İsimlerden işaretle Kuranı Kerim in anlaşılması

İsimlerden İşaretle Kur'an-ı Kerim'in Anlaşılması

Kur'ân–ı Kerim, bizzat kendisi için bazı isimler ve birtakım sıfatlar kullanmaktadır. Bunlara bakarak onun mahiyeti daha iyi tanınmakta ve dolayısıyla anlaşılması da kolaylaşmış olmaktadır.

el–Kitab

Elimizdeki mushafın tertibine göre, Kur'ân–ı Kerim'in kendisi için kullandığı ilk isim "el–Kitab"dır (Bakara, 2/2). "Kitab" kelimesinde, bir araya toplama, meselâ bir cildi iğne ile diğerine tutturma (el–İsfahanî, 423) anlamı vardır. Bu itibarla, sözlerin yazıya geçirilip bir araya getirilmiş hâli de kitab'dır. Kitab'da hükmetme ve farz kılma anlamları da bulunur. Dolayısıyla, Allah'ın "Kelâm–ı Zâti"sinde, murad ettiği ve hükme bağladığı şeyler de, bir şey üzerine yazılmış olmasalar dahi, kitap diye isimlenirler. Sanki bir şeyin düşünülüp söylendikten sonra yazılması, yani son ve nihaî hükmünün verilmesi, onun kitap olması demektir. Buna işaretle Râgıp el–İsfahanî, (v. 502/1108) "Bir şey önce murad edilir, sonra söylenir, sonra da yazılır. Dolayısıyla, murad etme, işin başlangıcı, yazma da sonudur." der. (el–İsfahanî, 423). Binaenaleyh, kitap hâline gelmiş ve yazılmış olan şey artık değişmez. Bu açıdan bakıldığında Kurân–ı Kerim'de "Ketebellahu/Allah yazdı." ya da "Kütibe aleyküm/size yazıldı." gibi ifadelerle başlayan cümleler, kesin ve artık hiç değişmeyecek bir hükmü anlatıyor olmalıdırlar.

"Her ecelin bir kitabı vardır." (Ra'd, 13/38) demek, olacak olan her şey yazılmıştır/belirlenmiştir, diğer bir ifade ile, yazılan her şey mutlaka olacaktır mânâsına gelir. "Allah, dilediğini imha, dilediğini ispat eder. Ana Kitab, O'nun katındadır" (Ra'd, 13/39) âyeti, Ana Kitab'da olanların değiştirilebileceğini anlatıyor olmamalıdır. Günlük defterlerde yazılan ve silinenler olabilir ama, "Ana Kitab"ın hatırlatılması, Allah'ın ezelî bilgisinde her şeyin değişmeyecek şekilde bulunduğunu iş'âr eder. Dünya ise, sebepler dünyasıdır ve bu dünyada her şey sebebiyle oluşur. Bu itibarla "Kitabullah", çoğu kez Allah'ın hükmü ve O'nun verdiği karar anlamına gelir ve bu mânâda hadislerde çokça kullanılır.

Kur'ânı Kerim,bizzat kendisi için bazı isimler ve bir takım sıfatlar kullanmaktadır. Bunlara bakarak onun mahiyeti daha iyi tanınmakta ve dolayısıyla anlaşılması da kolaylaşmış olmaktadır.

Kur'ân–ı Kerim'in el–Kitab olması, hem onun yazıya geçirilip, okunan bir kitap olacağına, hem de hükme bağlandığına ve artık hiç değiştirilmeyeceğine işaret taşımalıdır. Zaten daha ilk sayfasında zâlike'l–Kitâbu lâ–raybe fîh denmiş olması da bunu anlatır.

Pek çok âlim gibi Bediüzzaman da, Allah'ın iki ayrı kitabının var olduğunu belirtir. Birisi, Allah'ın ilim, irade ve kudret sıfatlarının bir yansıması olan kâinat kitabı, diğeri ilim ve kelâm sıfatından gelen Kur'ân–ı Kerim'dir. Bu her iki kitabın parçaları da "âyet/âyât" diye isimlendirilir ve Allah (c.c.) insanları âyetlerini okumaya ve düşünmeye davet eder. Çünkü âyet, gerçeğin/hakkın bilgisine götüren işaret, alâmet ve göstergedir. Allah'a ancak âyetler üzerinde düşünmekle ulaşılabilir. Âyetler bilinmeden, onların gösterdikleri de bilinmez. Bunun bir anlamı şudur: İnsan, kâinat kitabını tanımadan Kur'ân–ı Kerim'i gerektiği ölçüde tanıyamayacağı gibi, Kur'ân–ı Kerim'i tanımadan da kâinatı, varlığı ve varoluşu, yaradılış gayesine uygun olarak tanıyamaz. Trafik işaretlerinin bir kısmı sadece sembollerden, bir kısmı da zorunlu olarak yazılardan oluşur. İyi bir sürücü bu her iki işareti de okuyabilen sürücüdür. Sadece bir çeşit işareti/âyeti anlayan bir sürücünün istikamet üzere gitmesi mümkün değildir. Bu yüzden, Kur'ân–ı Kerim insanı sık sık varlık üzerinde de düşünmeye davet eder. Dolayısıyla, sürekli eski tefsir kitaplarını okuyarak Kur'ân–ı Kerim'i daha iyi anlayabileceğini zanneden insan, ne Kur'ân–ı Kerim'i ne de varlığı gerektiği gibi anlayabilecektir.

Bir hadîsi şeriflerinde Allah Resûlü (s.a.s.), Kur'ân'ın en iyi okunuşunun, bitirip tekrar ve yeniden başlanan okunuş (el–hâllü'l–mürtehil) olduğunu söyler. Bunun bir faydası da şu olsa gerektir: İnsanlar, tabii olarak ya ilimle veya tarım, ticaret gibi bir işle uğraşırlar. Her gün ve her an dünyaya ilişkin yeni şeyler görürler ve öğrenirler. Kur'ân'ı sürekli okudukça dünyaya ilişkin olarak öğrendikleri bilgilerin ondaki örtüşme noktası ile karşılaşacaklar ve hem onun hak ve hikmet olduğunu anlayacaklar, hem de, edindikleri bilgileri ona vurarak yanlış olup olmadıklarını test edebileceklerdir. Yani dünya ile Kur'ân başbaşa gidecektir. Böylece Kur'ân'ın "Nur" ismi de tecelli edecek ve o, eşyayı ayıklamaya, tanımaya ve öğrenmeye bir ışık olacaktır. Aksi takdirde, sırf bir ışık ile meşgul olmak gözleri yormaktan başka bir şey kazandırmaz. Çünkü nur, bizatihi maksut değildir. O, başka şeylerin gözükmesi ve ortaya çıkması içindir. Aksine, ışığın aydınlatmadığı eşya da ya hiç görülemeyecek veya olduğundan başka türlü gözükecektir.

Pek çok âlim gibi

Bediüzzaman da, Allah'ın iki ayrı kitabının var olduğunu belirtir. Birisi, Allah'ın ilim, irade ve kudret sıfatlarının bir yansıması olan kâinat kitabı, diğeri ilim ve kelâm sıfatından gelen Kur'ânâ€“ı Kerim'dir.

Kitab kelimesi mârife (el–Kitab), nekre (kitab), tekil ve çoğul (kütüb) olarak Kur'ân–ı Kerim'de 262 defa geçmektedir. Bu önemli bir sayıdır ve türevleriyle birlikte bu sayı, bunun yaklaşık iki katıdır. Öyleyse, onun el–Kitab olmasının ne anlama geldiği üzerinde durmak ve düşünmek gerekir. Bu kelime Kur'ân–ı Kerim'de "el–Kitab" şeklinde yalın olarak kullanıldığı gibi, "kitabun munîr", "el–Kitabu'l–munîr", "Kitabun mubîn", "el–Kitabu'l–mubîn", "el–Kitabu'l–mustebîn", "Kitabun kerîm", "el–Kitabu'l–hakîm", "Kitaben mubâraken", "Kitaben muteşabihen", "Kitabun mestûr", "Kitabun hafîz" tamlama ve nitelemeleriyle de kullanılır. Belki de "kitab" kelimesindeki yazıya geçirme, yani tescil ve tesbit edip değiştirilmez kılma anlamından ötürü Kur'ân–ı Kerim'in isimleri içerisinde sadece "el–Kitab", Levh–ı Mahfuz'a, keyfiyetini bilemeyeceğimiz şekilde Allah katında varolan sabit ve müseccel bilgilere de işaret eder. Bu yüzden de, bazen meçhul kipiyle "kitabun mubîn" denirken, bazen de onun belli ve malûm olduğunu anlatan bir kiple "el–Kitabu'l–mubîn" denmiştir. Yukarıda görüldüğü gibi, bu kelimenin diğer tamlamalarında da bu kullanım vardır. Bu itibarla, "Yaş ve kuru ne varsa hepsi mubîn bir kitapta mevcuttur." (En’am, 7/59) âyeti, Levh–ı Mahfuz'u anlatıyor olmalıdır. Bu da İlm–i ilâhî'ye işaret eder (Enver Fuâd, 147). Belki "kitabun hafîz" da, yine o korunmuş kitaptır.
Kur'ân'ın Kitab olması, onun sözlü kültürün tâbi tutulduğu anlama yöntemlerine tâbi tutulmaması gerektiğine ve sanıldığı kadar bağlamının ürünü olmadığına da işaret eder. Bu itibarla tarihselci okuma biçimleri, Kur'ân'ı anlama konusunda iddia edildiği kadar verimli değildir.

el–Kur'ân

Elbette Kur'ân–ı Kerim'in en çok kullanılan ve ona özel/alem olan ismi "el–Kur'ân"dır. "Kur'ân" kelimesinin "kur'" kelimesiyle kökdeşliği vardır ve her ikisinde de toplama ve bir araya getirme anlamı bulunur. "Kıraat", harflerin bir arada telâffuz edilmesi demektir ve bu yüzden tek bir harfi telaffuz etmeye "kıraat" denmez. "el–Kur'ân"daki toplama özelliği, önceki kitapların da semerelerini, hattâ tüm bilgilerin çekirdeklerini kendisinde bulundurduğu ve bir araya topladığı içindir (el–İsfahanî, 402). "Kur'ân", isim olarak kullanıldığı gibi, "kıraat/okuma" kelimesinin masdarı olarak da kullanılır. Allah (c.c.), "Onun toplanması ve Kur'ân'ı/okunması Bize aittir. Artık Biz onu okuduğumuzda onun Kur'ân'ına uy." (Kıyâme, 75/17–18) derken, "Kur'ân"dan kastedilenin, onun kıraati olduğu açıktır. Allah Resûlü'nün (s.a.s.): "Kur'ân'ı seslerinizle güzelleştirin" sözündeki "Kur’ân" da kıraat anlamında alınırsa daha doğru olur. Kur'ân–ı Kerim'e böyle bir ismin alem olması, onun kıraatla/okunmayla alâkasını yeterince vurguladığında şüphe yoktur. Bunun anlamı şudur: Kur'ân–ı Kerim'in kendine has özelliklerinden birisi onun okunmasıdır. Ona inananlar, onu okumalıdırlar, hem de o, indirildiği gibi okunmalıdır. Onun "Kur'ânen arabiyyen" olarak indirilmiş olması, aynı zamanda kendi diliyle okunması gereğini hatırlatır. Çünkü buradaki "Kur'ânen" de kıraat anlamına gelebilir ve o takdirde sadece dil olarak değil, okunuş olarak da "Arapça bir okunuşla" demek olur. Kur'ân'ın böyle bir isminin oluşu, elbette onun salt okunuşunun dahi başlı başına bir iş olduğuna işaretler taşıyor olabilir. Bu da, "onu anlamadıktan sonra okumanın ne anlamı vardır?" gibi bir sorunun cevabıdır. Elbette Kur'ân–ı Kerim okumaktan maksat onu anlamak ve uygulamaktır. Ama bu o kadar büyük bir hedeftir ki, ona götüren vasıtalar dahi onun sebebiyle başlı başına birer değer oluverirler. Elverir ki, insanlar asıl gayeyi tamamen unutup, vasıtaları gaye gibi görme noktasına gelmesinler.

ez–Zikr

Kur'ân–ı Kerim'in el–Kitab ve el–Kur'ân'dan sonra kendisi için en çok kullandığı isim Zikr/ez–Zikr'dir. "Zikr", insanın elde ettiği bilgiyi hıfz gibi zaptetme ve önceden hıfzettiği bir bilgiyi hatırına getirme veya söz olarak söyleme anlamlarına gelir. Onun için, zikir iki türlüdür: kalple olan zikir ve dil ile olan zikir, denmiştir. Her ikisi de, iki nevidir: unu...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın