İlim bahsi

İLİM BAHSİ {ilim ile ilgili hadisler}

1- Kur'an'ın Müteşabihine Tabi Olmaktan Nehiy, Ona Tabi Olanlardan Sakındırma ve Kur'an Hakkında İhtilafa Düşmeyi Yasaklama Babı

1- (2665) Bize Abdullah b Mesleme b Ka'neb rivayet etti (Dedi ki) : Bize Yezîd b İbrahim Et-Tüsterî, Abdullah b EM Müleyke'den, o da Kasım b Muhammed'den, o da Âişe'den naklen rivayet etti Şöyle demiş: Resûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ;
«Sana Kitabı indiren O'dur O Kitabın bazı ayetleri muhkemattır ki, bunlar Kitabın esasıdır Diğer bir takımları da müteşâbihdirler Kaiblerinde bozukluk olanlar, fitne çıkarmak ve te'vîlİne gitmek arzusuyla onun müteşabihlerintmei ilimde râsih olanlar : Biz onadir, derler Ama akıl sahiplerinden başkaları ibret almazlar» [1] okudu Âişe demiş ki: Resüllülah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem):
«Kur'ân'ın müteşabihlerine tâbi olanları gördüğünüz vakit, onlardan sakının Onlar Allah'ın ad verdiği kimselerdir» buyurdu
Bu hadîsi Buhârî «Âli Sûresinin tefsiri»nde; Ebû Dâvud «Sünnet» bahsinde; Tirmizî «KitâWt-Tefsir»'de tahric etmişlerdir Âyet-i kerîmenin ne sebeple indiği ihtilaflıdır Bâzıları îsa (Aleyhisselâm) hakkında Resûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ile mücâde-le edenler için nazil olduğunu; bir takımları da bu ümmet için indiğini söylemişlerdir îkinci kâvü daha makbul görülmüştür
Muhkemle mütesâbihin tarifi hususunda müfessirlerle Usûl-ü fıkıh ulemâsı arasında ihtilâf vardır İmam Gazali «El-Müstesfa» adlı eserinde şunları söyler : «Tesiri hakkında sâri tarafından bir izah vârid olmadığı zaman muhkemi lügat ulemâsının bildiği yolla ve lâfzın vaz'ı yönünden tenasübüne bakarak tefsir etmek gerekir Mütesâbih, sûrelerin başlarındaki mukatta'- harflerdir Muhkem ise bundan geri kalanlardır, demek buna münasb düşmediği gibi, muhkem : îlimde rusûhu olanların bildiğidir Mütesâbih İse yalnız Allah Teâlâ'nın bildiği sözdür ve keza muhkem : Va'd, tehdîd helâl ve haramdır Müte^abih ise, kıssalarla emsâl- dir sözü de buna münâsib değildir Bu sonuncusu kavillerin ihtimalden en uzağıdır Sahih olan sudur ki muhkem iki mânâva gelir Birinci mânâsı acık kendisine işkâl ve ihtimal ân/ olmavan söndür Mütesâbih ise ken-disine ihtimal arız olan demektir İkincisi muhkem ; Tertibi mun+azam olup va zahiren vahut te'vil suretiyle mânâ ifâde edendir Mütesâbih ise kur', nikâh akdi elînrie olan ve lems gibi müşterek isimlerdir Kur' hayız!a temizlik arasında müşterektir Nikâh akdi elinde olan tâbiri veli ile zevç; arasında, lems de cinsi münâsebet ve elle dokunmak arasmda müşterektir» Usûl-ü fıkıh ilmine gcire muhkem nesh ihtimâlinden hâli olduğu için kuvvetçe müfe^erden ziyâde olan közdür Mütesâbih ise ümmet irin mu-radın ne olHueunu bilme ümidi kalmayan sözdür Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) Allah'ın bildirmesi ile mânâsına muttali olabilir
Ulemâ râsih vâni derin âlimlerin mütesâbihi bilin bilemiyeceğinde de ihtilâf etmislerdİV Bâzıları derin âlimlerin mütesâbihleri bildiğine kail olmuşlardır Onlarca âvetteki ilim kelimesi üzerinde vakfedilir Ve mânâ şöyle olur:'Halbuki onun teVîlini ancak Allah ve bir de ilimde rusûhu olanlar bilir Diğer bir takım ulemâya göre müteşâbihlerin mânâsını Allah'dan başka kimse bilmez Derin âlimler bunların karşısında sâdece iman ettik, hepsi Rabbimiz nezdindendir, deyip geçerler Onlara göre âyette vakıf «İllallah» kelimesindedir Nevevi birinci kavlin esah olduğunu söylemiş : «Derin âlimler müteşâbihîerin mânâlarını bilir Çünkü mahlûkâtmdan hiç birinin anlamasına imkân olmayan bir söze Allah'ın kullarını muhatab tutması ihtimalden uzaktır Bizim ulemâmızla diğer bir takım muhakkiklar Allah Teâlâ'nın faydasız söz söylemesi imkânsız olduğuna ittifak etmişlerdir» demişsede Nevevî'nin bu sözü söz gö-türür Çünkü müteşâbihlerin mânâsını bu ümmet anlayamaz diyenler on-ların hâşâ nahak yere indirildiğine, faydasız olduklarına kail değildirler Müteşabih âyetlerin ulemâyı imtihan etmek, namazda okunmak, ibâdet ve sevap niyetiyle okumak gibi, birçok faydaları vardır Bunları kulların anlaması şart değildir Çünkü hiç biri ahkam âyeti değildir Ulemânın ek-serisine göre müteşâbihlerin mânâları anlaşılmaz Ashab-ı kirâm'dan Sul-tanu'l-Müfessirin Hz İbnü Abbâs ile Abdullah b Ömer, Übey b Ka'b, Hz Âişe, İbni Mes'ud, Urve b Zübeyr, Ebu'ş-Şa'sâ', Ebû Nehîk ve diğer birçok-larıyla Halife Ömer b Abdi'l-Aziz'in mezhebleri budur Bu kavli İbni Cerîr taberi İmam Mâlik 'den de rivayet et-miştir Hanefî1er'in mezhebi dahi budur
Zeyğ: Şüphe ve sapıklık demektir Kalblerinde şüphe ve sapaklık olanlardan murad; bid'at fırkalarıdır İslâm'da ilk bid'at fırkasının Ha-ricîler olduğu söylenir Bunlar Hz A1i zamanında meydana çık-mış, sonra birçok dallara ayrılmışlardır Resûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem):
«Ümmetim yetmişüç fırkaya ayrılacaktır Bunların bir tanesi müstesna olmak üzere hepsi cehennemi boylayacaktır» buyurmuş
— Bu bir fırka kimdir yâ Resulaîlah? diye sorulunca :
«Benim ve ashabımın yolunda bulunanlar!» cevâbım vermiştir Ha-dîs-i Hâkim «Müstedrek»'inde tahric etmiştir Bu dalâlet fırkaları haki-katen fasit fikirlerini terviç için mütesâbih âyetlere tâbi olmuşlardır Çünkü bu âyetleri tahrif imkânını bulmuşlardır Hadîs-i şerif fitne çıkarmak için müşkil ve mütesâbih âyetlere tâbi olan sapık bid'atçılarla düşüp kalkmayı men etmektedir(Dedi ki) El-Cevnî dullah b

2- (2666) Bize Ebû Kâmil t'udayl b Ilüseyn El-Cahderî rivayet etti Bize Hammad b Zeyd rivayet etti (Dedi ki) : Bize E hû İmrân ivâyet etti (Dedi ki) : Bana Abdullah b Revah El-Ensârî, Ab-Amr'm şiiylı- dediğini yazdı: Bir gün erken erken ResulüIlah (Sallallahü Aleyhi ve S*'Hem) 'e fittim Derken bîr âyet-i kerîme hususunda ihtilâf eden iki ad;ımm seslerim işitti de, Kesûiiillah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) yanımıza çıktı Yü/ümle üadab belli oluyordu Ve :
«Sizden öncekiler ancak ve ancak Kitab hakkında ihtilâfları sebebiyle helak oldular» buyurdu

3- (2667) Bize Yahya b Yahya rivayet etti (Dedi ki) Bize Eîû Kudâme Haris b Ubeyd Kbıi İnırân'dau, o da Cündeb b Abdillah EI-Becelî'den naklen haber verdi Şöyle demiş: Resûlüllah (SaUallahü Aleyhi ve Sellem):
«Kur'ân'ı kalbleriniz onun üzerinde birleştiği müddetçe okuyun! Onun hakkindi ihtilâfa düştünüz mü, hemen kalkın» buyurdular

4- () Bana îshâk b Mausûr rivayet etli (Dedi ki) : Bize Ahdü's-Samed haber verdi, (Dedi ki) : Bize Hemmâm rivayet etti (Dedi ki) : Bize Ebû İnırân El-Cevni, Cüıuleb'den, yâni İhııi Abdillah'dan rivayet etti ki: Resûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Scllem):
«Kur'ân'ı kalbleriniz onun üzerinde birleştiği müddetçe okuyun İhti-lâfa düştünüz mü, hemen kalkın!» buyurdular

() Bana Ahmed b Said b Sahr Ed-Dârimî rivayet etti (Dedi ki) Bize Habban rivayet etli (Dedi ki) : Bize Ebân rivayet etti (Dedi ki)
Bize Ebû İmrân rivayet etti (Dedi ki) : Biz Kûfe'de çocukken Cündeb bize şunu söyledi: Resûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) :
«Kur'ân'ı okuyun» buyurdular
Itâvi yukardakilerin hadîsi gibi rivayet etmiştir
Cündeb rivayetini Buhârî «Kitâ-u Fedâilü'l-Kur'ân»'da tahric etmiştir
Bu rivayetlerde öncekilerin helakinden murad; dinde küfredip bid'at çıkarmalarıdır Resûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem), Kur'ân okur-ken ihtilâfa düşerek aynı akıbete duçar olmamaları için ashabını ve üm-metini sakmdırmıştır
Kur'ân hakkındaki ihtilâfdan murad; ihtilâf caiz olmayacak hu-susatta lüzumsuz yere ihtilâf etmek yahut şüpheye ve fitneye, kavgaya sebep olacak şekilde ihtilâf etmektirÂyetlerden mânâ istinbat hususun-daki ihtilâl ve münazaralar bu hükümde dahil değildir Bunlar hakikati meydana çıkarmak ve ümmete fayda sağlamak niyetiyle, yapıldığı için yasak değil, bilâkis sâri' tarafından emrolunmuştur Ki fazileti meydan-dadır Bu hususta sahabe devrinden bugüne kadar bütün müslümanlar müttefiktir

2- Mahir Hasmın Şiddetli Husümeti Hakkında Bir Bab

5- (2668) Bize Ebû Bckr b Ebî Şeyhe rivayet etti (Dedi ki) : Bize Veki', İbnü Cüreyc'den, o da İbnü Ebî Müleyke'den, o da Âişe'den naklen rivayet etti Şöyle demiş: Resûlüllah (Sallallahü A leyhi ve Sellem) :
«Şüphesiz ki, erkeklerin Allah'a en sevimsiz olanı, şiddetle düşmanlık yapan kâmil hasımdır» buyurdular
Bu hadîsi Buhârî «Kitâbu'l~Mezâlim»'de, Tirmizî ile Nesâî «Tefsir» bahsinde tahric etmişlerdir
Eled : Husûmeti şiddetli manasınadır Hasım da husûmette kâmil de-mektir Çirkin olan husûmet, haksız yere bir bâtılı isbat veya hakkı yok etmek hususundaki davadırdefa yaptıklarının cezası olarak hapislerde çürüdükleri gibi, âhirellerinin do harab olacağına bu Hadis-i şerif delâlet etmektedir

5- Âhir Zamanda İlmin Kaldırılıp Alınması; Cehalet ve Fitnelerin Zuhuru Babı

8- (2671) Bize Şeyban b Fcrrûh rivayet etti (Dedi ki) : Bize Abdü'l-Vâris rivayet etti, (Dedi ki) : Bize Ebu't-Teyyah rivayet etti (Dedi ki) : Bana Enes b Mâlik rivayet etti(Dedi ki) : Resûlüllah (SaUallahii Aleyhi ve Sellem);
«Kıyamet alâmetlerinden bâzdan İlmin kaldmlması, cehlin subûfr bul-ması, şarabın içilmesi ve zinanın açığa çıkması d ıs1» '»uyurdular

9- () Bize Muhammud b Müscımâ ile İhnü Beşjşâr rivayet ettiler (Dediler ki) : Bize Muhammed b Ca'fer rivayet etti (Dedi ki) : Bize Şu'be rivayet etti (Dedi ki) : Katâde'yi, Enes b MâHk'den naklen rivayet eder-ken dinledim Enes şöyle demiş : Size Resûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Selleın) den dinlediğim bir hadîsi rivayet edeyim mi? Onu kendisinden işitmiş olarak benden sonra size hiç bir kimse rivayet etmez :
«Şüphesiz ki, ktyâmei alâmetlerinden bâzıları ilmin kaldırılması, cehlin zuhur etmesi, zinanın alıp yürümesi, şarabın içilmesi ve erkekler giderek kadınların kalmasıdır Hattâ elli kadına bakacak bir kayyım olacaktır» buyurdular
() Bize Ehû Bekr b Ebî Şeybe rivayet etti (Dedi ki) : Bize hammed b Bişr rivayet etti H
Bize Ebû Kür ey b de rivayet etti (Dedi ki) : Bize Abde ile Üsâme rivayet ettiler Bu râvilerin heps...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın