Sanat ve çocuk terbiyesi üzerine

Sanat ve Çocuk Terbiyesi Üzerine

Mustafa Ökkeş Evren

Her ne kadar sanat deyince aklımıza mimari, müzik, şiir, hat gibi geleneksel sanatlar gelse de, bunlarla beraber batının kültür etkisiyle resim, heykel, sinema, tiyatro vb. faaliyetler sanatın ilgi ve icra alanını genişletmiştir. Son zamanlarda insanların sanat algı ve alanı daha da genişleyerek ‘güzel konuşma sanatı’ ‘güzel yemek pişirme sanatı’ ‘liderlik ve yöneticilik sanatı’ gibi daha özel alanlar açılmıştır. Acaba sanat sadece seslerden, renklerden, kelimelerden, çizgilerden, hatta taşlardan ve ağaçlardan güzel şeyler ortaya çıkama faaliyeti midir?
Acaba kelimelerden şiir, öykü ve roman yazamayan, seslerden ve notalardan bir müzik eseri meydana getiremeyen, çizgilerden ve renklerden resim yapamayan kimseler sanatçı/sanatkâr olamayacaklar mıdır? Daha sarih bir soruyla asıl vurgu yapmak istediğim konunun kapısını aralayayım. Anne ve baba tarafından büyük emekler harcanarak sabırla iyi ve güzel bir şekilde yetiştirilen evladı, hem kendi adlarına hem de toplum adına bir eser değil midir? Ve bu eserin sahibi anne ve baba bir sanatçı değil midir? Sanatı sadece ‘Art-istlik’ sananlara benim cevabım evettir. Evet, en önemli sanat çocuk terbiyesi, en önemli sanatkâr da anne baba sanatçılığıdır. Öncelikle bu sözümüzü bir tespite yaslayalım ki ne dediğimiz daha iyi anlaşılsın. Kendisi sanat harikası olan insanın uğraşısı, yapıp ettikleri Allah’ın sanatından ilham almıyor, ondan beslenmiyor, onun sanatı karşısında hakikati bul(a)mıyorsa dünyanın en güzel şeyini de yapsa bir değeri olmayacaktır.

Sanat Nedir?

Madem çocuk terbiyesinin bir sanat olduğunu söylüyor, anne babanın da sanatkâr olduğunu iddia ediyoruz sanatın ne olduğunu en azından kelime ve kavram olarak ne ifade ettiğine bakmamız gerekiyor.
Türkçe sözlük anlamı itibariyle amel, iş, eylem, bir şey meydana getirme olarak tanımlanan sanat, daha çok bir edebiyat terimi olarak karşımıza çıkar ve bir duygunun, düşüncenin, hayalin, güzelliğin zevk ölçülerine uygun şekilde anlama ve anlatım derinliğiyle ifade edilmesi için başvurulan anlatım yöntemlerinin genel adıdır,(1) şeklindeki bir kalıpla açıklanır. İçinde mutlak bir güzelliği ve estetiği barındırır. Bu sebeple kültürel anlamda sanat, ideolojilerin estetik hüviyet kazanmasıdır diyebiliriz. Tanımlardan taşan sanatın her şeyden önce bir kuran kavramı olduğunu da göz önüne alırsak sanatın ne denli önemli ve önemsenmesi gereken bir mesele olduğunu daha iyi anlamış olacağız.
Doç. Dr. İsmail Karagöz ‘Ayet ve Hadislerin Işığında Allah’ın İsim ve Sıfatları’ isimli eserinde Allah’ın yaratıcılığını ifade eden sıfatlardan Es-Sani kelimesini şu şekilde açıklar. ‘Bir şey yapmak, bir işte mahir olmak; “b” edatı ile kullanıldığında kötülük etmek ‘ila’ edatı ile kullanıldığında iyilik etmek anlamlarındaki ‘S-N-A’ kökünden türeyen ‘sani’; sözlükte bir şeyi üreten, icad eden, yapan, sanatkâr demektir. Her “sun” fiildir, ancak her fiil “sun” değildir. Çünkü Sanea fiilinde bir şeyi icat etmek, bir işi iyi, sağlam ve güzel yapmak anlamı vardır’ Bu kelimeyi ayet ve hadisle destekleyerek açıklamaktadır. Metin Önal Mengüşoğlu’da ‘Vahiy ve Sanat’ isimli önemli eserinde sanatın vahiyle olan ilişkisini sanatkârane bir üslupla detaylandırır.
Sanat felsefecileri tarafından geliştirilen ve Mengüşoğlu’nun kitabına formülasyon olarak aldığı işçi, zanaatkâr ve sanatçı arasındaki farkı çok güzel biçimde ayrıştırıyor. Yaptığı işe yalnız ellerini koyan işçidir, ellerini ve beynini koyan zanaatkârdır, ellerini, beynini ve kalbini koyan sanatkârdır. Sanatın kalbi, ruhi ve ilahi bir iş olduğu daha güzel nasıl formüle edilebilir ki?
Necip Fazıl Kısakürek “Anladım işi, sanat Allah’ı aramakmış/Marifet bu, gerisi yalnız çelik çomakmış” derken sanatın kaynağına şiir diliyle vurgu yapıyor.

Yaratıcı/Sanatçılık

Allah tek ve kusursuz yaratıcıdır. ‘Şüphesiz Allah, her sanatkârı ve sanatını yapan, yaratandır’(2) O’nun yaratıcılığı ve sanatı karşısında kim acz içerisinde kalmamıştır ki? Allah’ın kendisine bahşettiği gücü, yeteneği ona rakip olarak kullanmaya kalkışan nice insanların yapıp ettikleri (sanatları) sadece başlarına bela olmaktan başka işe yaramamış ve yaramayacaktır. Allah ‘Tin’ suresinde ‘muhakkak biz insanı en güzel surette yarattık’ buyururken yaratmasındaki ve yarattığındaki güzelliğe vurgu yapıyor ve daha birçok surede insanın yaratılışındaki emeği, inceliği, nasıllık sürecini ayrıntılarıyla anlatıyor. Burada hem eşsiz yaratıcılığını, hem de yaratıcılığındaki kusursuzluğunu ve gücünü görmemizi istiyor. Allah’ın eşsiz sanatı karşısında ‘Subhanallah’ diyerek onun sanatının yüceliği karşısında acziyetimizi göstermeliyiz ki gönül gözlerimiz hayretle açılabilsin.
En genel anlamda felsefe, bir ‘şeyin’ ne olduğuyla ilgileniyorsa sanat da bir işin nasıl olması gerektiğiyle ilgili tutum ve prensipler ortaya koymaktadır. İşin nasıl olması gereken boyutunda mutlaka güzellik vardır. Çünkü Allah güzeldir (cemal) ve güzel olanı sever. Kullarının da güzel işler yapmasını ister. O’nun gönderdiği son peygamber Hz. Muhammed’de (s.a.v) hakikati ışık gibi yayan, hem kendi döneminin hem de çağlar ötesinin yeni bir insan modeli oluşturma açısından gerçek sanatçısıdır. Onun bütün söz ve davranışlarında iyiliğin ve hakikatin yanında bir güzellik vardır. Hz. Peygamber’in özellikle Bedir savaşıyla ilgili ahlaki ve estetik değeri olan sözü onun savaşta dahi iyiliği ve güzelliği elden bırakmamayı öğütlemesidir. “Allah her konuda güzellik ve iyilikle hareket etmemizi emretmektedir; öyleyse öldürürken bile, en güzel biçimde öldürünüz.” (Müslim, Sahih 34/57) Ölüm kalım mücadelesinin verildiği bir savaşta dahi inceliği, güzelliği öngören bir dinin mensupları olarak barış ortamlarında yaptığımız ve yapacağımız işlerde ne kadar zarif, ince ve estetik davranmamız gerektiğini bir kez daha düşünmemiz gerekiyor. Bu nedenledir ki bir Müslüman olarak yaptığımız her işi sanatkârane yapmak durumundayız.

Anne-Baba Sanatçılığı

İşte tüm bu sebeplerden dolayı anne ve babanın çocuk terbiyesindeki faaliyeti bir sanat olarak görülmeli ve Allah’ın rızasına uygun olarak, güzel yetişen çocuk
Bir sanat eseri sayılmalıdır. Kaldı ki bugün karakter eğitimi dediğimiz şey aklın, duyguların ve iradenin eğitimi olarak algılanmaktadır. Özellikle çocuğun duygularının terbiyesinde diğer sanat faaliyetlerinin rolünü de kimse inkâr edemez. İnsanın ruhunu besleyen şeylerin ilahi olması gerekir. Gözlerini dünyaya yeni açan bir bebeğin kulağına oradan da ruhuna işleyen ilahi çağrının okunması hem sünnet, hem de sanat işidir. Ayrıca onun kulağına beşikte veya anne kucağında ahenkle söylenen ve adına ninni denilen ve aslında duadan başka bir şey olmayan, o tılsımlı ve tınılı sözler de bir sanat faaliyetidir. Sonra her akşam yatmadan evvel ‘bir varmış bir yokmuş’la başlayan ‘açıl susam açıl diyerek’ ruhun kapılarını Allah’a açan o güzel masallar ve hikâyeler de çocuğun duygularını terbiye eden bir sanat faaliyetinin unsurlarındandır.
Belki de daha öncesi bir annenin dünyaya getireceği bebeği için çektiği sancı, duyduğu acı, gösterdiği sabır, dünyaya getirdikten sonra onun fiziki ve ruhi güzelliği için gösterdiği emek ve yoğun düşünce bütün sanatkârlara eylem ve ilham kaynağı olmuştur. Çocuğunu terbiye ederken ellerini, beynini, kalbini ve ruhunu ortaya koyan anne ve baba bu manada gerçek bir sanatçıdır.
Bu kubbede hoş bir seda bırakmak isteyen her kim varsa öncelikle kubbeyi ve sedayı yaratan Allah’ın sanatı karşısında teslim olmalı, sonra işini en güzel biçimde yapmalıdır.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın