İçtihad İçin Gereken Vasıflar

İçtihad İçin Gereken Vasıflar

İçtihaddan maksat, İlâhi Kanunu, beşerî kanunla değiştirmek demek değildir. Kanun hakikatini anlamak ve bunun ışığı altında, bunun rehberliği ile İslâm'ın kanun ve nizamlarını, zamanın ilerlemesine muvazi olarak harekete geçirmektir. Sahih bir içtihadın olabilmesi için, kanun vazeden kimselerde veya kurullarda veyahut da içtihadda bulunanlarda aşağıda sıralayacağımız vasıflar bulunmalıdır.

1- Şeriat-i İlâhiyeye iman etmiş bulunmak. Bu Şeriatın hak olduğuna inanmış olmak. Bu Şeriata samimiyetle bağlanmak. Bu Şeriattan uzak fikir ve maksatlara sahip bulunmamak. Herhangi bir usûlde ve ölçüde Allah'ın Şeriatından başka bir usûl ve Ölçüyü nazarı itibare almayı düşünmemek.

2- Arap lisanına, bu lisanın kaidelerine, gramerine, edebî Ölçülerine, teşbih ve istiarelerine mükemmel bir şekilde vâkıf olmak lâzımdır. Çünkü Kur'ân-ı Kerim bu lisanda nazil kılınmıştır. Sünnet de bu dilde olduğundan bu ikisini anlamak ve bunlardan hüküm çıkarmak ancak bu dile tam bir vukufiyetle mümkün olabilir.

3- Kur'ân-ı Kerim'i ve Sünneti Seniyeyi iyi bilmek. Yalnız bir kimse bunu bilmekle ve ahkâmın mevkilerini anlamakla da olmaz. Belki Şeriatın külliyatını ve bunun maksatlarını da iyi bir şekilde anlamalıdır. Bir taraftan da şunu ortaya koyabilmelidir ki, Şeriat insan hayatının ıslâhı için ne gİbİ toplu bir nizam kurmak istemiştir, bu toplu nizamın şubeleri ve dallan nelerdir ve nerelere şâmil olur? Şeriat bu toplu nizamın tarihini hangi çizgilerle çizmiştir. Sistemi ıslâh etmekte ne gibi maksatlar gözönünde bulundurmuştur. Başka bir ifadeyle belirtmek gerekirse, içtihad, Şeriatın tâ içine kadar İşlemiş bulunan Kur'ân ve Sünnet'e ait ruhu bulmanın ve ortaya koymanın ilmidir...

4- Selef müctehidleri,.ümmetin işlerine vukuf sahibi olduklarından dolayı içtihadlar ortaya koydular. Bunlar sadece bir tertiplemeden İbaret değildir. Belki bunlar kanunda ilerlemenin zincirleme suretiyle devamıdır. İçtihaddan maksat herhalde şu da değildir ki, her nesil bir evvelki neslin koyduğu usulleri değiştirip yahut da bırakıp veya bunlara yeni şeyler ilâve etsin.

5- Amelî yaşayış meselelerinde ve karşılaşılan ahvalde, bu mesele ve bu ahvali, vaziyetin gereğine göre, Şeriatın hükümleri ve usulü üzerinde tertipleyebilmek.

6- İslâmî ahlâk ölçüsüne göre, kendi şahsî ahvalini tanzim etmiş bulunmak. Nitekim böyle olmazsa, İçtihad makamında bulunan kimseye halk itimad etmez. Bu kabil şahısların verdiği hükümlere ve ileri sürülen kanunlara da hürmet gösterilmez ve dinlenmez. Ve halk "bunları salâhiyet sahibi olmayan kimseler yapmıştır" fikrine kapılır.

Bu vasıfları beyan etmekten maksadımız, içtihada kalkacak bir kimsenin, içtihada başlamadan önce, bu vasıfların kendisinde mevcut olduğunu ispat etmesi değildir. İctihad ile İslâmî kanun ve nizamların geliştirilmesi İçin bu sahih noktalar gözönünde bulundurulursa, ancak o zaman kanunî yollardan yürümek mümkün olur. Bunun içindir ki, bu vazifeyi yerine getirecek ilim ehlinin yetiştirildiği zaman bu vasıfların mevcut olup olmayacağı da nazarı itibara alınmalıdır. Bunlar olmaksızın, yapılacak olan kanunlar ne bir İslâmî kanun ve nizam mahiyetini taşır, ne de İslâm camiası bu kanun ve nizamları benimsemeye tahammül eder.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın