İslam İlimlerinin Batıya İntikali

İSLAM İLİMLERİNİN BATIYA İNTİKALİ

Tesbitler

Hitti, onbirinci yüzyılın sonundan beri ilimlerin İslâm dünyasından Batı'ya nasıl geçtiğini çok güzel bir şekilde tasvir etmiştir: Arap İlim hazinelerinin Batıya taşınması sürecinde Tojedo, 1085'te Hıristiyanların yeniden ele geçirmesinden sonra, İslâmî öğretimin ana merkezi olmaya devam etti ve bilgi akışında ana kanal olarak işlev gördü. Burada, Başpiskopos Raymondl'in (1126-1152) öncülüğünde tercüme için düzenli bir okul kuruldu. Aşağı yukarı 1135'den 1284'e kadar bir seri tercüme üretildi. Avrupa'nın muhtelif bölgelerinden ilim adamları buraya geldiler. Michael Scot ve Chester'lı Royer Britanya adalarından gelenlere misâldirler (Bkz. Charles H. Hoskins, Studies in the History of Medieval Science, 2. baskı, Cambridge 1927). 1145'te, Rober Harizmî'nin Cebir'inin ilk tercümesini yaptı- 1143'te Muhterem Peter için Dalmaçyalı Hermann ile birlikte Kur'ân'ın ilk tercümesini tamamladı. Müslüman ve Yahudilere misyonerler göndermek gayesiyle Vaizler Tarikatı tarafından Toledo'da 1250'de Doğu Bilimleri ile ilgili ilk okul kuruldu.

Batı'lı Adelard'ın ismi Roger Bacon'dan Önceki İngiliz ilminin ilk sayfalarında yer alır. Endülüs'ü de ziyaret ettiği söylenen Adelard Suriye ve Sicilya'da bîr süre misafir olarak kaldıktan sonra 1126'da Macritî'nin Harizmî'yi temel alan ve sinüs cetvellerini de kapsayan astronomi ile ilgili tablolarını Latince'ye tercüme etti. Bir çok matematik ve astronomi risalesi de tercüme etmiş olan Adelard İngiltere'de uzun bir Arap uzmanları zincirinin ilk halkasını teşkil etmiştir. Latin İbn Rüşdizm'inin kurucularından biri olan İskoç asıllı Michael Scot (1236) Sicilya'da Frede-rick H'nİn Saray astronomisti (müneccimbaşı) olmadan önce Sicilya'da çalışma ve araştırmalar yapmıştır. Toledo'da diğer eserlerin yanısıra Bitrûcî'nin astronomisini el-Hey'efi ve Ibni Rüşd'ün mukaddimesini İçeren Aristo'nun De Coelo et Mundo' sunu tercüme etmiştir. Sicilya'da Frederick'e ithaf ettiği niuhtelif Arapça kitapları tercüme etmiştir. Bu eserlerin en tanınmışı Aristo'nun zooloji kitabının İbni Sînâ tarafından gözden geçirilmiş şekli olan Abbreviatio Avicenne de Animalibus'tur.

Toledo'lu mütercimlerin en verimlisi Cremona'lı Gerard'dır. 1187'de ölümünden önce içlerinde Batlamyus'un Almagesfirim. Ferganî tarafından gözden geçirilmiş şekli, Fârâbî'nin Aristo hakkındaki yorumlan, Öklid'in Elements adlı eseri ve Aristo, Galen ve Hipokrat hakkındaki çeşitli risalelerin de bulunduğu toplam 71 Arapça eseri tercüme etmiştir.

ToledoTu Abraham ben Ezra (1167) adlı Yahudi, Bîrûnî'nin Harizmî'nin tabloları hakkındaki şerhini tercüme etmiştir. Ben Ezra'nın çağdaşı İşbiliye'li Yuhannes Hispalensis, Ebû Ma'şer, Fergânî, Kindî, ben-Gabrio ve Gazâlî'ye (1135-1153) ait aritmetik, astronomi, astroloji, tıp ve felsefe eserlerini tercüme etmiştir.

On üçüncü yüzyılın sonunda Arap ilim ve felsefesi Avrupa'ya taşınmış ve Endülüs'ün aracılık vazifesi sona ermiştir. Toledo kapılarından başlayan entellektüel mecra Pirene Tere ulaştı ve Provence ve Alp geçitlerinden Lovraine'e, Almanya'ya, Orta Avrupa'ya ve hatta yine bu yoldan İngiltere'ye vardı (Bkz. William Caxton, The Dictes and Sayengis of the Philosopher, Westminster 1470; Ebü-l-Vefa Mübeşşir İbni Fatik'in Muhtar el-Hikem ve Mehasin el-Kelâm'ı, ed, Abdurrahman Bedevi (1053), Madrit 1958). Güney Fransa'nın şehirleri arasında 1140'ta Raymond'un Toledo'dakileri esas alarak gezegenlere ait çizelgeleri Marsilya; Dalmaçya'lı Hermann'ın 1143'te Batlamyus'un Pianisp-haeriurri unu Macritî'den çevirdiği Toulouse; Abraham Ben Ezra'nın 1160'da Birûnî'nin Harizmî'nin tablolarına yazdığı şerhi çevirdiği Narbonne ve on üçüncü yüzyılda Fransa'daki tıp ve astronomiyle ilgili çalışmaların merkezi haline gelen Montpellier sayılabilir. Doğu Fransa'da bir takım İspanyol keşişleri barındıran manastırıyla ünlü Cluny, onikinci asır boyunca Arap ilminin yayıldığı önemli bir odaktır. Arap ilmi Lorraine'e onuncu asırda girmiş ve bu bölgeyi sonraki iki asır boyunca ilim merkezi yapmıştır. Diğer Lorraine şehirleri arasında Liege Gorze ve Cologne Arap ilminin yeşermesi için en verimli topraklan oluşturmuşlardır. Bu ilim Lorraine'den Almanya'ya ve Lorraine'de doğmuş ya da eğitilmiş kişiler vasıtasıyla Norman İngilteresine yayılmıştır. Böylelikle İspanyolların Arap ilmi hakkındaki bilgileri bütün Batı Avrupa'ya yayılmıştır." (History oftheArabs, sh. 588-590).

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın