Ezan

Ezan

îslam toplumu oluştu. Hz. Peygamber, bu toplumun nizamı nı ortaya koydu. Bu toplumda yaşamakta olan insanların kalb-lerini birbirine ısındırdı. Müminleri birbirine kardeş yaptı. Bi lahare Islama girecek olanların da gönüllerini birbiriyle kay naştıracak bir sistemi ortaya koydu.

Sonra bireyleri kardeşlik bağlarıyla birbirine bağladığı gibi, Medine´deki cemaatleri de birbiriyle uzlaştıran muahede belge sini düzenledi. Her cemaatin görevlerini açıkladı. Herkesi ilgi lendiren konularda müminlerle aym haklara sahip olacakları na özel işlerinde ise kendi dinlerinin hükümlerine göre hailede- bilecekleri konusunda yahudilerle anlaşma yaptı. Onlar, Pey gamber efendimizin hakemliğine baş vurdukları zaman, O, ara larında Allah´ın Kur´an-ı Kerim´de indirdiği hükümlerle hüküm verebilecekti.

Bu toplumsal oluşum ve uzlaşmadan sonra Hz. Peygamber, toplumsal açıdan halkın gönüllerini birbiriyle kaynaştıracak öl çüleri belirledi. Bundan sonra onların kalblerini birbirine bağ layacak şeyi açıkladı. Bu, namazın Cemaatle kılınması ve na maz vaktinin girdiğini herkese duyurmakla mümkün olacaktı. Namazın, vaktinde ve cemaatle kılınabilmesi mü´minlerin hep sine birden çağrının ulaşmasıyla mümkün olacaktı, tşte ezan o sıralarda meşru kılındı. Ibn îshak bu konuda şöyle der: "Rasu-lüllah (s.a.v.) Medine-i Münevvere´ye yerleşip sükun bulduktan , muhacir kardeşleri ile ensar gelip etrafında toplandıktan, ida relerini ele aldıktan sonra İslamiyet kuvvet buldu. Namaz kı lındı, zekat hadler, helal ve haram belirlendi. İslam dini, mü´minlerin arasına yerleşti. Ensariler, muhacirlerden önce Medineyi yurt edinmiş ve imam gönüllerine yerleştirmişlerdi. Hz. Peygamber Medine´ye geldiği sırada müminler, namaz vak ti gelince herhangi bir çağrı yapılmadan namaza kendiliklerin den geliyorlardı. Hz. Peygamber, yahudilerin ibadete çağrılışla rı esnasında çaldıkları borazan gibi bir şey kullanarak müslü-manları namaza çağırmak istedi, ama daha sonra bu isteğin den vaz geçti. Bundan hoşlanmamıştı. Sonra namaz vakitlerin de çan çalınmasını emretmiş, ve namaz vaktinde çalınıp, müs-lümanlara duyuru yapılması için bir çan kurulmuştu. Burada hatıra iki şey geliyor:

1. îbn îshak, Hz. peygamberin Medine´ye gelişinden sonra namazın kılındığını, zekatın farz kılındığını, hadlerin tatbik edildiğini, helal ve haramın belirlendiğini anlatıyor. Halbuki bu sayılanlar muhtelif vakitlerde; bazısı hicretten Önce, bazısı da daha sonra meşru kılınan farizalardır. Mesela namaz, hic retten önce miraç gecesinde farz kılınmıştır. Ancak namazın güven ve huzur içind, eda edilmesi, Medine´de mümkün omuş-tur. îbn îshak´ın ifadesi buna işaret etmektedir.

2. îbn îshak´ın sözlerinden anlaşıldığına göre Hz. Peygambe rin aklına yahudilerin borazanıyla, hıristiyanların çanı, gelmiş, ama bu düşünceden hemen vaz geçmiştir. Ama Salim bin Abdullah´ın babasından îbn Mace kanalıyla gelen bir rivayette anlatıldığına göre, Hz. Peygamber, namaz vaktinin gelişini ne şe kilde duyurmak gerektiği hususunda ashab´la istişarede bulun du. Yanındakiler, borazan çalınmasını Önerdiler. Fakat bunu yahudiler kullandıkları için, Öneri Peygamberimiz tarafından uygun bulunmadı. Sonra çan çalınmasını önerdiler. Bu da hı-ristiyanlar tarafından kullanıldığı için reddedildi.

Bu haber, îbn îshak´ın rivayetinde anlatılanlara iki yönden aykırı düşmektedir:

a. îbn îshak´ın anlattığına göre borazan çalınmasını isteyen, Hz. Pegyamber´in bizzat kendisi olmuştur. îbn Mace´nin rivaye tine göre ise Hz. Peygamber, ashabıyla istişarede bulunmuş, borazan çalınmasını Önerenlerin görüşünü tasvib etmemiştir.

b. îlk rivayette Peygamber eiiendimizin çandan hoşlanmadığı bildirilmekle beraber, îbn îshalfc´ın rivayetindeki ifadeden anla şıldığına göre, çan çaldırmayı uygun görmüş ve uygulatmaya başlatmıştır. Bu sonuncu rivayetin, Hz. peygamberin makamı na daha uygun olduğu görüşü ndeyim. Doğrusunu Allah bilir ya, bence esaslı olan rivayet de budur.

îbn îshak ezan konusunda .sözlerini şöyle sürdürüyor: "Sa-habilerle Peygamber efendimiz ezan konusunda istişare halin deyken Abdullah bin Zeyd bin Salebe bin Abdi Rabbihi ezan rüyasını gördü. Rasulüllah (s.a.v.)e gelip şöyle dedi: "Ya Rasu-lüllah! Bu gece ben uyurken, üzorinde iki parçadan yeşil elbise si bulunan, elinde bir çan taşıyan bir adam yanıma uğrayıp be ni dolaştırdı. Ona: "Ey Alliah´ın kulu bu çanı satar mısın?" de dim. "Onu ne yapacaksın?" diye sorunca (Onunla namaza davet edeceğim" dedim. "Ben sana ondan daha hayırlı olan bir şeyi göstereyim mi?" diye sordu. "Olur, nedir o?w dedim. O da şöyle dedi:

"Allahü EkberfAllahü Ekber!

Allahü Ekber! Allahü Ekber!

Eşhedü enla ilahe illallah!

Eşhedü enla ilahe illallah!

Eşhedü enne Muhammeden Resulüllah!

Eşhedü enne Muhammeden Resulüllah!

Hayye alessalah! Hayye adessalah!

Hayye alelfelah! Hayye alelfelah!

Allahü Ekber! Allahü Ekber!

Lailahe illallah!"

Abdullah bu rüyayı Hz. Peygamber´e haber verince O: "Şüp hesiz bu gerçek bir rüyadır. Bilale git, bunu ona anlat. Ezanı ona ezberlet (o okusun). Çünkü onun sesi, seninkinden daha yüksek ve gürdür" dedi.

Bilal´in okuduğu ezanı işiten ve evinde oturmakta olan Hz. Ömer Abasını sürüyerek Resulüllah (sav)´ın yanına geldi ve şöyle dedi: "Ey Allah´ın peygamberi! Seni hak ile gönderen Al lah´a andolsun ki, onun (Abdullahın) gördüğü rüyanın aynısını ben de gördüm!" Resulüllah (sav)de: "Bundan dolayı Allah´a hamd olsun" dedi.

Bu anlatılanlar, ezan kelimelerinin ne şekilde bulunduğunu açıklayan ifadelerdir. Bu kelimeleri, iki sahabi aynıyla rüyada işitmişlerdir. Tabii ki bu da, Hz. Peygamberin, ashabıyla yaptı ğı istişare neticesinde meydana gelmiştir. Hz. Peygamber de bu rüyayı ikrar etmişti. Böylece ezan da, Hz. Peygamberin ikrarıy la meşru kılınmıştı. Demek ki ezan rüya ile değil de Hz. Pey gamberin ikrarıyla meşru kılınmıştır. Ama siret adlı eserinde Ibn Hişam, ezan ve kelimeleri hakkında vahiy nazil olduğu yo lunda îbn tshak´tan gelen rivayet üzerinde yorumda bulunarak şöyle demiştir: "Ibn Cüreye dedi ki; Ata bana şöyle dedi: Ubey-dullah bin Umeyr el-leysi´nin şöyle dediğini duydum: "Namaz vakti geldiğinde insanları bir araya toplayabilmek için, Hz. Peygamberle ashabı istişarede bulundular. Çan çalma önerisi ortaya atıldı. Bir ara Hattaboğlu Ömer (r.a.), çan için iki direk satın almak istedi, ama gördüğü bir rüyada kendisine: "Çan kurmayın. Aksine namaz için ezan okuyun" denildi. Gördüğü rüyayı kendisine anlatmak için Rasulüllah (s.a.v.)e gitti. Zaten aynı doğrultuda Rasulüllah (s.a.v.)e vahiy de gelmişti. Ömer Bilal´in ezan okumakta olduğunu görünce de hayret etmişti. Ömer, durumu Hz. Peygambere anlatınca Hz. peygamber, Ona: "Vahiy, senden Önce davrandı ey Ömer!" diye karşılık verdi. .

Ezanla ilgili olarak Peygamber efendimize vahiy nazil oldu ğunu, bu rivayet açıkça bildiriyor ve ezanın rükünlerini de de taylı bir şekilde açıklıyor. Yoksa ezan, sadece Abdullah bin Sa´lebe bin Rebia´nm rüyasına dayanılarak bulunmuş bir şey değildir. Biz bu rivayetin sağlamlığından yanayız. Çünkü ezan, îslamın şiarlarından biridir. îslam cemaatinin varlığı ezanla bilinir. Bunun gibi şiar ve ibadetler, insanlarla meşveret yapa rak tespit edilemezler. Ancak başlangıçta, bunların ne şekilde ve hangi yollarla duyurulacağı yolunda meşveret yapılabilir. îş-te sünnet sayılan bu yolla vahiy gelmiştir. Sünnet de, ahad ri vayetler yoluyla değil, ancak Allah´tan gelen vahiy ile bilinir. Her namaz için ezan okunması, müekked sünnettir. Alimlerin çoğuysa, ezanın cemaat için farz-ı kifaye olduğunu, okunmama sı halinde tüm cemaatin günahkar olacağını söylemektedirler.

Ezanın tafsilatı ve okunmuş sayılması için gerekli olan bö lümlerinin, kelimelerinin açıklanması, ancak yine Allah´ın em riyle olur. Çünkü ezan, ibadettir. İbadetin bölümleri ve parçala rı ise, ancak Allah Taala´mn kendi peygamberine vahiy göndermesi sonucunda Öğrenilebilir. Yoksa İslam´daki mevkii ne olur sa olsun, başkalarının gördükleri rüya ile öğrenilemez.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın