Evlenme engelleri

M. Dursun: “Hangi şeyler evlenme engeli meydana getiriyor? Organ nakli, doku nakli ve kan nakli evlenme engeli meydana getiriyor mu?”

Evlenme engeli, nikâhın devamlı surette haram kılınmasına yol açan, kişiyi belirli kişilerle nikâhlanmaktan alı koyan engeldir.
Kişinin belirli kişilerle evlenmesine engel koyan ve bunu haram kılan Kur’ân’dır.1
Kur’ân, Allah’ın, kendisiyle nikâhlanmayı haram kıldığı akrabaları üç grupta toplamıºtır:

1- Kan bağı, yani nesep bağı, yani soy hısımlığı olan kadınlar. Bunlar dört kısımdır:

I) Usûl denilen üst soy hısımları: Anne, annenin annesi, babanın annesi... ve üstler.

II) Fürû’ denilen alt soy hısımları: Kız, kızın veya oğlun kızları, kız torunları, kız yeğenleri ve kız yeğenlerin kızları.

III) Anne ve babanın fürû’u, yani çocukları, çocuklarının çocukları (öz kardeşler ve yeğenler).

IV) Dede ve ninenin sadece çocukları. Hala, teyze, dayı, amca.

2- Sıhrî hısımlık. Yani evlenmeden doğan hısımlık dolayısıyla kendisiyle evlenilmesi haram olanlar.
Bunlar da dört sınıftır:

I) Usûlün (Üstlerin) eşleri: Kişi, babasının hanımıyla veya babasının hanımının annesiyle evlenemez.

II) Fürû’un (Astların) eşleri: Kişi, gelinleriyle evlenemez veya kadın dâmatlarıyla evlenemez. (Torunların ...ilâ âhir,
altların eºleri de haramdır)

III) Eşinin usûlü: Kişi hanımının annesiyle (kayınvâlidesiyle), hanımının ninesiyle (hanımının babasının veya annesinin annesiyle) evlenemez. Kadın kocasının babasıyla (kayınpederiyle), kocasının dedesiyle evlenemez.

IV) Eºinin fürû’u: Kişi, hanımının kızları, hanımının kızlarının kızları... ile âhir.  İle evlenemez.

3- Süt hısımlığı. Süt emme dolayısıyla kendisiyle evlenilmesi haram olanlar.
Bunları yedi sınıfta inceliyoruz:

I) Süt usûl: Kişi, süt annesi ile, süt babası ile, süt ninesi ile ve süt dedesi ile evlenemez. (Süt annenin kocası, kiºinin süt babasıdır. Süt annenin annesi, kişinin süt ninesidir.)

II) Süt fürû’u: Kişi, süt annesinin çocuklarıyla ve torunlarıyla evlenemez. (Çünkü onlar süt kardeºi veya süt yeğenleridir.)

III) Kişi, süt dede ve ninesinin sadece çocukları ile, yani süt halasıyla, süt teyzesiyle, süt dayısıyla ve süt amcasıyla evlenemez. 

IV) Kişi, eºinin süt annesi ve süt ninesi ile evlenemez.

V) Kişi eºinin süt kızları ve süt torunları ile evlenemez.

VI) Kişi, süt babanın ve süt dedenin eºleri ile evlenemez.

VII) Kişi, süt kardeşlerin, süt oğulların ve süt torunların eşleri ile evlenemez.
Bütün bu sınıflar yukarıdaki âyetten çıkarılmıştır ki, Peygamber Efendimiz (asm) bunu şu hadisiyle özetlemiştir: “Süt emmek, doğum ve nesebin haram kıldığı her şeyi haram kılar.” 2 Başka bir hadisinde Resûlullah (asm), “Doğmak ve doğurmaktan haram olan şeyler, sütten de haram olur.” 3 buyurmuştur.
Fakat evlenme engeli getiren süt emme, ilk iki yaş içinde olmalıdır. İlk iki yaştan sonra emilen süt, sütkardeşliği getirmez. Kardeşlik getirmediği gibi, evlenme haramlığı ve evlenme engeli de teşkil etmez. Nitekim Peygamber Efendimiz (asm): “Süt haramlığı, açlığını ancak süt ile giderebilen emzik çağındaki süt çocuklarının emdiği süt ile söz konusu olur.” 4 buyurmuştur. Bir diğer hadislerinde ise Allah Resûlü (asm): “Süt emme, küçük yaşta ve iki senenin altında olursa evlenmeyi haram kılar.” 5 buyurmuştur. Nitekim Kur’ân’da da süt emme süresi iki yıl olarak belirtilmiºtir: “Anneler, çocuklarını iki tam yıl boyunca emzirirler. Bu hüküm, emzirmeyi tamamlamak isteyenler içindir.” 6 Bir diğer âyette de: “Çocuğun sütten kesilmesi iki yıl sürdü.” 7 buyurulmuştur.
Binâenaleyh kardeşlik getiren süt, organ ve dokuların oluşması süreci olan ilk iki yaş içinde emilmiş olmalıdır. İlk iki yaşın üstündeki süt emme işi, kardeşlik getirmez, evlenme engeli de teşkil etmez.
Dolayısıyla, kan nakli, doku nakli veya organ nakli gibi müdahaleler, iki yaşından sonra emilen veya içilen süt gibi, sadece hâricî birer tasarrufturlar; hangi yaºta olursa olsunlar, evlenme engeli teşkil edecek derecede kardeşlik meydana getirmezler. Nitekim ihtiyaç varsa, evli oldukları halde karı ve koca birbirine doku, kan veya organ nakli yaptırabilirler. Bununla evlilikleri bozulmaz. 

Dipnotlar:
1- Nisâ Sûresi: 22, 23.
2- Buhârî, 2553; Müslim, 1444.
3- Müslim, Radâ, 2.
4- Müslim, Radâ, 8.
5- Dârekutnî, 4/174.
6- Bakara Sûresi: 233.
7- Lokman Sûresi: 14.


Süleyman KÖSMENE