Hz. Peygamber in faziletleri

HZ. PEYGAMBER'İN FAZİLETLERİ (FEZÂİLU'N-NEBÎ)

Giriş:
1. Hadîs ve Fezâilu'n-Nebî:
Cenâb-ı Hakk, ezelî iradesiyle kâinâtı yaratmak isteyince, nihâyetsiz kudretiyle her şeyi yoktan varetmiş ve "...her şeyi ilmî hikmeti ile yerli yerinde ve sapasağlam" (1), bir şekilde yaratmıştır. Mahlûkatın içinde en şereflisinin insan olduğunu beyân ederken de "Andolsun ki, biz Adem oğullarını üstün bir izzet ve şerefe mazhar kılmışızdır..." (2) buyurmuştur.
"Geceyi-gündüzü, güneşi-ayı sizin hizmetinize O ram etti..." (3) âyetiyle de her şeyin insan için yaratıldığını açıklamıştır.
Yaratan bilir, bilen konuşur, konuşunca da hitaba layık olanla konuşur. Kâinatın içinde ilim sahibi olan ancak insandır. İnsanlardan vahye mazhar olanları ise ancak Peygamberlerdir. Bunun için Cenâb-ı Allah peygamberleriyle konuşmuş, emirlerini, nehiylerini onlara bildirmiştir.
Peygamberlerden de, "Sen en büyük bir ahlâk üzerindesin" (4) âyetine muhatab olan ancak Hz. Muhammed (sav)'dir. O, diğer üstünlüklerinin yanında, "Fezâil" inin zirvesi olan güzel ahlâkı ile diğer Peygamberlerden de üstündür. Zira O'nun ahlâkı, Hz. Aişe'nin beyân ettiği gibi, " ...Kur'ân'dan ibaretti" (5). Böyle olunca Hz. Peygamberin hayatı Kur'ân'ın tatbikinden başka bir şey değildir. Bunun için Kur'ân'ın emir ve nehiylerine uymak isteyen kimse, karşısında "Numûne-i İmtisâl" olarak Hz. Peygamber'i (sav) bulacaktır. Nitekim bir âyet-i Kerime'de, "Rasulullâh'da sizin için en güzel örnek vardır" (6) buyurulmuştur.
Hayatı Kur'ân'dan ibaret olan kişinin örnek alınması için her halinin bilinmesi lazımdır. Hadîs ilmi bu bilgileri korumak hususunda bize yardımcı olmaktadır. Bunun için tarih boyunca bütün hal ve hareketlerine ilgi duyulan ve en ince noktalarına kadar tesbit edilen tek zât sadece Hz. Peygamber (sav)'dir. Hz. Peygamber (sav)'e nisbet edilen her haber hadîs olunca (7), O'nun her çeşit hâl ve hareketi de hadîsin içinde yer almıştır. Buna göre hadîsin içinde "Siyer", Siyerin içinde, Meğâzi, Şemâil ve Delâil birer bölüm olarak bulunmaktadır. Bir bakıma, hepsi de hadîsten ayrılarak müstakil bir hüviyet kazanmışlardır (8).
Kaynağı itibâriyle hadîsin içinde yer alan Şemail ve Delâil Hz. Peygamber'in hayatının çeşitli yönlerini mevzû ettiği için (9) siret ilmînin başka bir açıdan ele alınan ilim dallan olarak mütalaa edilmektedirler.
Bize ulaşan beşerî yönü ile ilgili hadîsleri, Şemâil'i; peygamberlik yönüyle ilgili hadîsleri de Delâil ilmini meydana getirirler.
Bu arada peygamberlik yönünün çok kere Delâilu'n-Nübüvve (10), bazen de Hasâisü'n-Nübüvve (11) adlarıyla isimlendirildiklerini zikredelim. Hatta beşerî yönü olan "Şemâil"i dahi bazen Delâil ve Hasâisinin içinde yer almış, bazen de müstakil bir ilim dalı olarak (12), telif edilmiştir.
Ayrıca Hz. Peygamber'in diğer Peygamberlere (sav) ve insanlara nisbetle sahip olduğu Fezâil'i de hadîs ve siyer kitablarında bazen birer bölüm olarak (13), bazen de müstakil risâleler şeklinde tasnif edilmiştir (14).
Netice itibariyle bu ilimler O'nun şahsını, hâl ve hareketlerini ve faziletlerini konu edinmektedir.
2. Fezâil'inin Mâhiyeti:
Fezâil çoğul bir kelime olup tekili fazilettir. Fazilet, artmak, güzel ahlâkın yüksek derecesi, şeref, vazife ve lütuf ma'nâlarına gelmektedir (15). Ayrıca bir şeyin diğerine göre üstünlüğünü de ifade eder. Bu üstünlük hayvanların bitkilere; insanın hayvanlara, kişilerin birbirlerine üstünlüğü gibi farklı üç mertebede tezahür eder. İlk ikisindeki mertebe farkı değişmez. Kişiler arasındaki üstünlük farkı ise ya mal, mülk gibi arızîdir değişir veya şahsın doğuştan getirdiği güç, kuvvet, vs. gibi melekeler (yerleşik kabiliyetlerdir ki, değişmez ve aynı zamanda çalışmakla da elde edilmez (16)
Fazilet terim olarak, "insanın başkasına göre sahib olduğu meziyet ve üstünlükler'''ine denir. "İnsan ancak bunlarla mutluluğa erer." Bu üstünlükler başlıca beş şeyle vücuda gelir. Bunlar da 1. Mal, mülk, aile ve çevre. 2. Fizikî güzellik. 3. Ahlâk üstünlüğü. 4. Allah'ın hidayeti. 5. Ahiret saadetidir (17).
Konumuz olan "Fezâilü'n-Nebî" terkibi ise Hz. Peygamber (sav)'in faziletleri ma'nâsına gelip, yukarıda saydığımız beş şeyle birlikte daha bir çok dünyevî ve uhrevî nâmütenâhî meziyetleri de içine almaktadır.
"Fezâilü'n-Nebî"nin sınırlarını çizmek oldukça zor bir iştir. Zira O'nun diğer halleri olan, Şemâil'i, Mucizeleri ve Hasâis'i de bir bakıma Fezâil'inden sayılır. Çünkü O'nun beşerî yönünü mevzu eden Şemâil'i, sahib olduğu kemâlâtı itibariyle bir başka kimse de görülmemiştir. Bunun gibi "delâil'i yani mucizeleri de diğer peygamberlerin mucizelerinden farklı bir üstünlüğe sahiptir. Her Peygamberin mucizesi kendi asrı ve hayatı ile sınırlandırılmıştır. Halbuki Hz. Peygamber (sav)'e verilen Kur'ân-ı Kerim'in mucizeliği kıyâmete kadar devam edecektir. Hâsâis'i diğer peygamberlerinkinden farklı olup daha mükemmel bir üstünlüğe sahiptir. O'nun kendisine mahsus bu üstünlüğü hem dünyada hem de ahirette geçerliliğini koruyacaktır. Eğer O'nu başka birisiyle mukayese etmek imkânına sahip olsaydık O'nu daha yakinen tanımış olurduk. (18)
Hz. Peygamber (sav)'in örnek bir insan olduğunu daha önce zikretmiştik. Ancak O'nun örnek alınacak yönü, sadece "Şemâil"idir. Mucizeleri Peygamberliğini isbat için, "Hasâis"i de, kendisine ait hak ve vazifelerini ilgilendirdiğinden bu haller de O'na uymak gerekli ve hatta bazı hususlarda doğru değildir.
Hz. Peygamber'in faziletleri dünyevî ve uhrevî olmak üzere iki kısımdır. Dünyevî faziletlerinin bazıları şunlardır. Kanaatkâr oluşu, ailesinin kendisine yardımcı olması, âlemlere rahmet olarak gönderilmesi, güzel isimlerle çağrılması, kalbinin İslâm nuru ile nurlandırılması, günahlardan korunması, nâm u şânının yükseltilmesi, ebedî mucize olan Kur'ân'ın kendisine verilmesi, Miraçla taltif edilmesi, ruhunun yaratılması itibariyle varlıkların ilki, dünyaya teşrifi itibariyle de peygamberlerin sonuncusu olması ve Allah'ın kendisine "Halil'im" ve "Habib"im demesidir.(20)
Uhrevî bazı faziletleri de şunlardır: Kıyamet günü heryerde önder olup ilk sırayı alması, havzı kevserin kendisi ve ümmetine tahsisi, şefâat hakkına sahib olması ve şefaat etmesi, Makam-ı Mahmud'a yükseltilmesi vs.dir (21). O'nun diğer insanlara ve peygamberlere göre sahib olduğu daha birçok üstünlükleri vardır. Şimdi O'nun bu faziletleri (üstünlükleri)'ni kısaca izah edelim.
A-HZ. PEYGAMBERİN DÜNYEVÎ BAZI FAZİLETLERİ
1. Mal ve Mülkün Fazilet Açısından Değeri:
Bilindiği gibi mal ve mülkü, olmayan fakir kişi malî ibadetlerden olan zekât ve hac gibi ibadetleri de yapmaktan mahrum kalır. Hz. Peygamber (sav)'de, "Allah yolunda harcanan mal ne iyidir" (22) buyurmuştur. Aslında mal ve evlat insan için imtihan vesilesidir (23). Bu sebeble mal ve mülk mutlak ma'nâda üstünlük sebebi değildir. Asıl fazilet, kanaatkâr olmak, çevresindeki insanların sıkıntılarını gidermektir.
Hz. Peygamber (sav), kanaâtın asgarî mertebesini şöyle açıklamıştır: "İnsanın içinde oturacağı bir evi, bedenini örtecek bir elbisesi, bulduğu kuru bir ekmek parçası ve içeceği su ona yeterlidir" (24).
Hz. Peygamber (sav)'in tam bir zühd hayatı yaşadığını eline geçen maddî servetleri hep fakirlere tasadduk ettiğini kaynaklarda görmekteyiz" (25). Demek ki fazilet, ancak kanalından dolayı fakir gibi yaşamaktır. Yani Hz. Peygamber bütün imkânlara sahib olmasına rağmen fazla malı meşru yerlere harcamıştır. Zira mal ve servetin çok olmasının mesûliyeti de çoktur.
2. Aile ve Çevrenin Fazilet Açısından Değeri:
İnsanı, faziletli kılan unsurlardan biri de aile ve çevresinin iyi insanlarla çevrilmiş olmasıdır. Kötü aile, Kur'ân-ı Kerim'de, "düşman" olarak tasvir edilmiştir (26). Hz. Peygamber gerek neseb cihetiyle ve gerekse ailesi bakımından faziletli aile fertlerine sahipti. Soyu Hz. İbrahim'e kadar uzandığı için Arabın eşrafındandı. Kur'ân'da methedilen Ehl-i Beytinin şeref ve fazileti ise izahtan varestedir (27).
3. Âlemlere Rahmet Oluşu:
Rahmet, acıma, yardım etme, lütûf ma'nâlarına gelir. Allah'ın rahmeti umum ve husus olmak üzere başlıca iki kısma ayrılır. Hususî olanı, Allah'ın muayyen vakitlerde kullarına yaptığı rahmettir. Umumî olan ise, Hz. Muhammed (sav)'in gönderilişidir. Nitekim bir âyet-i kerimede, "Seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik" (28) buyrulur. Her şey O'nun gelişiyle kemâlini bulmuş ve rahmet oluşundan istifade etmiştir. Bunun için de bütün insanlar ve varlıkların Peygamber'i olmuştur (29). O'nun âlemlere rahmet oluşunu kısaca şöyle izah edebiliriz.
a) Hz. Peygamber (sav)'in ahlâk ve davranışlarının örnek oluşu:
Hz. Peygamberin örnek alınması insana dünyevî ve uhrevî saadeti temin eder. Nitekim bir âyet-i kerimede, "Rasulullah sizin için en güzel bir numûnedir..." (29) buyrulur. Kim O'nun ahlâkıyla ahlâklanırsa dünyâ ve ahiretin sıkıntılarından kurtulmuş olur.
b) Rasulullah mümine doğru yolu gösterdiği, münafığı öldürülmeden emin kıldığı, kâfirin azabını ahirete bıraktığı için bütün insanlığa rahmet olmuştur. O'nun gelmesiyle kâfirler, geçmiş ümmetler gibi dünyâda umumî bir âzaba çarptırılmadan kurtulmuştur.
c) Daha önce âkıbetinden emin olmayan Cebrâil isimli büyük melek en-Necm suresinde Hz. Peygamber'le birlikte, medhedildiği için akıbetinden emin olmuştur.
d) Hayatta olduğu müddetçe Ashabı, vefât ettikten sonra da sünnetine tâbi olan herkes emniyet içinde yaşamıştır. Bu da O'nun ümmeti için rahmet olmasının bir sonucudur (31).
e) Hz. Peygamberin gelişi sadece insanlar için değil, yer gök ve hatta kâinatın tümü için rahmet vesilesi olmuştur. Zira çevremizdeki canlı ve cansız varlıkların değeri O'nun getirdiği prensipler sayesinde anlaşılmıştır. Nitekim O bir hadîs-i şerifinde, "...Mekke'nin ağaçları kesilmez, vahşi hayva...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın