Çocuk eğitiminde disiplin yöntemleri

Çocuk eğitiminde disiplin yöntemleri

Disiplin, çocuk eğitimini tamamlayan en önemli parçalardan biridir. Disiplin kelimesinden, davranışların etkili bir biçimde ele alınmasını anlıyoruz. Disiplin, çocuk psikolojisinde ve çocuk gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır.

Çocuklarda görülen davranış problemlerinin başında, ebeveyn tarafından onlara uygun sınırlar konulmaması gelir. Bazı ailelerde disiplin yok gibidir. Çocuk şımartılmış ve tüm davranışları hoş görüyle karşılanır hale gelmiştir. Anne-babalar bazen boş vermişlikten bazen de çocuğa fazla yüklenmemek için, müdahaleden kaçınırlar. Yapılacak müdahalenin çocuğun psikolojisini etkileyeceğinden korkarak, psikolojisini farklı bir yönde olumsuz etkilerler.

Bazı ailelerde ise, birinci durumdaki ailenin tersine aile içinde disiplin vardır ancak ne zaman ve hangi durumlarda uygulanacağı fazlasıyla belirsizdir. Ebeveynin tutumu, aşırı hoşgörü ile aşırı disiplin arasında gidip gelmektedir. Normalde izin verilmeyecek ya da cezayı gerektirecek bir davranış şekli, anne babanın keyifli olduğu bir ana rastladığında görmezlikten gelinebilir. Çocuk nerde durması gerektiğini bilemez, bu yönde psikolojisi olumsuz etkilenebilir.

Tutarsız disiplin

Ebeveyn kendi ruh durumları, çocuğun yapısı ve çevre koşulları nedeniyle çocuklarına karşı tutarsız davranabilirler. Aslında hiçbir evde her zaman tutarlı olunamaz. Disiplindeki tutarsızlık özellikle çevre koşullarıyla yakından ilgilidir. Misafirler ya da büyükbaba / babaanne gibi etkenler çocuğa yaklaşımda tutarsızlığa sebep olabilmektedir. Burada sözünü ettiğimiz disiplin tutarsızlığı sürekli devam eden tutarsızlıktır. Çocuğun gelişim psikolojisi açısından sıkıntı oluşturacak asıl etken budur.

Tutarsız yaklaşım içinde annelerin sık başvurduğu yollardan birisi de acındırma yoludur. "Beni çok üzüyorsun", "Sizin yüzünüzden hasta oldum", "Beni birazcık seviyorsan yapma" diyerek çocuğun söz dinlemesini sağlamaya çalışan anneler vardır. Bu yolla çocuk endişelenir ama yine söz dinlemez hatta daha da hırçın davranır. Bu yanlış bir yoldur.

Bütün gün bağıran, azarlayan, söylenen anneler vardır. Çocuk davranışını annenin ses tonuna göre ayarlamayı öğrenmiştir. Anne en yüksek ses tonuyla bağırmadan söz dinlemez. Babaya şikâyet etmek, babanın öfkesiyle korkutmak da diğer bir tutarsız yaklaşım örneğidir. Akşam baba eve gelince önce çocukların bütün gün yaptıkları anlatılır daha sonra "Bu seferlik affet babası bir daha yapmayacağına söz versin" denilerek babayla çocukların arasına girilir. Çocuk uyarıların uygulanmayacağını öğrenir, ertesi gün aynı senaryo tekrar yaşanır.

Yanlış bir disiplin yaptırımı: çocugu küstürmek

Uygulaması sakıncalı olan ama ana babaların sık başvurduğu yöntemlerden birisi de çocuğa küsmektir. "Konuşma benimle, ben senin annen değilim", "Git başka anne bul" cümleleriyle çocuğu yola getirmeye çalışmak ve bunu uzun süre sürdürmek çocuğa küsmeyi öğretir. Çocuk tedirgin olur ve annenin kendisiyle barışması için elinden geleni yapar. Sonunda zaten vicdanı rahat olmayan anne hiçbir şey olmamış gibi barışır. Bazen anne çocuk arasındaki ilişki küslük öncesinden daha sıcak olur.

Dayak

Bir disiplin aracı olarak söz edilmesi bile uygun olmayan ancak ne yazık ki günümüzde halen uygulanmakta olan bir başka yöntem de dayaktır. Dayak, ani öfkelerle başvurulan ve çoğu kez amacını aşan bir ceza biçimidir. Herhangi bir öğretici değeri olmayan ve etkisi kısa süren bir yıldırma yöntemi olarak dayak, çocuğun karakterini de incitecektir.

Dayak yiyen çocuk, ileriki dönemlerde niçin dayak yediğini unutacaktır. Aklında sadece dayak yediği bilgisi kalacaktır.

Disiplinin iki temel amacı

Disiplin, bir eğitim aracı olarak düşünüldüğünde korkutma, utandırma, gururunu kırma gibi kavramlarla iç içe olmamalıdır. Disiplinin iki temel amacı vardır; Birincisi, çocuğa anlaşılır, kesin ve sınırları olan, güvenli bir ortam sunmaktır. Bu ortam çocuğun sağlıklı gelişimi için gereklidir. Disiplinin ikinci amacı ise, çocuğun kendi kendini yönetme yeteneği yani özdenetim kazanmasıdır. Çocuk denetim altında değilken de öğrendiklerini uygulayabilmeli, kurallara uymayı sürdürebilmelidir. Ebeveyni yanındayken kurallara uyan, ama denetim kalkınca çığırından çıkan çocuk özdenetim yeteneği kazanmamış demektir.

Disiplin için önemli ilkeler

1. Tutarlılık disiplinin en önemli ilkesidir. Ebeveyn çocuklarının uygun olmayan isteklerine birkaç kez "Hayır" dedikten sonra sonunda yine "Evet" diyorsa, çocuklar ısrar etmelerinin işe yaradığını öğrenecektirler.

2. Ebeveynin sözbirliği ve işbirliği oluşturması disiplin için elzemdir. Anne, çocuğa: "Dışarı çıkmadan önce oyuncaklarını topla" dediğinde baba: "Bırak gitsin, arkadaşları bekliyor" diyorsa çocuk işine gelen kuralı dinleyecektir.

3. Ebeveyn davranışlarıyla çocuğa örnek olduğunu unutmamalıdır. Ebeveynin öğrettikleri kuralları kendilerinin de sergiliyor olması gerekir. Kardeşine vurduğu için çocuğunu döven bir baba "kimsenin kimseye vurmaması gerekir" kuralını önce kendisi bozmuş olur.

4. Çocuklar anne babaların birbirilerine nasıl davrandıklarını gözlemlerler. Eşini sürekli eleştiren ya da ona alaycı bir şekilde yaklaşan bir babanın yanında çocuğun kardeşine olumlu ve saygılı davranması beklenemez.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın