Bize bakan yüz

Leyla İpekçi

Bize bakan yüz

Mekke'nin fethi sırasında Hz. Muhammed (sas) Kabe'nin içindeki putları yıktırır. Kabe duvarındaki fresklerin de silinmesini ister.

Ancak sağ eliyle bir freskin üzerini kapatıp şöyle buyurur: "Bu müstesna, ona dokunmayın." Hz. Meryem ile oğlu İsa (as) birlikte resmedilmiştir o freskte. Emeviler döneminde çıkan arbedelerden birinde tamamen silinip gidene dek orada kalacaktır.

Sevdiklerin pek çoğunun; annesinin, sütannesinin, amcalarının, çocuklarının, karısının ölümüne tanık olan Hz. Peygamber'in (sas) o freski yıktırmadan bırakmasıyla Anadolu'daki harap olmuş binbir çeşit kilisenin duvarlarından bize halen bakmakta olan Hz. Meryem ikonları arasında bir bağ kurarım. Onun yüzünün hep 'canlı' kalmasıyla, Hz. Muhammed'in yüzünün 'saklı' kalması arasında kendiliğinden mevcud bulunan bir bağdır bu bana göre.

'Ateş ve Bahçe' adlı romanımı içte ve dışta bu canlı yüzden saklı yüze yapılan katmanlı yolculuğu anlatabilme şevkiyle yazdım. İkisi de yalın, arınmış, kalbi tertemiz, saf kişilerdir. Biri bundan hareketle 'ümmi' peygamber lakaplıdır, diğeri ise 'bakire' ana. Vahiy alabilmek için saf kalmışlardır.

Ruh'ül Emin veya Ruh'ül Kuddüs olarak adlandırılan vahiy meleği Cebrail (as), Hz. Muhammed'e (sas) 23 yıl boyunca vahiy getirir. Hz. Meryem'in rahmine ise oğlu İsa'nın (as) tohumunu yerleştirir. 'Allah'ın kelimesi' olarak!

'Ateş ve Bahçe'den bir alıntı yapmanın tam sırası galiba: "Ayasofya'yı gezerken Meryem Ana'nın resminin bulunduğu duvarın önünde dakikalar boyu dikiliyorum. Baktığı yerde bizim bilmediğimiz bir şey görüyor. Yüzünde artık bize ait olmayan bir şeyler; mahcubiyet, ıstırap, şefkat, hüzün... Tüm zamanlara bakan yüz! Giderek plastikleşen, duygularını dışavurmak yerine tenine teğelleyen, çizgileri çoktan felç olmuş yüzlerimiz karşısında evrensel bir yalınlık. Hepimizi güzelleştiren. Ancak böylesine saf bir 'bekaret' onu tüm evlatların anası kılabilir..."

Sanatta güzelliği ararken, Anadolu'nun farklı yerlerinde her an karşıma çıkan Meryem Ana'nın yüzüne bakakalırım. Sözgelimi Kürtün'ün bir köyünde bir Meryem Ana kilisesiyle karşılaşabilirsiniz. Çit deresinin yanındaki yamaçta yine bir Meryem Ana manastırına varabilirsiniz. Diyarbakır'da, Mersin'de, Elazığ'da, Kars'ta, Nevşehir'de, Niğde'de Meryem Ana adına yapılmış kiliselerde onun çağları aşarak size bakan yüzüyle karşılaşırsınız.

Boşluğa, öteye, önceye veya sonraya bakan bu yüze odaklanabilirsek eğer, evet, Efendimiz'in (sas) Kabe'deki o freske bakarken taşıdığı hüznü belki yakalayabiliriz. 'Canlı' bir sanat eserinin ruha değişidir bu...

Buna bir de çağlar içerisinde dünyanın farklı coğrafyalarında Hazreti Meryem'i gördüğünü iddia eden kişilerin tahayyül gücünü ekleyelim. Portekiz'deki Fatima köyünde veya İrlanda'da, Belçika, Meksika, Fransa'da... Sayısız yaşanmış hikâye mevcuttur. Benim Ateş ve Bahçe'yi yazarken Meryem Ana'yı görmem ise 'herkese açık' yüzüne bakmamla gerçekleşmişti. Kendine değil, Rabb'ine bakan bir yüz. Böyle görmüştüm ben Meryem Ana'yı. Benim de annemdi o. Hangi inançta, hangi kimlikte olurlarsa olsunlar; bütün kayıp çocuklarımızın anası.

Bir nefes alalım, koordinat belirlemek amacıyla: Sanatta güzel'in ölçüleri üzerine düşünmeye çalıştığım kırkıncı yazıma varmış bulunuyorum. Birkaç yazıdır 'ruh' ve sanat ilişkisini kuran çeşitli -görünür ve görünmez- bağları birleştirmeyi deniyorum. Hz. Meryem'in yüzünden hamileliğine doğru uzanacak bu 'ruh' yolculuğuna devam edelim o halde.

Ruh'ül Emin veya Ruh'ül Kuddüs olarak da adlandırılan Cebrail (as), ilahi buyrukları en emin şekliyle ve tahrif etmeksizin adresine ulaştırması hasebiyle Allah ve kulları arasında elçilik görevinde bulunduğundan Rasul olarak da nitelendirilmiştir. Hz. Meryem'in hamileliğinden, İsa'nın Hıristiyan sanatında hep farklı boyutlarıyla söz konusu edilen doğum ve ölümünden, ölüleri diriltmesinden, kuşu canlandırmasından bahsedebilmek için Cebrail'in elçiliğinden biraz daha bahsetmek gerekir sanırım:

"Biz ona Ruh'umuzu (Cebrail'i) gönderdik de ona tam bir insan şeklinde göründü." (19, 17) "Ruh dedi: Ben, sadece Rabb'inin elçisiyim. Sana tertemiz bir oğlan bağışlamak için buradayım." (19, 19) "Meryem'in oğlu İsa'ya da gayet açık nüshalar ve mucizeler verdik ve onu Ruh'ülkudüs (Cebrail) ile destekledik" (2,87)... Denilir ki, Cebrail (as) Allah'ın kelimesini Meryem'e nakletmiştir. Tıpkı Hz. Peygamber'in (sas) de Allah kelamını ümmetine nakledişi gibi.

Hıristiyan sanatı sadece etkileyici kilise resimleri ve ikonlarla değil, İsa ve Meryem'in yaşantıları, ölümleri gibi meseleler üzerine birbirinden çok farklı yaklaşımlar barındırdığından, bu mevzulara dair eserlerdeki ifade biçimleri çağlar içerisinde giderek çeşitlenmiştir. Umberto Eco ya da Dan Brown'un 'çoksatan' kitapları bu çeşitliliğe bir örnek teşkil eder şüphesiz.

Kabe'de Hz. Muhammed'i (sas) etkilediği gibi, ruha dokunan sanat eserlerine geri dönelim. Böyle amel niyetiyle vücuda getirilen eserler, sözgelimi ressam Balthus'un bazı tabloları, bende daima Meryem ve İsa fresklerinde olduğu gibi Allah'ın 'ol' emrinin içinde olduğumuzu hissettirir.

O (cc) dilerse Cebrail vasıtasıyla Hz. Meryem'e 'ruh' yollar ve onun vücuduna üflediği bu 'ruh'la Hz. İsa (as) doğar. O'nun kelimesi!.. O halde, Cemalnur Sargut'un hazırladığı 'Yaratılış sırrı' adlı son çalışmasından (Meryem suresi ilk on beş ayet üzerine) yaptığı bir alıntıyla devam edelim inşallah: "Kim bütünüyle bir lisan haline gelirse, işte bu Hakk'ın kelamıdır."
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın