Temel İnsan Hakları

TEMEL İNSAN HAKLARI

İnsanların Eşitliği

Hz. Muhammed, insanlık için bil rahmettir. O'nun yol göstericiliği, insanlığın tümüne ebedî huzur ve güven mesajıdır. O bütün insanları bilgi zenginliğine, iyilik ve saflığın dünyasına davet eder ve bütün ırk, inanç ve renk farklılıklarını ortadan kaldırır. Gerçekte bütün insanları hayatın sosyal, iktisadî ve siyasî bölümlerinde aynı seviyeye getirir, zaman-mekân ve zenginlik engellerini ortadan kaldırır. Bütün gruplar, sınıflar ve uluslar O'nun nazarında aynıdır; prensip olarak din ve renge bakmaksızın onları eşit görmekten çekinmez. "Ey insanlar! Biz sizi bir erkek ve bir dişiden yarattık ve birbirinizi tanımanız için sizi cemaatlere ve kabilelere ayırdık. Allah katında en değerliniz O'na karşı gelmekten en çok sakınanmızdır. Allah bilendir, haber alandır." (49: 13).

Bu âyetle biyolojik köken aynılığının beşerî değerlerde de eşitliği getireceği ve bunun bir Allah'a inanmak şartıyla bütün insanlığı kapsadığı belirtilmektedir. Hepimiz, bir tek insanlık ailesinin mensubu olduğumuz (yani esasta aynı ana babadan geldiğimiz) için hepimiz eşitiz; hiç kimsenin bir diğerine doğuştan gelen bir üstünlüğü yoktur. (Zemâhşerî). Bu sebeple herkes birbirinin değer ve şerefine saygı gösterip, muhafaza etmelidir. İnsan nüfusundaki çoğalma ve milletlerin büyümesi, dış farklılıkların temelinde yatan esas beşerî birliği anlama, istek ve çabalarını azaltmayacak, tersine daha da artıracaktır. Bunun sonucunda da her türlü ırkî, millî ve kabilevî tarafgirlikler (asabİyyâ) yürürlükten kalkacaktır.

Rasûlullah bu tavrı, millî veya kabilevî geçmişleriyle Övünen insanlara söylediği şu sözlerle, kesin bir biçimde yürürlükten kaldırmıştır: "Şüphesiz ki, Allah Teâlâ sizlerden cahiliyyenin sıkıntılarını ve o dönemin atalarla övünme âdetini kaldırdı. însan ya Allah'ını tanıyan bir mü'min veya bedbaht bir günahkâr olur. Bütün insanlar Adem'in çocuklarıdır, Âdem ise topraktan yaratılmıştır." (Tirmizi ve Ebû Davud). Hz. Peygamber'in şöyle dediği de rivayet edilmiştir: "Kabile bağlılığıyla (asabiyye) ortaya çıkan bizden değildir, kabilesine bağlılık amacıyla savaşan bizden değildir, kabilevî bağlılık uğrunda ölen bizden değildir." Asabiyye nin ne anlama geldiği kendisine sorulduğunda; "O, kendi yakınlarınıza haksız bir gaye uğruna yardımcı olmanızdır" cevabını vermişti. (Ebû Davud).

Kur'ân ve Sünnetin İzahları ışığında bütün insanlığın bir erkek ile bir kadından çoğaldığı açık bir şekilde anlaşılmıştır. Nasıl ki bir ebeveynin çocukları arasında ayırım yapması lüzumsuz ise, bunun gibi, erkekle erkek veya erkekle kadın arasında ayırım yapmak da mânâsız bir meşguliyettir. Renk, ırk, zenginlik ve coğrafî kökene bağlı ayırımların hiçbir mâkûl dayanağı yoktur. Bu farklılıkların hepsi gerçek dışı ve temelsizdir. Oysa, bütün gücümüzü temel insanî eşitlik üzerinde yoğunlaştırmamız daha mantıkî ve daha akılcı olur. Bu ise, bütün beşerî faaliyetlerde herbir İnsanın eşit haklardan faydalanmasını gerektirir. Hz. Muhammed bu hayat anlayışını insanlığa sundu ve bütün mü'minlerin bu anlayışta ısrarlı olmalarını istedi. Tek bir hususta eşitsizlik vardır: O da mü'minlerle kâfirler, Allah'a ibadet edenlerle, O'na isyan edenler arasındadır.

Bu âyet, insanlara ve onların, 'toplumsal mevkii ve siyasî gücüne bakılmaksızın herkese değer verilmelidir' şeklindeki isteklerine saygı gösterir. Bir kişinin toplumdaki konumunun düşük veya yüksekliği, zengin veya fakirliği hiç önemli değildir. Bu kişiye insan olarak -lehinde veya aleyhinde olmaksızın-aynı hürmet ve itibar gösterilmelidir. İnsanî haklarla ilgili konularda zengin ve güçlüye, yoksul ve fakir karşısında özel ayrıcalıklar tanınmamalıdır. Bu husus, toplumdaki değişik gruplar arasındaki gerçek ölçüyü korumada çok önemlidir. İnsanlar olaylarda bu idare kuralını izledikleri sürece birlik ve bağlılıklarını geliştirirler, hayatın her alanında istikrarlı bir gelişme gösterir. Ancak bu Ölçüyü kaybettikleri ve insan haklan konusunda değişik sınıf ve gruplar arasında ayırımcılık başladığı zaman birlik ve bütünlüklerini kaybeder, ağır ağır gerilemeye başlar, maddî, manevî ve ahlâkî açıdan harap olurlar. Bu bütün insanlık tarihi boyunca böyle olmuştur. Aşağıda meali verilen Kur'ân ayeti bunu güzel bir şekilde açıklar: "Biz bir ülkeyi helak etmek istediğimiz zaman onun varlıklılarına emrederiz (yöneltiriz veya çoğaltırız), orada fısk yaparlar (kötü arzularının peşinde koşarlar); böylece o ülkeye (azâb edeceğimiz hakkındaki) söz(ümüz) hak olur, biz de orayı darmadağın ederiz." (17: 16).

Dünyadaki milletlerin yükseliş ve alçalış sebepleri bu âyette sarih olarak gösterilir. Onları yükselten ve diğer milletlerin gözünde alçaltan kendi davranışlarıdır. Bir beldenin zengin ve güçlü insanları Allah'ın emirlerine uymaz, diğer insanlara karşı günah ve zulüm işlerlerse, bu, düşüşün ilk işaretleridir. Onlar diğerlerinin haklarına tecavüz ederek, şeytanlıklarım ve günahlarını yeryüzünde yayarak kendi kabirlerini kazarlar. Bunun sebebi şudur: Aşağılanıp, şerefi çiğnendiği ve haklarına tecavüz edildiğinde toplumun birlik ve beraberliği bozulur, iyileşme ve gelişme temelleri sarsılır, sınıf mücadeleleri başlar. Bu iç mücadele neticesinde toplum tahrip olur. İnsan daima sırat-ı müstakimden sapmaya eğilimlidir ve günahlarla dolu bir hayata düşkünlük gösterir.

Servet sahipleri daima kendilerinin özel haklara ve ayrıcalıklara sahip olduklarını iddia ederler; zayıf ve güçsüzlerin hayatlarını önemsemezler. İnsanın şeref ve değerinin maddî şartlardan önce geldiğini bir türlü anlamazlar ve sonuçta temel insan haklarının önemini kavrayamazlar. Sürekli diğer insanların paylarını ve haklarını gaspederler, yaptıklarının sonuçlarını da hiç düşünmezler.

Aşağıdaki âyet bize Allah'ın Peygamberleri, onlara görevlerini hatırlattıklarında nasıl reddedip, onlarla alay ettiklerini bildirir: "Kavminden, kendilerine dünya hayatında bol nimet verdiğimiz o inkâr eden ve âhiret (hayatın)a kavuşmayı yalanlayan eşraf takımı dediler ki: 'Bu da sizin gibi bir insandan başka bir şey değildir. Sizin yediğinizden yiyor, sizin içtiğinizden içiyor. Eğer sizin gibi bir kısana itaat ederseniz o takdirde siz, mutlaka ziyana uğrayanlarsınız demektir'." (23: 33-34).

Bu tip insanlar hayat tarzlarının kötülüğünü, istedikleri gibi bir hayattan hoşlanmanın dahi yanlı olduğunu hep inkâr ettiler. Sürekli zenginlikleri ve servetleriyle gururlandılar, bu sebeple refah seviyesi itibariyle toplumun daha düşük fertlerinden üstün olduklarını iddia ettiler. Servet sahibi tamahkâr insanların kafa yapılarını Kur'ân şu ifadelerle belirtir: "Biz hangi ülkeye uyarıcı gönderdikse mutlaka oranın varlıkla şımarmış kimseleri: 'Biz, sizin gönderildiğiniz şeyi inkâr ediyoruz.' dediler. Ve dediler ki: 'Biz malca ve evlatça daha çoğuz, biz azaba uğratılacak değiliz.' De ki: 'Rabb'im, dilediğine rızkı yayar ve (dilediğine) kısar; fakat insanların çoğu bilmezler." (34: 34-36).

Bu âyet genellikle servet sahiplerinin ortak düşünce tarzını gösterir. Ne zaman Allah'a ve diğer insanlara karşı vazife ve mükellefiyetleri onlara hatırlatılsa, kazanılmış haklan, zengin ve güçlülük gururlan ve toplumsal konumlan daima buna muhalefet eder ve hakikati inkâr ederler. Onlara şu hatırlatılır: Maddî zenginlik ve kaynaklar evrensel bir plan ve Allah'ın iradesine uygun olarak dağıtılır; bunlar fazilet veya kusur işaretleri değildir. Malın çokluğu mutlak olarak sizin iyi bir insan olduğunuz, Allah'ın da sizden hoşnut olduğu anlamına gelmeyeceği gibi, malın yokluğu da sizin günahkâr olduğunuz, Allah'ın da sizden razı olmadığı şeklinde yorumlanamaz. Çok sık olarak tersi de olabilir.

Sonuçta, hiç kimse zenginliğin Allah'ın sevgisini, fakirliğin ise Allah'ın gazabını getirdiğini ileri sürerek zenginliğiyle gururlanamaz. (The Holy Qur'an, sh. 1145). Gerçek şu ki, bu insanlar maddî zenginliğin ve yeryüzündeki kaynakların dağılımındaki hikmet ve anlayışı anlayamamışlar ve kendi hatalı ve yanlış çıkaranlarını uydurmuşlardı. Kur'ân bunların boş gururlarını kötü ve günahkâr hayatlarını sürdüreceklerini, yeryüzündeki insanî ilişkilerin temel hakikatini hiçbir zaman anlayamayacaklarını bildirir: "Nihayet varlıklılarını azâb ile yakaladığımız zaman, hemen feryada başlarlar." (23: 64).

Bu ceza onlara, dünyanın zevk-safa ve lüksü içinde başkalarının haklarını unutup Allah'ın koyduğu hadleri aşmaları sebebiyle verilecektir. Onlar diğerlerinin şeref ve haysiyetlerine, canlarına ve mallarına hürmeti unuturlar; ülkedeki zayıf ve yoksullara zulmederler; zenginliklerinin ve güçlerinin kibriyle diğer insanların itibarlarım ve haklarını ayaklar altına alırlar. Zenginin bu günahkâr davranışı ergeç toplumu değişik parçalara böler, bütünlüğünü bozar, sonunda da onu çökertir. (Tafheem al-Qur'antc. IV, sh. 207).

Çeşitli milletlerin yükseliş ve yıkılışları üzerine yapılacak bir çalışma bu konuda yeterli delili sağlar. Kültür ve medeniyetleri, hürriyet ve demokrasi görüşleriyle övünen Yunanlılar ve Romalılar bile kölelerinin ve düşmanlarının haklarını güçbelâ kabul etmişlerdi. Onların hürriyet ve demokrasisi soylular ve zenginler içindi. Yoksul ve zayıflar onların arasında herhangi bir haktan mahrum ve zillet içinde yaşıyorlardı.

Bir yazarın sözleri şöyle: "İnsanlık karşılıklı hak ve görevlerin tam olarak belirlendiği seviyeye henüz yükselemediği iptidai dönemlerde; hukuk bir ya da birkaç kişinin çoğunluğa yönelik emirlerinden oluştuğu zaman; hayatın yasasını ve yönetimin rehberini güçlünün isteği oluşturduğu zaman... işte o zaman, insanlarda doğuştan var olan kaçınılmaz sosyal...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın