Vahdeti vücud

VAHDET-İ VÜCUD

Tasavvufta, varlığın birliğini savunan öğreti Muhyiddin İbn Arabî tarafından sistemleştirilen öğreti, sadece Allah'ın varlığının zorunluluğu temeli üzerine kuruludur Benimseyen mutasavvıflarca tevhidin en yüksek yorumu sayılan öğreti, diğer bazı mutasavvıflar tarafından fenâ makamında kalmanın ortaya çıkardığı bir yanılgı olarak nitelenir Bazı İslâm bilginleri ve hukukçuları ise, tüm varlıkların tanrılaştırılması anlamı taşıdığı gerekçesiyle küfürle suçlarlar
Vahdet-i vücud öğretisi, Allah'ın varlığının zorunluluğu ilkesine dayanır Buna göre özü gereği varolan varlık (vücud) birdir ve bu da Allah'ın varlığıdır Bu varlık zorunlu (vâcib) ve öncesizdir (kadim, ezelî) Çokluk, parçalanma, değişme ve bölünmeyi kabul etmez Biçimi (suret), sınırı (hadd) yoktur Buna mutlak varlık (vücud-ı mutlak), saf varlık (vücud-ı baht) adı verilir Mutlak varlık, varlıklar dünyasına nisbetle bir ayna gibidir, anlaşılır ve duyulur tüm nesneler onda görünür; diğer bir ifadeyle Allah zatı ile değil ama fiil ve sıfatları ile tüm varlıklarda, mutlaklık özelliğini yitirmeksizin ve kesinlikle değişime, bozuluşa uğramadan görünür (tezahür eder) Bu nedenle varlıklar da onun aynâsıdır Tüm evren, Allah'ın varlığı nedeniyle var olur Öyleyse evren Allah'ın dışlaşmış biçimi (zahiri), Allah da evrenin özü, gerçekliğidir (batını)
Mutlak varlık, Allah'ın zatının aynıdır; varlığı, gerçekliği üzerine bir eklenti değildir Diğer varlıklarda ise durum tersinedir Nesnelerin varlıkları, gerçeklikleri üzerine bir eklentidir Çünkü nesnelerin gerçekliği, ezelde Allah'ın ilmindeki beliriş ve biçiminden oluşur Bu gerçekliğe ayan-ı sabite (sabit gerçeklikler) denir Sabit gerçeklikler ya da ilmî suretler (suver-i ilmiye) varlığın kokusunu bile almamışlardır Bu nedenle, bunlara verilen varlık, onların üzerine bir eklentidir Varlığın Allah'ın sıfatlarından olması düşünülemez Çünkü bu, varlığın zat ile varlık dışındaki başka bir şeyden oluşması anlamına gelir Oysa her şey varlığa tabidir, o hiçbir şeye tabi değildir
Allah'ın varlığı, mutlak varlık olması bakımından bilinemez Bilinebilecek olan şey, varlık ile var olan biçimlerdir Allah'ın zatını, tüm belirişlerden (taayyün) aşkınlığı nedeniyle kavramak imkansızsa da varoluşun mertebelerinde (meratib-i vücud) haricî varlık kazanması nedeniyle kavramak mümkündür İşte tasavvuf yolcuları bu kavrayışın peşindedirler Evren, Allah'ın varlığıyla var olan ve Allah'ın varlığının aynasında görünen kimi geçici, yok olucu suretlerden ibarettir' Bunların belirme ve görünüşleri akıl ve duyularla ilintilidir Nesnelerin gerçeklikleri özleri gereği değil, Allah'ın varlığıyla sabittir Nesnelerin aslı yokluktur (adem) ve bunlar sürekli bu aslî durumları üzeredirler Olgunlaşmamış insanların akıl ve duyuları, varlığı nesnelerin bir niteliği olarak algılar Ama bu yanılsamanın neden olduğu bir yargıdır Nesneler, diğer bir deyişle Allah'ın varlığında görünen suretler, gerçekte bir hayal ve seraptırlar Bunların kesif ve hatta varolmuş görünmeleri sadece akıl ve duyulara göredir Allah bunların hayali olan varlıklarında, bu hayali varlıkların gerçeklikleri nedeniyle görünür Gerçek varlığa sahip olan kendi zatı ile görünmez Evren varlık dünyasına çıkmadan önce, Allah'ın zatı ile birlikte başka bir şey olmadığı gibi, şimdi de O'nunla birlikte varolan bir şey yoktur
Evren gerçek bir varlık değil, gölge bir varlıktır Gölge, kendisinin varlık nedeni olan kişi ya da nesnenin varlığından başka bir varlığa sahip olmadığı gibi, evren de Allah'ın varlığından başkâ bir varlığa sahip değildir Nesnelerin görünen varlığı, hayali bir varlıktır Nesneler sürekli değişmekte ve bozulmaktadır Bir anda varmış gibi görünen suretin yerini, bir sonraki an başka bir suret almaktadır Bu nedenle, insanın nesnelerin gerçekliğine hükmetmesi, duyularının bu sürekli değişimi algılamakta yetersiz kalışındandır Evrenin varlıkla ilişkisi, su buharı, bulut ve karın su ile ilişkisi gibidir Bulutun ve karın varlığı, hayali bir varlıktır Bunların suyun varlığından başka bir varlıkları yoktur Her biri, suyun bizim duyumlarımıza göre aldığı bir suretten başka bir şey değildir Hayati olmayan, gerçek olan ise, bunların aslı olan sudur Çünkü biçimleri değişmiş bile olsa, suya özgü gerçeklikle vardırlar Eridikleri ya da yoğunlaştıkları zaman, ortada yalnız gerçek olan su kalır
Allah'ın ilminde, kendi zatının, fiillerinin, isim ve sıfatlarının suretleri vardır Çünkü Allah, zatını, fiillerini, isim ve sıfatlarını bilmektedir Allah'ın ilmindeki suretlere ayan-ı sabite (sabit gerçeklikler) adı verilir Evreni oluşturan nesnelerin Allah'ın ilmindeki suretlerine de aynı şekilde ayan-ı sabite denir Ayan-ı sabite, Allah'ın isim ve sıfatlarının suretleri olması bakımından ilahî gerçekliklerdir; diğer yandan da varlıkların gerçeklik ve dayanaklarıdır Bunların dış dünyada varlık kazanmaları, feyz-i mukaddes denilen Allah'ın tecellisi ile mümkün olur Dış dünyada varlık kazanmamış sabit gerçeklikler yaratılmış değildir (gayri me'cul) Bu nedenle onlar da Allah'ın ilmi gibi ezelîdir, kadîmdir

ALINTI
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın