduğu taksim en detaylı olanıdır. Ona göre Hz. Peygamber'in fiilleri (:fiilî sünneti) şöyledir:

1. Cibillî fiil (insan olarak kendisinden sâdır olan fiiller),

2. Adî fiiller (Bir gelenek olarak yaptıkları),

3. Dünyevî işlerle ilgili fiiller,

4. Harikulade fiiller ( Mucizeler gibi),

5. Hasâis türünden olan fiiller (Sadece Hz.Peygamber'e ait olan fiiller),

6. Kur'an'daki hükümleri beyan sadedinde olan fiiller,

7. İmtisâlî fiiller,

8. Fiil-i müteaddî (Hz. Peygamber'in başkalarını ilgilendiren konularda yapmış olduğu tasarruflarına denir. Muamelât, ukûbât gibi).

9. Vahiy bekleme anında yaptığı fiilleri,

10. Fiil-i mücerred (Bize nisbetle, hükmü açıklayan bir karine bulunmayan ve önceki sayılan tasarruflardan hiç birine girmeyen fiiller)[192]

c. Takriri Sünnet: Rasûlüllah (s.a.)'in sahabeden bazılarından sadır olan bir fiili, gördüğü zaman sükut etmesi yahut o fiilin iyi-güzel olduğunu izhar buyurmasına takriri sünnet denir.[193] Takrîrî sünnet birkaç şekilde tezahür edebilir.

1. Hz. Peygamber'in bir fiile karşı susması, karşı çıkmaması şeklinde olabilir.

2. Bazen yapılan fiil karşısında tebessüm ve sevinç göstermesi şeklinde olur.

3. Bazen de Habeşlilerin mescidde mızraklarıyla oynamalarını takrir buyurması ve onlara "Ey Efride oğulları" demesi ve Hz. Aişe (r.a.)'ya bakması için izin vermesi şeklinde olur. Yani ikrarı ile ef'âli birbirine uygun düşer. Bazen de ikrar ettiği halde kendisinin o şeyden uzak durduğu da olabilir.[194]

[188] Abdülkerîm Zeydan, el-Vecîz fî Usûli’l-Fıkıh, 133-134.

[189] Kardâvî, Y., Sünneti Anlamada Yöntem, s.42.

[190] Kardâvî, Y., a.g.e., s.43.

[191] Şâtıbî, el-Muvâfakât, IV, 58-59; ayrıca bkz. Erdoğan, M., a.g.e., s.92.

[192] Aşkar, S., Efâlü'r-Rasûl, 1, 185 vd.; ayrıca bkz. Sakallı, T., a.g.m.

[193] Sıbâî, M., a.g.e., s.48.

[194] Kardâvî, a.g.e., s.52-53; Erdoğan, M., a.g.e., s.110-112. Ali Çelik, Kavram ve Mahiyet Olarak Sünnet ve Bid’at, Beyan Yayınları, İstanbul, 1997: 74-76.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın