Hulu'

Hulu' (Kadının İsteği Üzerine Boşanma)

Koca, nasıl hoşlanmadığı ve birlikte yaşayamadığı hanımını boşama hakkına sahipse, hemen hemen benzer şekilde kadın da hoşlanmadığı ve birlikte yaşayamadığı kocasıyla hulu' yapma hakkına sahiptir. Kadının bu hakkının ahlakî ve hukukî olmak üzere iki veçhesi vardır:

Ahlâkî Yönü: Çaresiz kalmış ve başka bir seçeneği de olmayan ferd için, ister erkek olsun isterse kadın, boşanma veya hulu' yoluyla ayrılma son çözümdür. Ferd bu seçeneği sadece kendi zevki için kullanmamalı, huluyu alay konusu ve oyuncak edinmemelidir. Rasulullah bu hususu bir çok hadisiyle kati surette anlaşılır kılmıştır. Şöyle buyurmuştur: "Evlenin, boşanmaym; zira Allah, şehvetleri peşinde koşan kadın ve erkeklerden hoşlanmaz.", "Şehvetlerini tatmin için sık sık boşanan çeşnici erkeklere ve çeşnici kadınlara Allah lanet eder" ve "Geçerli sebebi olmadan zevcinden hulu' İsteyen kadına Allah ve melekleri lanet eder; huluyu istihza konusu yapan kadınlar münafıktırlar." (Hukuku'l Zevceyn).

Hukukî Yönü: İslam hukuku insanların hak ve sorumluluklarını belirler. Konuya yalnızca erkeğin boşama hakkı olduğu görüş açısından bakmaz, kadına da hulu hakkı vererek kan ve koca olarak birlikte yaşamalan imkansız hale geldiğinde her ikisinin de ayrılmak için benzer haklara sahip olmasını sağlar. İslam Hukuku, sadece taraflardan birinin haklarmı kullanmakta diğerine karşı adaletsizlikte bulunduğu an müdahale eder ve meseleyi ıslah edip düzelterek rencide olmuş tarafın hususi haklarını hukukun sınırları içerisinde mümkün olduğunca iade edip eski haline koymaya çalışır. Ancak ferdin, erkek ya da kadın, haklarını doğru yahut yanlış tarzda kullanması tama-miyle o ferdin Allah'tan korkup sakınmasına ve adalet idrakine bağlıdır. Kişinin yetkilerini adilane mi yoksa nefsani arzularına bağlı olarak mı kullandığına diğer insanlar hakkıyla karar veremez. Hukuk, bu tabii hakkı tanıdıktan sonra, ancak diğer taraf aleyhine haksız ve kanunsuz kullanımını kontrol edebilmek için belirli sınırlamalar getirebilir. Erkeklere boşanma hakkının muayyen kayıtlarla verildiğini boşanma başlığı altında zikretmiştik. Burada yeniden misal vermek gerekirse, koca, hanımını hayız döneminde iken boşayamaz, her talakı ayrı ayrı üç temizlenme döneminde ilan etmelidir, iddet müddetince hanımını yanında bulundurmalıdır, üç talakla kati boşanmadan sonra eski hanımıyla yeniden evlenebilmesi kadının ikinci bir kocaya varması ve yeni kocanın onu boşamasıyla mümkündür...

Aynı şekilde, kadına da hulu hakkı muayyen kayıtlamalarla verilmiştir. Kur'an-ı Kerim bu hususu şu ifadelerle zikreder: "Onlara verdiklerinizden bir şeyi geri almanız sizin için helal değildir; ancak erkek" ve kadının Allah'ın sınırlarını ayakta tutamayacaklarından korkmuş olmaları (başka). Eğer ikisinin Allah'ın sınırlarını muhafaza edemeyeceklerinden korkar-sanız, o zaman (kadının) ayrılmak için fidye vermesinde ikisi için de vebal yoktur." (2: 229). Bu ayet-i kerime şu hükümleri ihtiva eder:

a- Hulu', Allah'ın hudutlarını ihlal etme korkusu olduğunda uygulamaya konmalıdır. "Bir vebal yoktur" ifadesi, hulunun boşanma gibi kötü ve istenilmeyen bîr şey olmasına rağmen Allah'ın sınırlarına riayet edememe korkusunun bulunduğu durumlarda huluya başvurmakta bir günah olmadığı hakikatine şehadet eder.

b- Kadın kendisini evlilik bağlarından kurtarmak istediğinde bir kısım zenginliğini feda etmelidir, tıpkı kendi isteğiyle erkeğin hanımını boşadığında mal varlığının bir kısmını feda edeceği gibi. Boşanmayı erkek tarafı yaptığında kadına vermiş olduklarından hiçbir şeyi geri alamaz. Benzer şekilde, aynlmayı kadın isterse kocasından kendisine ulaşan zenginliğin bir kısmından yahut tamamından vazgeçmek zorundadır.

c- Verilecek miktar hususunda alanın da bütünüyle muvafakati olmadıkça yalnızca verenin dileği kafi değildir, uzlaşma sağlanamaz. Bu, zenginliğinin bir parçasını kocasına vermesiyle kadının hemencecik ayrılamayacağı anlamına gelir. Ayrılık için kocanın, kadının verdiğini kabul etmesi ve sonra onu boşaması kesinlikle gereklidir.

d- Mehirin bir kısmını ya da tamamını boşanmak için kadının kocasına vermesi, kocanın bunu kabulü ve onu boşaması hulu için yeterlidir. "O zaman (kadının) ayrılmak için

Jldye vermesinde İkisi jçin de vebal yoktur" ifadesi, hulu'un çiftin karşılıklı anlaşmaları ile tamamlanacağına delalet eder. Bu, mahkeme kararını hulu'un gerçekFeşmesi için bir ön şart sayan kişilerin görüşlerini reddetmektedir. Zaten İslam, evde karşılıklı hürmetle karara bağlanabil iyorsa meselenin yargı organına götürülmesini gerekli görmez.

e- Şayet teklif ettiği bedeli kocası kabul etmezse, "Eğer ikisinin Allah'ın sınırlarını muhafaza edemeyeceklerinden korkarsanız" ifadesinden de anlaşıldığı üzere kadın mahkemeye başvurma hakkına haizdir. Ayet-i kerimedeki "korkarsanız" hitabı müslümanlar arasındaki emir sahiplerine (ulu'l emr)dir; zira onların aslî görevleri Allah'ın sınırlarını korumaktır. Bu münasebetle, ne zaman Allah'ın sınırlarını ihlal korkusu varsa bu hudutların muhafazası için devreye girmeli ve kadının, Allah'ın kendisine vermiş olduğu haklarını düzeltip iade etmelidirler. (Ebul A'la Mevdudi, Towards Understanding islam).

Kısacası, tesbit edilmiş emirler vardır, fakat bu emirler hangi keyfiyetlerin Allah'ın sınırlarını ihlal etme korkusunu barındırdığını özellikle tayin etmez. Ödenecek olan fidyenin kesin miktarı nedir? Kadın fidyeyi ödemeye razı. anrak kocası kabul etmiyorsa, bu şartlar atında mahkeme nasıl bir hareket tarzı benimsemelidir? Bütün bu benzeri problemlerin ayrıntıları, kendisine kadınlarca hulu' davalarına bakarken Rasulullah'ın verdiği hükümlerde mevcuttur.

Rasulullah'dan Misaller: En meşhur hulu' davaları, kocalarının görünüşünden hoşlanmadıkları için Sabit b. Kays'ın iki hanımı tarafından Rasulullah'a getirilen davalardır. Onlardan biri şikayetlerini şu sözlerle sunmuştur: "Ey Allah'ın Rasulü, başım ebediyyen Sabit'in başıyla bir araya gelmeyecek. Zira, çadırın kenarını kaldırdım da onu bir cemaatin önünde gelirken gördüm. Bir de baktım ki, o , cemaatın en karası, boyca en kısası ve yüzce en çirkinidir. Allah'a yemin ederim ki, onu ahlak ve din hususunda ayıplamıyorum, ancak onun çirkin görünüşünden hoşlanmıyorum. Allah'a kasem ederim ki, eğer Allah'tan korkuyor, olmasaydım yanıma girdiği zaman yüzüne tükürürdüm." (İbn-i Cerir). "Ya Rasullu-lah, ne kadar güzel olduğumu görüyorsunuz, oysa Sabit öyle çirkin görünüşlü ki." (Fethü'l Bari'de Abdürrezzak). "Sabit'i ahlak ve din hususunda ayıplamıyorum. Lakin ben (kocaya itaat ve onun hanımı iken namus ve iffeti korumak hususlarında Allah'ın hududlarını aşmak korkusuyla) İslam'da küfürden ikrah ediyorum." (Buhari ve Nesei).

Rasulullah bu şikayetleri dinledikten sonra, "Ona bahçesini iade eder misin?" diye sormuş, kadın, "Evet ya Rasulullah, şayet daha fazla isterse ziyade de veririm" deyince Ra-sul-ü Ekrem, "Ziyade kabul olunmaz, ancak bahçesini geri vermen gerekir" buyurmuş ve Sabit'e bahçeyi kabul edip hanımını boşamasını emretmiştir. (Buhari ve Nesei).

Sabit'in diğer hanımı Habibe b. Sehl el-Ensari'nin şikayetleri ise şu şekilde idî: Birgün Rasulullah hücre-i saadetlerinden çıktığında Habibe'yi dışarıda bekler bulmuş, meselenin ne olduğunu öğrenmek istediğinde Habibe, "Sabit ve ben birlikte yaşayamıyoruz" demiş, Sabit geldiğinde Rasul-ü Ekrem kadının söylediğini ona aktarmıştır. Sonra Habibe, "Ey Allah'ın Rasulü, Sabit'in verdiği her şey be-nimledir" demiş, Rasulullah da Sabit'den bunları almasını ve hanımını bırakmasını istemiştir. (Malik ve Ebu Davud). Bu olayı Hz. Aişe de şu ifadelerle rivayet eder; "Sabit, hanımı Habibe'yi o derece dövmüştü ki neredeyse kemikleri kırılacaktı. Bunun üzerine Habibe, Rasulullah'a yakınmış ve Nebi de kadından bir parça mal almasını ve ondan ayrılmasını Sabit'e emretmiştir." (Ebu Davud ve İbn-i Mace). Nitekim Habibe'nin İbn-i Mace tarafından aktarılan sözleri, onun da Sabit'in ilk hammıyla aynı şikayetlerde bulunduğu ve konunun dövülmek değil, kocanın çirkin görünüşü olduğunu göstermektedir. İlginçtir ki Habibe'nin sözleri Sabit'in ilk hanımı olan Ha-mile'nin sözleriyle tam bir benzerlik göstermektedir. (İbn-i Mace).

Ömer b. Hattab'a geçimsizlikle ilgili bir dava getirilmişti. Ömer kadına nasihat edip kocasıyla kalmasını Öğütledi, ancak kadın kabul etmedi. Bunun üzerine Ömer, kadını çöp dolu bir odaya kapattı. Üç gün sonra odadan çıkartılan kadına Ömer tarafından nasıl olduğu sorulunca, "Allah'a yemin ederim ki bu geceler boyunca gerçek rahatlığı tattım" cevabını verdi. Bu sözleri işiten Ömer, kocaya küpelerin karşılığında bile olsa kadına hulu vermesini emretti. Rabi'a binti Muavviz b. Hadira bütün varlığı karşılığında kocasından boşanmak istemiş, ancak kocası kabul etmemişti. Mesele Osman b. Affan'a sunulduğunda, Osman, kocaya gerekiyorsa kadının bütün varlığını, hatta kadının saçlarını bile almasını, fakat kadına hulu vermesini emretti.

Hulu' İle İlgili Hükümler: Yukarıda zikredilen deliller şu hususları ortaya koymaktadır:

a- Kur'an-ı Kerim'in, "Eğer ikisinin Allah'ın sınırlarını muhafaza edemiyeceklerinden korkarsanız" ifadesi üzerine yapılan izahlar ve Rasulullah'a sunulan olaylar göstermektedir ki, kadının kocasından nefret ettiği ve onunla onun hanımı olarak yaşayamadığı kesinlik kazanırsa çiftin ayrılmasını sağlamak daha faydalıdır. Bu haldeki bir kadını kocasıyla birlikte zorla tutmak; din, ahlak ve kültür açısından kadının boşanmasını sağlamaktan daha kötüdür. İlk zikredilen durumun, şeriatın gerçekleşmesini istediği hakiki gaye ve hedefleri tehlikeye atması muhtemeldir. Bu yüzden, kadının kocasından nefret et...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın