Sünnetin Statüsü

RASULULLAH'IN SÜNNETİNİN HUKUKÎ STATÜSÜ

Rasulullah'ın kanun koyucu olarak statüsünü müzakere ederken O'nun sünnetinin İslam Şeriatindeki hukukî konumunu bilmek öncelikle gereklidir. Sünnet nedir? Sünnet hangi formuyla bizimle ilgilidir? Sünnetin niteliği nedir? Rasulullah hangi oranda, -eğer yapabiliyorsa- kanun yaprraştır?İslam Hukuk sisteminde O'nun kararlarının yeri nedir? Bunlar ve benzeri birçok sorular, Rasul'ün kanun yapıcı olarak rolünü inceleyen her kişinin zihninde canlanacaktır. Rasul'ün kanun koyucu olarak pozisyonu ve O'nun kararlarının hukuki statüsünü aydınlatmak için bu sorular teker teker cevaplandırılmaya çalışılacaktır. (Ebu'l A'la Mevdudi, "Sunnat ki Aini Hathiyat" ve Dr. Mustafa Sıbai, "Hadith-i Rasul and its Tashri'i Muqam").

Sünnet Nedir?

Muhammed vasıtasıyla bize ulaşan ilahî öğreti iki şekildedir: İlki, tamamıyla Rasulullah'a vahyedüen kelimelerle Allah'ın emir ve hükümlerini ihtiva eden Kur'an'dır. İkincisi, Kur'an'm gayesini aydınlatıp açıklayan Rasul'ün sünneti ve siretidir. Peygamber, Allah'ın mesajını ilettikten sonra artık başka bir fonksiyonu kalmayan bir elçi değildir. O, aynı zamanda rehber, yönetici ve öğreticidir. Gerçek gaye ve hedefinin insanlarca anlaşılması için Allah'ın kanununu sözleri ve hareketleri ile açıklamak; sonra da mükemmel kültür ve medeniyet sisteminin İslam prensipleri üzerine nasıl kurulabileceğini göstermek için bu hedeflere uygun şekilde fertleri eğitip fazilet ve adalet toplumu kurmak , O'nun görev ve fonksiyonları arasında idi. Rasulullah, bu fonksiyonlarını 23 yıllık peygamberlik döneminde tamamladı. İşte sünnet, gerçek Melik-Vâli'nin hükümlerini Kur'an'la birlikte şekillendirip bütünleştiren bu fonksiyonların ortak adıdır. İkisi birlikte İslam terminolojisinde şeriat diye isimlendirilen yüce hukuku oluşturur.

Peygamber'ın çalışmalarını sadece Allah adına Kur'an'ı tevdi etmekle sınırlandırmadığı, yamsıra İslam toplumunun doğumuyla sonuçlanacak şümullü ve evrensel harekete rehberlik ettiği, inkârı gayri kabil tarihî bir gerçektir. Yeni bir kültür ve medeniyet sistemi varlık bulmuş; yeni bir devlet kurulmuştur.

Burada temel sual ortaya çıkmaktadır: Kur'an'ı tevdi ettikten sonra diğer fonksiyonlarını Rasulullah hangi sıfatla yerine getiriyordu? O, Kur'an'ın tevdi edilmesinde olduğu gibi nebi sıfatıyla Allah'ın dilediğini temsil ederek mi bu fonksiyonlarım yerine getirdi? Yoksa O, nebi statüsü Kur'an'ı insanlara naklettikten sonra nihayete eren ve sözleri ile davranışları herhangi bir hukuki yetki ve öneme haiz olmayan, diğer müslümanlar gibi sadece bir müslüman olarak mı kalıyordu? İlk durumda, Kur'an'la birlikte sünneti hukuki otorite olarak tanımaktan başka seçenek yoktur. Fakat ikinci durumda sünnete hukuki bir statü vermenin de bir manası yoktur. (Ebul A'la Mevdudi, "Sunnat ki Aini Hathiyat" ve Dr. Mustafa Sıbai, "Hadith-İ Rasul and its Tashri'i Muqam").

Kur'an'ın anlattığı kadarıyla, Muhammed yalnızca Allah'ın bir elçisi değildir, yamsıra Allah tarafından görevlendirilen ve müslümanlar için boyun eğme ve itaatin zorunlu olduğu rehber, yönetici ve öğretmendir. Yaşantısı bütün insanlar için örnek teşkil eder. Bir kişinin mesajının aktarılması hususunda Allah'ın elçisi olması, sonra da sıradan bir insan olarak kalması fazlasıyla saçmadır. İslam'ın ilk dönemlerinden günümüze kadar yeryüzünün her yöresinde İslam milletini ilgilendiren konularda Rasulullah 'ın sireti ve sünneti takip edilmesi zorunlu bir örnek olarak değerlendirilip emirleri itirazsız yerine getirilmiştir. Müslümanların O'nu daima bu vasıfla tanıdıklarını ve İslam Hukuk sisteminde Kur'an'ın yamsıra sünnetin de ikinci kaynak olarak kabul edildiğini müslüman olmayanlar bile inkar edemez. Bu yüzden Rasulullah'ın yahut sünnetinin hukuki yönünü inkâr etmek hem İslam tarihinin külli gerçeğine karşıttır, hem de mantıksızlıktır. (Ebul A'la Mevdudi, "Sunnat ki Aini Hathiyat" ve Dr. Mustafa Sıbai, "Hadith-i Rasul and its Tashri'i Muqam").

Alimlerin ve fakihlerin büyük çoğunluğu "hikmet"in (3:164) Kur'an'dan farklı ve ayrı bir şey olduğu görüşündedirler. Hikmet, Allah tarafından Rasulullah'a tebliğ edilen, İslam'ın hüküm ve mektumları anlamına gelmekte olup dirayetli alimlerce sünnet olarak değerlendirilir. İmam-ı Şafii'ye göre; "Allah (Kitap)tan söz etmiştir ki, Kur'an'dır. (Hikmeti de anmıştır ki, kendisine ilim bakımından hürmet ettiğim bir zât 'Hikmet, Rasulullah'ın sünnetidir' demektedir. Bunun doğru olduğunu düşünüyorum, çünkü Allah, Kitap ve Hikmet'i birbiriyle uyumlu şekilde zikretmiştir. Kitap ve hikmeti insanlara öğreten Allah'tır ki, hikmet sünnetten başka hangi anlama alınabilir? Yine hikmet Kitap'tan hemen sonra ve ona paralel olarak zikredilmiştir ki, burada anılan hikmet sünnet anlamındadır. Allah, Rasulullah'a, sürekli ve mutlak itaat statüsü vermiştir. Allah, Rasulullah'a imanla kendisine imanı ayrılmaz bütün olarak değerlendirdiği için yalnızca Kitabullah'ta ve sünnette zikredilenlere itaat zaruridir," (Şafii'; el-Risale, sh. 78).

Bu sözleri İmam Şafii'nin hikmeti sünnetle eş olarak değerlendirdiğini gösterir. Rasulullah'a Kur'an'ın yanısıra başka bir şey de verildiğini ve bu anlamda da Rasulullah'a itaatin gerekli olduğunu ifade eder. Kur'an'ın bu yaklaşımı Rasulullah'ı Öven şu sözlerle anlaşılır: "O (Rasul) ki, kendilerine iyiliği emreder, kötülükten men eder; onlara güzel şeyleri helal, çirkin şeyleri haram kılar, üzerlerindeki ağırlıkları, zincirleri kaldırıp atar." (7:157) Bu ayetin hitabı umumidir ve Kur'an'ın helal ve haram ilan ettikleri kadar ikinci tür vahiyle tesbit edilenleri de kapsar. Mikdam 4». Ma'di-kerb Rasulullah'ın şöyle buyurduğunu nakleder; "Biliniz ki, bana Kitap ve onunla birlikte bir benzeri verildi." (Ebu Davud). Allah, müminler üzerine Rasulullah'ın emir ve ne-hiylerine uymayı zorunlu kılar. (59: 7). Kur'an'da Rasul'a itaatin Allah'a itaatle birlikte ve hemen ondan sonra zikredildiği birçok ayet vardır (3:132, 8:24). Kur'an Rasul'a itaati Allah'a itaatle eş kabul edip (4:80) Rasulullah'a uymayı Allah'a olan sevginin bir belirtisi olarak değerlendirir. (3: 31).

Müminler Rasulullah'a itaatsizlikten sakın-dınlmışlardır (24: 63), çünkü Allah, Rasulullah'a itaatten yüz çevirmeyi küfür olarak niteler (3: 32). Aralarındaki anlaşmazlıkları, -eğer Allah'a ve Kıyamet Gününe gerçekten iman ediyorlarsa- Rasulullah'a götürmekle emrolunmuşlardır (4: 59). Rasul'ün hükümlerinden yüz çevirenler inananlardan olmayıp

münafıktırlar (24:47-51). Rasulullah ile birlikteyken, müminlerin O'ndan izin almaksızın ayrılmamaları imanın vazgeçilmez gereklerinden biri olarak addedilir. (24:62).

İmam İbn-i Kayyım şöyle der; "Madem ki herhangi bir amaçla Rasulullah ile birlikteyken O'nun izni olmadan müminlerin ayni-mamaları imanın vazgeçilmez icaplarından bjri olarak belirlenmiştir; öyleyse herhangi bir düşünce tarzının veya metodun O'nun rızası olmadan kabul edilmemesi de imana taalluk etmelidir. O'nun rızası bunların uygulanabileceğine izin verdiği söz ve davranışlarıyla bilinir." (A'lam el-Muvakin, c.I, sh. 58).

Bundan dolayı, ashab bütün meseleleri Rasulullah'a götürmeyi kesinlikle lüzumlu görmüştür. Çünkü Kur'an'ın her hükmünün anlamını ve önemini açıklayan, onların problemlerini çözen, aralarındaki ayrılıkları karara bağlayan ve gerek ibadet gerekse diğer dini meselelerle ilgili sorunları açıklayan Rasulullah 'dı. Rasul namazla ilgili olarak "Namazı nasıl kılıyorsam öylece kılınız" (Buhari) ve haccla ilgili olarak "Haccın menasıkini benden Öğreniniz" (Müslim) buyurmuştur.

Rasulullah ne zaman kendi sünnetine bir sahabenin uymadığını görse hiddetini ifade ederdi. Ata b. Yasir rivayet eder ki, sahabelerden biri, oruçluyken hanımını Öpen kişiyle ilgili hükmü öğrenmek için hanımını Rasul'e gönderdi. Ümmü Seleme ona Rasulullah'ın aynı şeyi oruçluyken yaptığını anlattı. Kadın da geri dönüp kocasına durumu açıkladı. Bu sahabenin, "Ben Rasulullah gibi değilim, Allah, Rasulü'ne dilediğini helal kılar" dediğini Rasulullah haber alınca öfkelenerek, "Aranızda Allah'tan en çok korkup sakınanınız ve O'nun hudutlarını en iyi bileninizim" buyurdu. (Şafii'; el-Risale).

Ashabın, Rasulullah'ın söz ve hareketini, izlenmesi zorunlu hukuki hüküm olarak değerlendirdikleri hususunda kesinlikle şüphe yoktur. Rasul'den farklı bir görüşü benimseyen hiçbir sahabe yoktu. Rasul onlara her ne zaman bîr şey yapmalarını emretse, itiraz etmeden itaat ederlerdi. Bununla birlikte, aşağıda belirtilen çerçevelerde O'nun emirlerindeki hikmet ve fazileti araştırırlardı.

1- Dünyevî olaylarda, Rasulullah'ın sözleri yahut hareketlerinin ilahî talimata değil yoruma dayandığı durumlarda; Bedir Savaşı'nda Rubab b. Münzir'in savaş stratejisi açısından daha iyi bir yer teklif etmesinde olduğu gibi. .

2- Dünyevî olaylarda, ilahî hüküm gelmeden önce Rasul'ın kendi kararını açıkladığı durumlarda; Bedir Savaşı esirleri hususunda Hz Ömer'in Rasul'dan farklı bir görüşe sahip olması gibi.

3- Ashabına yeni ve garip gözüken herhangi bir şey söylediği durumlarda.

4- Rasulullah'ın dünyevi bir olay hakkında tuhaf gözükmeyen sözünün önceleri emir sanılıp ashapça bu söze uygun hareket edildiği, ancak sonraları bu sözlerin yalnızca O'nun şahsi görüşü olduğu anlaşılan durumlarda; Rasul'ın Medine'deki ilk yıllarında ortaya Çıkan hurma ağaçlarının aşılanması meselesinde olduğu gibi.

5- Özel bir hüküm ya da meselenin sadece Rasulullah'a özgü olduğunu anladıkları durumlarda; bu husu...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın