Minalılar

MİNALILAR

Mina ya da Main Krallığı, Yemen'de Hadramut'un doğusu ile Sebe (bugünkü San'a)nın güneybatısı arasında kalan bölgede hüküm sürmüştür. Bu bilgileri, Arap ve Yunan coğrafyacıların eserleri ile arkeolojik kazıların sonuçlarından çıkarmaktayız. "Mina krallığı, güney Arabistan'ın el-Cavf bölgesinde yaşamış ve önemli şehirleri Karnavu, Ma'in ve Yasil olmuştur. Kitabelerden, birbiri ardına yaşamış yirmi kadar kralları öğrenilmektedir. Buradan tarihlerinin birkaç asın kapsadığı anlaşılmaktadır. Kuzey Arabistan'da el-'Ulâ'da Mina diliyle yazılmış kitabeler bulunmuştur. Onların kolonileri (sömürüleri) olma ihtimali de vardır." (Encyctopaedia Britannica, c. II. 'Arabs' maddesi).

Kitab-ı Mukaddes, bu insanlardan şu cümlelerle bahseder: "Ve bundan sonra vaki oldu ki, Moab oğulları, ve Ammon oğullan, ve onlarla beraber Ammonî (Meunî)lerden bazıları Yehoşafata karşı cenk için geldiler. Ve adamlar geldiler, ve Yehoşafata bildirip dediler: Deniz (Ölü Deniz)in öte tarafından, Suriye'den sana karşı büyük bir kalabalık geliyor; ve işte, onlar Hatsatson-tamardadırlar (o Engededir)." (II. Tarih, 20: 1-2).

Yunan kaynakları, Mentei ve Minea şehirlerinin Hadramut'a yakın bir yerde, Mâ'rib ve Kasab'ın arasında yer aldığını iddia etmektedirler. Ayrıca Araplar da Ma'an kasabasının (ya da kalesinin) Yemen'de olduğunu bildirmektedirler (Yakut, Mu'cem).

Alman arkeologlar, Main krallığının ve hakimiyetinin M.Ö. 1400 ile 700 yılları arasında olduğunu kabul etmektedirler. Encyclopae-dia Britannica 'ya göre "Aynı zamanda şu da bir gerçek ki, son zamana kadar güncelliğini koruyan kitabelerden ne yazık ki birkaç tanesi bize tarihî itminan sağlamakta, pekçoğu sadece tanrı ve kral isimleri, ülke ve dine ait ayrıntılardan ibarettir. Topladıklarımız henüz tamamlanmamıştır. Hıristiyanlık öncesi devirlerdeki Arabistan tarihinin yeniden teşekkülü için, ilim adamları arasındaki mevcut pek çok ciddi ihtilaf giderilmiş değildir. Bununla birlikte pekçok araştırmacı, kitabelerin, M.Ö. 19. yüzyıla (bazıları 16. yüzyıl demektedirler) kadar uzandığını ve en az dört medeniyet görmüş Main, Sebe, Hadramut ve Kataban krallıklarının varlığını ispatladığı hususunda aynı fikirdedirler (a.g.e., c. II, 'Araps' maddesi).

Alman yazar F. Hommel bu hususta şunları söylemektedir: "M.Ö. 3000 yılı kadar eski olan Bâbil kitabeleri, Magan'ın veya doğu Arabistan'ın kralı Menyum'dan bahsetmektedir. Magan, Arapça Maan kelimesinin Sümer dilindeki tercümesidir. Bu merkezde (tarihi bizce bilinmemektedir) Güney Arabistan Maan krallığı kurulmuş (daha sonra 'Ma'in' olarak seslendirilmiş) ve Main devleti, Kata-banya'ya kadar uzanan, hatta belki de Hadramut'u da kapsayan bölgeler dahil olmak üzere, başlangıçta bütün güney Arabistan tarafından benimsenmiş ve ayrıca orta Arabistan'ı da içine almıştır. Kitabelerde daha ötede Meluhha diyarından da bahsedilmektedir ki, muhtemelen, hâkimiyetini oralara kadar yaymıştır." (Encyclopaedia of islam, c. I, 'Arabs' maddesi).

R. Dussaud'ya göre Main kitabelerinin yazılış tarihleri M.Ö. 800 yıllarını pek geçmemekle beraber Hommel, Otto Veber, Wincler gibi ilim adamları Mainlilerin Milâddan 1400 ya evvel Yemen'de medeniyet kurmuş bir devlet olarak kabul edilebileceği fikrindedirler. Bunlar da Fenikeliler gibi çalışmalarını ticarete dayayan bir devlet idiler. Bu maksatla ta kuzeye Akabe Körfezi dolaylarına kadar çıkmışlar ve Medyen'i koloni yapmışlardı. Yine bunların, Mehre adı verilen güneydeki günlük sahillerinden aldıkları ticaret mallarının Suriye, Filistin, Mısır ve Asur ülkelerine götürüp sattıklarını biliyoruz. İlk başşehirleri Main idi. Daha sonra bu başşehir Karna'ya çevrilmiştir (Strabon). Yemen'de bu devletten sonra Sebeliler devleti kurulmuştur. Onların devamını da Himyerliler teşkil etmişlerdir. Buralarda yapılan son arkeolojik araştırmalarda ele geçen yazılı taşlardan anlaşıldığına göre, bu devletler aynı halk topluluğunun vücuda getirmiş olduğu devletler olup, devlet adının değişmesi sadece saltanat süren hükümdar soyu değişiminden ibarettir. Main devletinden krallık babadan oğula geçiyordu. (N. Çağatay, İslâm Dönemine Dek Arap Tarihi, Ankara 1989, sh. 13).

Bu konudaki bilgiler 1869 yılında San'a'nm doğusunda (Cof'un güneyinde) Main şehri harabelerini bulan oryantalist J. Halevy'in araştırmalarıyla kesinlik kazanmıştır. Daha sonra Edward Glaser ve başkaları tarafından yapılan inceleme ve kazılarda yüzlerce kitabe bulunmuş ve bunlar sayesinde eski Yunan yazarlarının bahsetmedikleri Main hükümdarlarının (ki onlara papaz-kral deniyordu) ve tanrılarının adları, halkın âdetleri ve hayat tarzları tesbit edilebilmiştir.

Mainlerin ve Sebelİlerin aynı çağda yaşadıkları görüşü F. Hommel, E. Glaser ile Arap asıllı Martin Hartmann ve Edward Meyer gibi ilim adamları tarafından ileri sürülmüştür.

Yunan ve Arap tarihleri ve gelenekleri Mainilerin siyasî güçlerini M.Ö. 800'de kaybettiklerini ve bölgenin kontrolünü tamamen Sebelilerin aldığını göstermektedir. Yunan ve Arap tarihi araştırmaları tüccar olarak sadece Mainlilerden bahsetmektedir. Öyle görünüyor ki, siyasî kontrolü kaybeden Mainlilerden sonra Sebeliler, diğer bölgelerle ticarete başladılar ve bunu sürdürdüler. Sonuç olarak, denilebilir ki, Main krallığı muhtemelen M.Ö. 1700 yılında, İkinci Âd kavmi yani Semûd kavmi yıkıldıktan sonra kuruldu. Fakat yavaş yavaş siyasî gücünü M.Ö. 1000 yıllarında kaybetmeye başladı. Bu, Hz. Davud ve Süleyman peygamberlerin devirleri boyunca, bölgenin en büyük gücü hâline gelen Sebe krallığı tarafından ortadan kaldırılıncaya kadar sürdü (M.Ö. 800-700).

Çeşitli kaynaklardan aldığımız bütün bu bilgiler, Minalıların çoktanncı olduğunu göstermektedir. İbrahim aleyhisselâmın Evi'ndeki İnsanlar müstesna olmak üzere, o devirde yaşamış olan diğer kavimlerin daldığı her türlü kötülüğe onlar da dalmışlardı.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın