Çocuk eğitiminde bebeklikten çocukluğa geçiş dönemi

Çocuk Eğitiminde Bebeklikten Çocukluğa Geçiş Dönemi

Benlik, doğar doğmaz öğrenilmeye başlanan bir kavramdır. Fakat bu öğrenimin çocuk daha anne karnındayken, annenin ruh hâletinin yansımalarıyla şekillenmeye başladığını iddia eden uzmanlar da az değil.

İnsanın benlik kavramının en belirgin bir şekilde kendini gösterdiği zaman, şüphesiz çocukluktan gençliğe geçiş dönemi olan ergenlik dönemidir. Çünkü insan bilinçsiz olarak ilk defa kendisine “Ben kimim?” sorusunu bu dönemde soracaktır. Ve bu soru kendisi için, kendisine has husûsiyetleriyle çocuğu yetişkinliğe hazırlayacak cevapları bulmanın başlangıcıdır diyebiliriz.

Bu noktada, ergenlik çağı, rûhî patlamalar, hissî fırtınalar, gerilimler ve bunalımlar devresidir. Fakat bir de insanın “ben, benim” sözcüklerini ilk kez kullanmaya başladığı ve daha sonra sıkça tekrar ettiği, her şeyin kendisi için yaratıldığı inancına sahip olduğu ve başkalarına aldırış etmediği bir dönem vardır. İki ve üç yaş arası bir süreci kapsayan ve eğitim bilimciler tarafından ilk yeni yetmelik çağı diye isimlendirilen bu dönem esasen ergenlik dönemiyle tam bir paralellik arz eder.

Bebeklikten çocukluğa geçiş mâhiyetindeki bu dönemde çocuk en zor günlerini yaşar. Gözlemlenen genel tutum sürekli davranış değişimleri, kararsızlık, gerilim, inat, huysuzluktur. Bununla beraber çocuk bir atlet kadar enerjik, dünyayı keşfe çıkan bir kâşif kadar meraklıdır. Kendisine verilen oyuncaklarla oynamak istemez. Hayatı gerçek eşyalarla tanımak onun için hem daha çekici hem daha zevklidir. Egosantrizmin (bencillik) başladığı bu dönemde çocuktan sosyalleşmesini beklememek gerekir. Her şeyin kendi arzusuyla olmasını isteyen çocuğun arkadaşlarıyla geçinmesi, çevresiyle tam bir uyuma geçebilmesi mümkün değildir.

Dünyanın kendi etrafında döndüğü faraziyesine sahipliğin adı olan egosantrizmin aslında çocuk için tamamen bencillik anlamına geldiğini söyleyemeyiz. Çünkü gözlerini açtığı ilk andan itibaren her ihtiyacı karşılanan çocuğun, hayatın kendisine hizmet için var olduğu düşüncesine kapılması yadırganacak bir durum değildir. Eğer bu özellik, iyi yönlendirilirse, kendisine ve başkalarına saygı şeklinde olumlu bir hal kazanır. Aksi takdirde çocukluktaki ben-merkezci düşüncenin bencilliğe dönüşmesi kaçınılmazdır.

Ben kavramının öne çıktığı ve bunun getirisi olarak da çevresiyle ilk çatışmalarını yaşadığı bu dönemde çocuk, kendisinden sorumlu olan yetişkinlere gerçekten zor anlar yaşatır. Çocuk kendi arzularının peşinden koşarken yetişkinlik dünyasındaki kurallarla karşılaştıkça bocalayıp durmaktadır. İşin aslı bu minik insanların yaşama ayak uydurmak için sadece zamana ihtiyaçları vardır.

Güçlü bir benlik duygusu kazandırmak ve çocuğun kendi kişiliğinin farkına varmasını sağlamak isteyen ebeveynler, bütün sabır ve hoşgörülerini belki de bu dönem için saklamalıdırlar. Çocuktan çok şey isteyen, birçok kurala uymasını bekleyen anne babalar ise çocuk üzerinde bazen tam tersi bir etki uyandırır ve daha inatçı, daha itaatsiz ve huysuz bir çocuk tablosuyla karşı karşıya kalırlar. Bazen de baskıcı disiplin, çocuğun baş kaldırışını gizlemesine sebep olur. Yani çocuk düşmanca duygularla dolu olduğu halde söz dinleyen bir tavır içindedir. İstenilenleri yapıyordur fakat fırsatını bulduğunda kinini kusar.

Sıkı otoriteye mukâbil, çocuğun geliştirdiği bu ikinci tutum maalesef onu sinsi bir şahsiyet olmaya hazırlayacaktır. Bastırılmış duygular, ruh sağlığını olumsuz etkiler. Bu döneme âit bir başka sorun da çocuğun her şeyi ağlayarak elde etme eğiliminden çıkacaktır. Eğer anne babalar akılcı bir çözüm bulmazlar ve zaaf gösterirlerse çocuk tavrını benimser ve bu eğilim bir kişilik hâlini alabilir.

İlk yeni yetmelik döneminin etkilerini insan yaşam boyu üzerinde taşıyacaktır. Bu dönemde ciddi eğitim hataları yapılmış, sağlam bir benlik kavramı geliştirememiş çocukların ileride içine kapanık, sosyalleşemeyen ya da olur olmadık her şeye atılan ve her şeye karşı gelen kişilikler kazandığı görülmüştür.

Bu dönemde, çocukta görülen bütün karmaşanın; akabinde istikrara, dengesizliğin ise denge ve uyuma işâret olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. Tahammülü zor olan bu dönemin çocuğun psikolojik yaşamının bir gereği olduğu bilindiği takdirde, sorun gibi görünen pek çok şey zaten çözüme kavuşmuş olacaktır. Önemli olan, ebeveynlerin onlar için iyi bir model teşkil etmesi ve eğitim hatalarına elden geldiğince az düşmesidir.

İlk yeni yetmelik döneminin etkilerini insan yaşam boyu üzerinde taşıyacaktır. Bu dönemde ciddi eğitim hataları yapılmış, sağlam bir benlik kavramı geliştirememiş çocukların ileride içine kapanık, sosyalleşemeyen ya da olur olmadık her şeye atılan ve her şeye karşı gelen kişilikler kazandığı
görülmüştür.
İşin aslı bu minik insanların yaşama ayak uydurmak için sadece zamana ihtiyaçları vardır.

2-3 YAŞ ARASI ÇOCUK EĞİTİMİ İÇİN İPUÇLARI

• Çocuğun kendisini ifâde etmesine fırsat vermeli, duygularını söylemesi sağlanmalıdır. Toplumun kendisinden beklentilerinin varlığı kavratılmakla beraber mesela arkadaşından nefret ettiğini söylediğinde çocuk ayıplanmamalıdır.

• Çocuğa birtakım sorumluluklar vermeli fakat görev haline dönüştürmemelidir.

• Çocuğa sınırlar gerekçeleriyle sunulmalı, kuralların esnek olmasına özen göstermelidir.

• Çocuk bir konuda inatlaştığında ilgisini başka bir olaya ya da oyuna çekmek yetişkinlerin en sık başvurduğu, sonuç veren bir yoldur.

• Çocuğun soruları sevgi ve saygıyla net çizgilerle cevaplanmalıdır.

• Günlük kısa geziler yapmalı yaşadığı dünyayı keşfetmesine elden geldiğince yardımcı olunmalıdır.

• Eğlendirici oyunlarla birlikte zekâ gelişimine katkı sağlayan oyuncaklar da bu dönemde önemlidir.

• Yaşıtlarıyla sık sık bir araya getirilmeli, tam bir uyum ve işbirliği sergilemesini beklemeksizin sosyal tecrübeler edindirmelidir.

• Çocuğa hikâyeler vesilesiyle Allah’ı sevmenin, dürüstlüğün, arkadaşlığın önemi kavratılmalı, kahramanların sevgi dolu, çalışkan, bazen yanlışlıklara düşse de hatasını telâfiye çalışan karakterler olmasına özen göstermelidir.

• Bu dönemde çocuğun günlük yaşamını bir düzene oturtmak çok faydalı olacaktır. Uykusu ve beslenmesi düzenli olan çocuk daha huzurlu olur. Fakat belirli bir düzen içine giremiyorsa zorlamamak gerekir.

• Bu dönemde ev değiştirmek, seyahat etmek gibi âni değişikliklerden uzak kalmak akabindeki bazı olumsuz tutumlardan çocuğu koruyacaktır.

• Tuvalet eğitimi bu yaşta verilerek çocuğa özerklik kazandırılmalıdır.

• Bu çağ okuma yazma öğrenimi için en uygunsuz zamandır.

• Bazı uzmanlar çocuğun üç yaşından evvel yuvaya gönderilmesini önermemektedir.

Kaynaklar:

1. “Çocuklarımıza Neyi Ne Zaman ve Nasıl Öğretelim?”, Ramazan Varol
2. “Çocuğunuza İyi Bir Başlangıç Kazandırın”, MichelHowe & Harriet Griffey
3. “Çocuklarımıza Allah’ı Nasıl Anlatalım?”, Prof. Dr. Mehmet Emin Ay
4. “Çocuk Bakımı ve Eğitimi El Kitabı”, Sevda Salihoğlu Dursun

Canan ARIKUŞU
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın