Çağdaş Ceza Hukuku Ve Kuranın Ceza Anlayışı

Çağdaş Ceza Hukuku Ve Kur'ân'ın Ceza Anlayışı

Büyük sanayi devrimi, insanlık için daha iyi bir gelecek vaadiyle geldi. Hayatın her sahasında yeniden düşünmeyi aşıladı. Yeni düşünceler yeni hayallerle eşleşti. Hukuk alanında en önemli konu ceza kanunları ve ceza felsefesi idi. McNaughtan tezi dönüm noktası haline geldi. (W. Friedman, Law in ChanZu-ging Sociery, 1970, sh. 151-152). Ceza anlayışı ve uygulamaları düzeltildi. Gayri insanî cezalar öngören kanunlar çağdaş ihtiyaçlara ve medenî anlayışa uygun formüllerle değiştirildi. Ceza kanunlarında ilk cezaların tedbir mahiyetinde olması sağlandı ve yapıcı, iyileştirici cezalar getirildi. Psikiyatrik gelişmeler klasik ceza anlayışını değiştirdi. Son zamanlarda ceza anlayışındaki değişmelere rağmen, halkı müslüman ülkelerin çoğu İtalyan Ceza Hukuku'na dayanan ceza sistemini ısrarla desteklemektedirler. Bu hususta, dünyaca uygulanan "Günümüz ceza anlayışının standartlarını ve ölçüsünü İslâm Hukuku nasıl karşılayabilir?" sorusu ortaya çıkıyor. Bu soruya cevap verebilmek için Kur'ân'ın ceza felsefesi ile diğer ceza sistemleri karşılaştırılmalıdır.

1- İslâm Öncesi Ceza Kanunlarına Bakış: Sosyal mukavelenin aktinden bu yana, suçu sabit olan kişinin cezalandırılması fikri kabul görmüştür. Cezalandırma, toplumun menfaatini, huzur ve nizamını muhafaza için gerekliydi (H. Change, /. Criminology: A Cross-Cultural Perspective, sh. 552-562). Fakat ceza hiçbir zaman şekil ve muhtevasıyla aynı olmadı. Çağdan çağa, ülkeden ülkeye değişti (Sutherland Edwin. Principles of Criminology. 1947. sh. 333-343). Cezaların içeriği dört başlıkta toplanabilir. Tedip, fizikî eziyet. kişiyi alçaltına ve toplum grubundan uzaklaştırma. Kadîm hukuk sistemleri suçludan çok suça Önem vermiştir.

Yukarıda bahsedilen eski sistemler, yöneticilerin suçludan çok suç üzerine eğildiklerini ve insan tabiatıyla ilgilenmediklerini ortaya koymuştur. Onlara göre katil doğuştan katil, hırsız doğuştan hırsızdır. Muhakeme süreci ve uygulama usûlleri belli bir suç kavramı ve etimolojisi olmadığı için pek sağlıklı yürümüyordu.

2- Kur'ân'da Ceza Anlayışı: Kuran bir ceza sistemi değil, tâlim ve tebligat kitabıdır. Kur'an-ı Kerim'de bu suçlarla pek az ilgilenilir. Kur'an'ın tam ve dengeli bir suç muhtevası sunduğu gözden kaçırılmamalıdır. Suç telakkisinin en belirgin özelliği, suça kasıt, sorumluluk, kanun ve kanun gücü, önleyici mekanizma, ceza ve cezanın uygulanmasını derinlemesine incelemektir. Bu, modern olduğunu savunan ve günümüzde kullanabilecek herhangi bir hukuk sisteminin suç ve suçluya bakış siyaseti olmalıdır.

Niyet ve Suç: Kur'an, birşeyi yapıp yapmama konusunda insanı zorlamaz. İnsanoğlunun hayatındaki iyi veya kötü olaylar, bazı görünmez güçler tarafından önceden belirlenmiş değildir. İnsan ne yaparsa ona göre değerlendirilecektir. Kur'ân-ı Kerîm şöyle buyurur: "İnsan yalnızca yaptığının karşılığını alacaktır." (53: 39) ve "Biz insanı en güzel biçimde yarattık." (95: 4).

Bu iki âyet gözönüne alınınca, insanın doğuştan iyi ya da kötü olarak değerlendirilmediği, daha sonra yaptığı İşlere göre mükâfat yahut ceza olarak karşılığını bulacağı hatırlatılır. İnsana bir işi yapip-yapmama iradesi verilmiştir. (İnsanın yaptığı işler farz, müstehap, caiz, mubah, mekruh ve haram olmak üzere muhtelif sınıflara ayrılır). Zorunluluk tartışmasını Kur'ân-ı Kerîm böylece halletmiştir. Buna uygun olarak Rasûlullah bir işin mahiyetinin, o işin yapıcısı tarafından niyet edildikten sonra belirleneceğini vurgulamıştır. Ömer b. Haîtab'ın rivayetine göre, Rasûlullah şöyle buyurmuştur: "Ameller(in kıymeti) ancak niyetlere göredir. Herkese yalnız niyet ettiğinin karşılığı vardır. Her kimin hicreti Allah'a ve Rasûlüne (yönelik) ise, onun hicreti de Allah ve*Rasûlüne varır. Her kimin hicreti de, kavuşacağı bir dünyalık veya nikahlayacağı bir kadın için ise, onun hicreti de hicret ettiği şeye varır." {Buharı ve Müslim).

İnsanlar, düşünceleri sebebiyle cezalandırılamazlar. İslâm'a göre hayırlı bir düşünce hayırlı bir amel gibi kaydedilir, fakat kötü bir niyet ise hiç yazılmaz. Bundan çıkan sonuç şudur: Zanlj,, fiilini kasten ve açıkça ifa etmişse suçlanır.

3- Mutlak Mesuliyet ve Suç: Kur'ân-ı Kerim, suç işlemede suçlunun mutlak mesuliyetini ve hür iradesini şart koşar. Bu yüzden "...Herkesin kazandığı yalnız kendisine aittir. Kendi (günah/suç) yükünü taşıyan hiç kimse, bir başkasının (günah/suç) yükünü taşımaz..." (6: 164) buyurulur.

Dolayısıyla bir kimse kendi davranışlarını görünmez güçlere atfedemeyeceği gibi, niyet ettikten sonra sorumluluğunu da inkâr edemez. Bu teme] prensipler, ilk ceza sistemlerinde ya yoktu ya da sadece îma ile hailolu-yordu (Pallock & Maitland, The History of EnglishLaw, 1968, sh. 24).

Kanunun Yürütme Üstünlüğü ve Suç: Justini-an'ın, Manu Smriti ve Genel Hukuk'un aksine Kur'ân-ı Kerîm, Ceza Kanunlarının uygulanması ve cezanın miktarı hususunda yönetici kadro ile sıradan insanlar arasında bir ayırım yapmaz. Kölelere karşı bazı durumlarda hassas davranması dışında, hiçbir sınıf farkı da gözetmez (4: 25). Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyurulur: "Ey İman edenler! Öldürmede kısas size farz kılındı (Dolayısıyla, katilin de öldürülmesi gerekir). Hüre hür, köleye köle, kadına kadın. .."(2: 178).

Genel Hukuk ve Roma Hukuku'nda olduğu gibi, bir "sığınma hakkı" ve imtiyazına müsamaha göstermemiştir. Hz. Muhammed 'in katilin cinsiyetine ve mevkiine bakılmaksızın kıyas uygulanmasını emretmesi de Kur'ân1 daki hükmün doğrultusundadır. Yukarıdaki uyarı, kişinin suçunun sorumluluğunu daha da genişletir.

4- Kur'ân-ı Kerim Ve Suçu Önleme Mekanizması: Devletin Rolü ve Suç: İlk kanunların amacı suçluyu yakalayıp ortadan kaldırmaktı. Böylelikle, intikam şekline dönüşen kan davalarının önleneceği düşünülüyordu. Bu durum, ölenin ailesine bazı intikam hakları verilerek kısmen bastırılmıştır (Carter, A. T., A His-tory of English Courts, 7. baskı, sh. 4-5). Bunun aksine Kur'ân-ı Kerim'in amacı, toplumun suçluya zarar vermesini önlerken, suçlunun zararından da toplumu korumaktır. Bu iki amaç, devletin çeşitli kurumlan tarafından başarıya ulaştırılabilir. Toplumu suç ve suçlulardan koruyabilmek için devletin öncelikli görevi Kur'ân'ın hükümlerini yaymasıdır; böylece herkes neyin yasak olduğunu bilecektir. Bunun için Kur'ân-ı Kerim'de: "İçinizden hayra çağıran, iyiliği emredip kötülükten men eden bir topluluk olsun..." (3: 104) buyurulmaktadir.

Ebu Bekir (r.a.)'ın hilafeti döneminde, Hz. Ömer'in Kur'ân hükümlerini çoğalttırıp muhtelif valiliklere göndermesi bu yüzdendir.

Devlet herkese karşı güvenilir olmalıdır. Özel şahısların misillemesine karşı suçlunun haklarını teminat altına alacak tedbirlere sahip olmalıdır. Bu hususta Kur'ân'da şöyle buyru-lur: "...Kim haksız yere öldürülürse, biz onun vârisine kıyas için bir hak vermişizdir. (Ancak o da) can almada aşırı gitmesin (katil yerine, katilin akrabasını veya katille beraber bir başkasını öldürmesin). Çünkü kendisine yardım edilmiş(yetki verilmiştir." (17: 33).

Bu konuda devletin ihmali, İlahî Kudret'in öfkesini üzerine çeker. Vâris, kendisine verilen bu yetkiyi kötüye kullanmamalıdır. Öldürülenin velisi, katilden kısas telep eder. Ona kısas hakkını, ancak mahkeme kararıyla devlet verir. Yoksa kendisi, matıkemesiz kimseyi öldüremez. O takdirde nizam sarsılır. Kur'ân'da belirtildiği gibi suçlu da, devletin güvencesinde olmalıdır. Adalet kişiden kişiye değişen veya Özel bir kavram değildir. Toplum ve ferdin hakları içice olduğu için adalet, devlet tarafından kontrol edilir. ('Abd al-Rahim, Muhammadan Jurisprudence, 1911, sh. 358).

Zabıta Teşkilâtı. Suçu ortaya çıkarma ve cezaî hükümlerin uygulanmasını denetleme görevi, modern kriminoloji dilinde "polis" denilen bir grup zabıta görevlisi tarafından yürütülür. Bu grup, suçu önlemek, kanun ve düzeni sürdürmekten sorumludur. Yukarıda geçen âyet-i kerime (3: 104) polisin görevinden de bir manâda bahsetmektedir. Bu âyetten şu sonuç da çıkarılabilir. Kanunsuz veya umuma zararlı hareketlere karşı tetikte olan kimselerin çok iyi eğitilmeleri gerekir. Bunların sağlam kişilikli, ceza hukukunu çok iyi bilen, halkı yanlışlıklardan ve yasaklardan alıkoyabİlen ve suçluları doğruluğa ve adalete sevkedebilen, seçilmiş kimseler olması zaruridir.

Suç ve Mahkemeler. Adalete dayalı bir toplumda, halkın veya suçlunun haklarını çiğnememek için ceza mahkemelerinin varlığı kaçınılmazdır. İslâm, cezalandırmadaki adaleti mahkemelere emanet etmiştir. Adaletin özel şahıslara veya meşru hiçbir dayanağı bulunmayan (ehil olmayan) kişilere bırakıldığı toplumlarla karşılaştırıldığında, İslâm'ın getirdikleri, ceza tarihindeki gelişmeye işarettir. Kur'ân adaleti, kanunlara itaati önemle vurgular. Kur'ân-ı Kerim'de: "Yarattıklarımızdan (öyle) bir ümmet var ki Hakk'a iletirler ve hak ile adalet yaparlar." (7: 181) ifadesi kullanılmıştır.

Dahası, Kur'ân-ı Kerîm, adaletin tevzii hususunda ceza ve toplum güvenliğini amaçlar. Adaleti, insanoğlunun hırs derecesinin üstünde tutmak ister. Hatta bu durum, adliye teşkilâtının bizzat menfaatleri lehine bile olsa. Kur'ân'da şöyle buyrulur: "...akrabanız da olsa adaletle hükmedin..." (6: 152),

"...Bİr topluluğa karşı duyduğunuz kin, sizi adaletten saptırmasın..." (5: 9).

Bunun için, akrabalık durumunda, hüküm veren kimsenin, adaletin gerçekleştiğini göstermek boynunun borcudur. Bu ceza hukuku ile ilgili görüşler, Hz. Muhammed'in vurguladığı ayrıntılarla uyum içindedir: "Şüpheli olan durumlarda hadleri tatbikten çekininiz." (S. Mahmasani, Philosophy of Jurisprudence in islam). Şüphe sebebiyle şer'î hadlerin uygulanmayacağına dair Hz. Aişe'nin Rasûlul...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın