Ünite 5 Soru-Cevap Ders Özetleri

5. ÜNİTE / ALLAH’IN VARLIĞI

S: ALLAH’IN VARLIĞI HUSUSUNDA SELEF/ESKİ ALİMLERİN GÖRÜŞLERİ NEDİR?
C: Allah’ın varlığına, Kuran’da ifade edildiği gibi, hiçbir delil ve vasıtaya ihtiyaç duymadan varılabilir; dolayısıyla marifetullah açık ve tabiidir.

S: ALLAH’IN VARLIĞI HUSUSUNDA HALEF/SONRAKİ ALİMLERİN GÖRÜŞLERİ NEDİR?
C: Allah’ın varlığı konusunda bazı işaret ve delillere ihtiyaç vardır

S: MATURİDİLERE GÖRE ALLAH’I BİLME (MA’RİFETULLAH) NASIL OLMALIDIR?
C: Maturidilere göre Allah’ı bilme (ma’rifetullah) akıl ile vacib olur Kendisine vahiy ulaşmayan kimse, dini vecibelerden sorumlu değildir. Ancak, her ne kadar ilahi
emir ve yasakları bilemezse de kişi, etrafında cereyan eden olaylardan hareketle aklen Allah’ı bulabilir. Zira kâinat, düşünen kişiyi Allah’a götüren en açık işaret ve
delildir.

S: EŞ’ARİLERE GÖRE ALLAH’I BİLME (MA’RİFETULLAH) NASIL OLMALIDIR?
C: Eş’arilere göre Allah’ bilme (ma’rifetullah) şer’an vacip olur. Kişi ancak vahye muhatap olursa Allah’ı bilmekle sorumlu olabilir.

S: İBN RÜŞD’ÜN DE İFADE ETTİĞİ ÜZERE KUR’AN EN ÇOK HANGİ DELİL ÜZERİNDE DURMAKTADIR?
C: Kur’an İbn Rüşd’ün de ifade ettiği üzere, daha çok hikmet deliline vurgu yapmaktadır. Pek çok İslam bilginine göre de, varlıklar aleminde mündemiç olan
hikmet delili temel delildir.

S: ALLAH’IN VARLIĞI HUSUSUNDA KUR’ANDAKİ FITRİ DELİL AYETLERİNE ÖRNEKLER VERİNİZ?
C: Kur’an, insanın, Allah’ın varlığını fıtri olarak kabullenebileceğini, dolayısıyla bu fıtratın onda var olduğunu sık sık vurgu yapmaktadır. Bununla ilgili Kur’an’da
pek çok ayet buluruz.
“Yüzünü hanif (muvahhid) olarak dine çevir: Allah’ın yaratma kanununa ki insanları bunun üzerinde yaratmıştır. Allah’ın yaratması değiştirilemez. İşte doğru din
budur. Lâkin insanların çoğu bilmezler” (Rum,30/30)
“Yoksa kendileri, hiçbir şey (bir yaratıcı) olmadan mı yaratıldılar? Yoksa yaratan kendileri midir? Yoksa gökleri ve yeri onlar mı yarattı? Hayır, onlar düşünüp de
inanmazlar.” (Tûr,52/ 35-36)

S: İSLAM ALİMLERİNE GÖRE ALLAH’IN VARLIĞI İLE İLGİLİ DELİLLER NASIL BİR KARAKTER ARZ EDER?
C: İslam alimlerine göre Allah’ın varlığı ile ilgili deliller bilimsel, felsefi ve ahlaki bir karakter arz eder

S: BİLİMSEL KARAKTERDEKİ DELİLLER FELSEFESEDE NASIL ADLANDIRILIR NASIL DELİLLERDİR?
C: Bilimsel karakterdeki deliller, felsefede kozmolojik deliller diye adlandırılır. Bunlar daha çok etrafımızdaki kainat ve orada cereyan eden olaylara bakmak
suretiyle ortaya konmaya çalışılan delillerdir. Bu deliller felsefe ve düşünce tarihi boyunca pek çok filozof ve din alimi tarafından savunula gelmiş delillerdir. Tabii
olarak pek çok İslam düşünürü kaniat hakkında tefekkür ederek bazı delillere ulaşmışlardır.

S: GENEL OLARAK ALLAH’IN VARLIĞI İLE İLGİLİ DELİLLER NASIL TASNİF EDİLMİŞTİR?
A. Dış Alemden Çıkarılan “Tabii-Fizik Deliller”:
1. Hudûs delilleri 2. İmkân delilleri 3. Hareket delili 4. İbdâ ve illet-i gâiyye (Hikmet) delili
B. Akıl Yoluyla Elde Edilen “Meta-Fizik Deliller”:
1. Nâ-mütenâhi tasavvuru 2. Kemâl delili
C. Beşer Tabiatından Çıkarılan “Ahlâki-Vicdani Deliller”:
1. Beşer tarihi 2. Nefs-i nâtıka kuvvetinden çıkarılan deliller

S: DIŞ ALEMDEN ÇIKARILAN ‘’TABİİ-FİZİKİ DELİLLER NASIL DELİLLERDİR?
C: Bu deliller, etrafımızdaki kâinat ve orada cereyan eden hadiselerle ilgili bilime de konu olan maddi/fiziki delillerdir. Bu deliller, eserden hareketle müessire
ulaşılmaya çalışılan özellikte delillerdir

S:HUDUS DELİLLERİ HAKKINDA KISA BİLGİ VERİNİZ
C: Bu deliller, bir mevcuttan Vacibu’l-Vucud olan Allah’a intikal için o mevcudun hudusuna, yani sonradan oluşuna bakılarak elde edilen delillerdir. Hudüs, bir
şeyin yokluktan (adem) sonra varlığını (vucud) gerektirir. Hadis olan da ancak bir fail ile mevcud olabilir.
Alemin hudusuna cisimlerin hudusu ile; cisimlerin hudusuna da arazların hudusu ile istidlal kılınmıştır. Arazlar, eser ve hadiseler mazide sonsuza doğru devam
edemez; mutlaka bir yerde son bulacaktır. Onlar son bulunca cisimler de son bulur; zira cisimler arazlardan ayrılmaz. Netice olarak cisim ve arazlar sonradan
(hadis) olunca bunlardan mürekkep olan alem de hadis olmak durumundadır.

S: HUDUS DELİLLERİ İLK DEFA KİMLER TARAFINDAN ORTAYA KONMUŞTUR?
C: Cehmiyye Selbiyye de bu yolla Allah’ın sıfatlarını nefyediyordu.

S: HUDUS DELİLLERİNİ NİÇİN SELEFİ ALİMLERİ KULLANMAYI PEK HOŞ KARŞILAMAMIŞLARDIR?
C: Çünkü Allah’ın sıfatlarını nefyediyorlardı

S: HUDUS DELİLİNDE KULLANILAN ÖNERMELER NELERDİR
C: - Her hadise bir muhdis lazımdır.
- Mevcudu ihdas eden mevcuttur.
Hudus delilinde şu önermelerle istidlal yapılmıştır:
- Alem hadistir (cüz’i)
- Her hadise bir muhdis lazımdır (külli)
- Öyle ise aleme de bir muhdis gerekir. (netice)

S: HUDUS DELİLLERİ KENDİ İÇİNDE NASIL TASNİF EDİLMİŞTİR?
C: a) İhtira’ ve İcad Delili: b) Terkib Delili: c) Tasvir Delili

S: İHTİRA’ VE İCAD DELİLİ HAKKINDA BİLGİ VERİNİZ?
C: Bu delil, Kur’an’dan alınmış bir delildir. Kelamcılar tarafından şu şekilde ifade olunmuştur:
- Şu mevcudat icad olunmuştur.
- Her icad olunana bir icad eden lazımdır.
- Öyle ise şu mevcudattın da bir mucidi vardır.

S: TERKİP DELİLİ HAKKINDA BİLGİ VERİNİZ?
C: - Alem bileşiktir (mürekkeb).
- Cüzler kül ve mürekkebten öncedir ve farklı şeylerdir.
- Daha önce başka bir şey olan varlık, zorunlu olarak hadistir.
Su (mürekkeb/bileşik haliyle), cüzlerinden sonra olup H2O’dan farklıdır. Kainattaki bütün varlıklar, böyle bir formülasyona tabidir. Kimyaya konu olan varlıkların
bu hali, bir kimyageri ihtiyaç duyduğu gibi alemde bir Yaratıcıya ihtiyaç duymaktadır. Tıpkı fizikteki kurallar gibi, varlıkların genetik şifreler/formülleri, her ne
kadar onu göremiyor isek de evrenin bir terkip edicisi olduğunu hatırlatmaktadır. Bunlar kendi kendine olabilecek formül ve kurallar bütünü değildir ve olamaz.

S: TASVİR DELİLİNDE KULLANILAN ÖNERME NEDİR?
C: - Bütün maddeler birer suretle musavverdir (şekillenmiş); mahduttur.
- Her mahdut-musavver olan hadistir.
- Öyle ise her madde bir musavvire muhtaçtır.

S: İMKAN DELİLİ HAKKINDA BİLGİ VERİNİZ?
C: Bu deliller, bir mevcuttan Vacibu’l-Vucud olan Allah’a intikal için o mevcudun imkanına, yani o varlığın mümkün olup olmadığına bakılarak elde edilen
delillerdir. İmkan ise, bir şeyin ancak (ezeli) bir varlık ile mevcut olmasını gerektirir.
İmkan yolu, alemin yok iken var olmasından çıkarılan delildir. Bütün varlıkların ademden vucuda gelebilmesi için var edici bir “ilk sebep” olmalıdır. Onun varlığı
içinbaşka bir sebebe ihtiyaç yoktur. Zira bazı filozof ve bilim adamları tarafından kabul edildiği üzere, mutlak yokluktan yaratma (creation ex nihilo) imkansızdır:
Hiçbir şey kendinden önce bir varlık yokken ortaya çıkarılamaz. Bu sebeple her şeyin ilk kaynağı yaratıcı bir Sebep, filozofların deyimiyle “İlk İllet (illet-i ula)”
olmalıdır.

S: İMKAN DELİLİ ÖNERMELERİ NASILDIR?
C: - Alem mümkindir. (cüz’i)
- Her mümkin bir Vacibe muhtaçtır (külli)
- Öyle ise Alem de bir Vacibe muhtaçtır

S: İMKAN DELİLİ NASIL TASNİF EDİLMEKTEDİR?
C: a) Bu alemin mümkin olması: b) Mutlak Bir Mevcut Delili:

S: BU ALEMİN MÜMKÜN OLMASI ÖNERMESİ NASILDIR?
C: - Bu alem bir mümkinat mecmuasıdır.
- Her mümkin, varlığını bir müreccihe borçludur.
- Öyle ise, bu alem de böyle bir müessir/müreccihe muhtaçtır.

S: MUTLAK BİR MEVCUT DELİLİ ÖNERMESİ NASILDIR?
C: Hudus delili olarak da anılmaktadır
- Gerçekte bir mevcut vardır. (Bu mevcut ya Vacib, ya mümkin/hadistir.)
- Mevcudun hepsi hadis olamaz; çünkü her hadise bir Muhdis (fail) lazımdır. Hepsi Kadim/Vacib de değildir; bu da hiss ve duyularla (ilmen) sabittir. His ve
müşahede ile her mevcudun kadim olmadığı; akıl ve istidlal ile de her mevcudun hadis olmadığı sabit olunca;
- Neticede mevcudun bir kısmı hadis; diğer bir kısmı da Kadim olur. Çünkü her hadis bir muhdis-i kadime muhtaçtır.

S: HUDUS VE İMKAN DELİLİ ARASU-INDAKİ FARKLAR NELERDİR?
C: Hudus ve imkan delilleri arasında açık olup olmama açısından fark vardır. Kelamcıların özellikle kullandıkları hudus yolu, filozofların kullandığı imkan yolundan
daha açık ve anlaşılabilirdir. Çünkü mümkün varlığı, ancak hadis olmasıyla bilebiliriz.
Gizli olan, ancak açık olanla açıklanabilir. Eskilerin ifadesiyle bir şeyi bildiren (muarrif) bildirilenden (muarref) daha açıktır. Öyle ise her hadis, bir muhdis(-i
kadim)e; her mümkin, bir Vacib(-i mutlak)a muhtaçtır.
Hudus metodu, Selefiyye ile mutekaddimin Kelamcların; imkan yolu ise, ilk ve sonraki filozofların yoludur. Ayrıca bu yolu muteahhirin kelamcılar da
kullanmışlardır.

S: HAREKET DELİLİ FELSEFE TARİHİNDE İLK DEFA KİM TARAFINDAN KULLANILMIŞTIR?
C: Aristo tarafından kullanılmıştır

S: HAREKET DELİLİ İSLAM DÜŞÜNCESİNDE KİM TARAFINDAN KULLANILMIŞTIR?
C: Farabide görülmektedir

S: HAREKET DELİLİ HAKKINDA BİLGİ VERİNİZ?
C: Bu delil, maddeden ve kendisinde bulunan hareketten yola çıkarak ortaya konmuş bir delildir. ilk muharrik olan Allah’tan kaynaklanmaktadır. Her hareket eden
(müteharrik) şeyin bir hareket ettiricisi (muharrik) vardır. Aksi halde bir hareketten söz edilemez. Bu husus, herkes tarafından açıkça müşahede edilmektedir.
Bilindiği gibi, hareket, bir mekandan (hayyiz) diğer bir mekana intikal etmek anlamına geldiği için zaruri olarak hadistir.

S: HAREKET DELİLİ ÖNERMELERİ NASI...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın