Kölelerin Hayvanla Değiştirilmesi

Kölelerin Hayvanla Değiştirilmesi

Peygamber (s.a.v.) efendimiz Hevazinli esirlerin, islama gir melerinden sonra sahiplerine geri verilmesi için faaliyete giriş ti. Hevazinli esirler, dört bin civarında idi. Peygamber efendi miz ile Abdülmüttalip oğulları, ellerinde bulunan Hevazinli esirleri serbest bıraktılar. Diğer mü´minlere de bu hususta ken disine uymalarını tavsiye etti. İlk Muhacirlerle Ensar, Peygam ber efendimize gönül rızası ile tabi olup ellerindeki esirleri salı verdiler. Peygamber efendimizin bu uygulamasına razı olma yan diğer müslümanlara gelince, onlara şöyle bir öneride bulu nuldu: Ellerinde esir bulunan kadınlarla çocukları salıverin. Bunlardan herbiri için size ileride kazanacağınız ganimetler den altışar deve verilecektir!

Bu teahhü üzerine ellerinde esir bulunan bazı müslümanlar da gönül rızasıyla esirlerini salıverdiler. Sadece Uyeyne bin Hı-sm buna yanaşmadı. Lafını ağzında geveleyip salıvermeyi ge ciktirdikten sonra yanında bulunan esir acuzeyi serbest bırak tı. Zaten yanında başka bir esir de yoktu.

´ Peygamber (s.a.v.) efendimizin esir sahiplerine yaptığı bu Öneri bir nevi taviz anlamını taşıyor muydu?

Fıkıhçılar bu konu üzerinde oldukça tartışmalar yapmış ve neticede iki görüş üzerinde karar kılınmıştır:

1- Vade ve miktar fazlalığı ile birlikte hayvanın satılması, yani takas edilmesi caizdir. Nitekim kölenin hayvanla ya da hayvanın köle ile satılması yani takas edilmesi caizdir.

2- Belirsiz bir vadeye kadar satış da caizdi. Zira peygamber (s.a.v.) efendimiz, yanlarında esir bulunan kimselere, bu esirleri salıvermeleri halinde ileride elde edilecek ganimetlerden her bir esire karşılık altı deve vereceğini vadetmişti.

Birinci şıkka gelince fıkıhçılar şöyle demektedirler: Miktar bakımından farklı olmakla birlikte hayvanları birbirleriyle ta kas etmek caiz olur ve teslim şartı da aranmaz. Bazı fıkıhçılar bunu, miktar fazlalığının cins birliği halinde caiz olmadığı alış veriş, ribası mülahazasıyla caiz görmemişlerdir. Cinslerin fark lı olması halinde takaslık mallardan birinin miktarının diğerin den fazla olması halinde teslim şartı aranır.

îki beldeden birinin belirsiz bir vadeye kadar ertelenmesine gelince, Ahmed bin Hanbel ile bazı sünnet alimleri -tarafların razı olmaları durumunda- bunu caiz görmüşlerdir. Çünkü bun da herhangi bir mahzur ve özür yoktur. Ebu Hanife, bunun ilerde taraflar arasında çekişmeye sebebiyet vereceğini söyle miştir. Taraflar arasında çekişmeye sebebiyet vermesi muhte mel olan alışverişler ise batıldır.

Peygamber efendimizin uygulamasının alışveriş türünden olduğunu söylemeye gelince, bunun üzerinde ihtilaf edilmiştir. Çünkü bu, peygamber efendimiz ile esir sahipleri arasında ya pılan bir takas değildir. Bu, ancak mal karşılığında köle azad etmektir. Peygamber (s.a.v.) efendimiz, ellerindeki esirleri ser best bırakmalarım taleb etmiş, buna karşılık da kendilerine, azad ettikleri kölelerin kıymetini mal ile ödeyeceğini ifade bu yurmuştur. Ancak salıverilen kölelerin kıymetlerini peygamber efendimiz takdir edecekti. Esir sahipleri de peygamber efendi mizin kıymet takdirine razı olmuşlardı. Şu halde yapılan bu muamele, şartlı azad etmektir. Alış veriş değildir.

Azad etmek, sahibinin köleyi azad etmesi, ona bir nevi teber ruda bulunması demektir. Çünkü ona hürriyetini bahsetmekte dir. Bu da bedel şartı ile yapılan bir hibedir. Hibe ve azad etme de, diğer akidlerde caiz görülmeyen bazı şeyler caiz görülür. Bu teberruun değeri vadeli para değildir ki miktarının ve evsa fının belirsizliği, taraflar arasında bir çekişmeye sebebiyet ver sin. Bu azat etme karşılığında verilen bir bedel olduğuna göre, ileride taraflar arasında herhangi bir çekişmeye sebebiyet ver mez. Bu sebeble deriz ki: Bu muamelenin ribevi ya da gayrı ri-bevi olduğunu tartışmaya gerek yoktur. Azad etmek bedelinin belirsiz bir vadeye ertelenmesinin caiz ya da gayrı caiz olduğunu tartışmaya da gerek yoktur. Peygamber (s.a.v.) efendimizin yapmış olduğu muamele, bu gibi tartışmalara konu olmaktan tamamiyle uzaktır.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın