Ölüm Düşüncesini Zayıflatan Faktörler

2- Ölüm Düşüncesini Zayıflatan Faktörler

Deneklere:

“Sizce ölümün genelde az düşünülmesinin nedenleri ne olabilir?” şeklinde yönelttiğimiz ve birden fazla seçenek işaretlemeleri konusunda serbest bıraktığımız soruya verilen cevaplara bakıldığında, ölüm düşüncesini zayıflatan en etkili faktörün %71.5 ile dünya meşgalelerine dalıp gitmek olduğu görülmektedir. Bu faktörü %43.8 ile insanların kendilerini ölümden uzak görmeleri izlemekle, insanların yaratılışları icabı sevip hoşlanmadıkları şeyleri düşünmek istememeleri ise üçüncü sırayı almaktadır (%40.7). Ölümden korkmak, deneklerin %22.9'ini bilinçli bir şekilde ölümü düşünmemeye yöneltirken, ölümden sonra ebedî bir hayatın olduğuna inanmak faktörü de bu konuda %14.3 ile beşinci sırada yer almaktadır. Bu soruya açık uçlu cevap vererek anket formunda verilen seçeneklerden farklı şeyler belirtenler ise %1.l (6 kişi) ile küçük bir kesimi oluşturmaktadır. Bunlardan 3'ü “maddeye meyletme”nin ölüm düşüncesini zayıflattığını ifade ederken, 2’si de, insanların kendilerini günahkar hissettiklerinden dolayı ölümü düşünmek istemediklerini belirtmiştir. Bir kişi de ölümü düşünmeme nedeni olarak, ölümün acı verici olmasını göstermiştir.

Demografik değişkenlere göre ölüm düşüncesini zayıflatan faktörlere bakıldığında, bu düşünceyi negatif yönde etkileyen birinci faktör olan “dünya meşgalelerine dalmak” faktörü ile demografik değişkenlerden hiçbiri arasında istatistiki açıdan anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Buna göre dünya meşgalelerine dalıp gitmenin, hiçbir demografik değişkene bakılmaksızın bütün gruplarda ölümü düşünmeme nedenlerinin başında geldiği söylenebilir.

Ölüm düşüncesini olumsuz yönde etkileyen ikinci faktör olan “ölümü uzak görmek” ile demografik değişkenlerden cinsiyet, eğitim düzeyi ve meslek değişkenleri arasındaki ilişki, istatistiksel olarak anlamlılık seviyesine ulaşmıştır. Şöyleki araştırmadan elde edilen bulgulara göre bu faktör, bayanlarda daha etkili olmaktadır. Zira ankete katılan bayanların %54.3'ü ölümü kendilerinden uzak görmenin kendilerinde ölüm düşüncesini zayıflattığını bildirirken, erkeklerde ise bu oran %39.5'tir [1036].

Eğitim düzeyine göre ise fakülte mezunu ve akademisyenler, birbirine yakın oranda bu faktörün kendilerinde ölümü düşünmeme konusunda etkili olduğunu bildirirken (%44; %51.3), ortaokul veya lise mezunlarında bu faktörün ölüm düşüncesini zayıflattığını ifade edenler %16.7'de kalmaktadır [1037].

Demografik değişkenlerden bir diğeri olan meslek değişkenine göre ise, doktorlar %56.9 ile birinci sırada bu faktörün ölüm düşüncelerini zayıflattığını bildirirken, onları hemen hemen birbirlerine yakın bir oranda öğretim elemanları, öğrenciler ve öğretmenler izlemektedir. (%49.3; %48.3; %46.9). Emekli öğretmenlerde bu oran daha düşüktür. Ancak bu faktörün kendilerinde ölüm düşüncesini zayıflattığını belirten polislerde ise bu oran diğerlerine nispetle çok daha düşüktür [1038]. Bu durum, polis memurlarının, diğer mesleklere oranla ölüme en yakın grup olmasıyla açıklanabilir.

Ölüm düşüncesini zayıflatan üçüncü faktör olan “insanların yaratılışları icabı sevip hoşlanmadıkları şeyleri hatırlamak istememeleri” ile demografik değişkenler arasında anlamlı ilişkiler bulunmaktadır. Şöyleki bu faktör, diğer faktörlerde olduğu gibi bayanlarda daha etkilidir. Nitekim bayanların %57'si ölümü düşünmeme nedeni olarak bu faktörü gösterirlerken, erkeklerde bu oran %34'te kalmaktadır [1039].

Eğitim düzeyine göre ise fakülte mezunu ve akademisyenlerde bu faktör hemen hemen aynı düzeyde etkili olmasına rağmen (%46.1; %40.1), ortaokul veya lise mezunlarında (%14.8) daha az etkili olmaktadır [1040].

Meslek değişkenine göre ise bu faktör, en yüksek oranda emekli öğretmenlerde etkili olmaktadır (%58.3). Bu faktörün öğrenci, doktor ve öğretmenlerdeki etkisi biraz daha düşük ve birbirine yakın seviyededir. (%50.5; %47.1; %46.2). Öğretim elemanlarında daha az etkili olan bu faktör (%38.2), polis memurlarında %14.7 ile minumum seviyededir [1041]. Bu faktör ile diğer demografik değişkenler arasındaki ilişki, istatistiki olarak anlamlılık seviyesine ulaşmamıştır.

Ölüm düşüncesini zayıflatan dördüncü faktör olan “ölümden korkmak” faktörü ile demografik değişkenler arasında anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Şöyleki bu faktörün ölüm düşüncesini zayıflatma konusunda yaş gruplarına göre 60+ ve 16-22 yaş gruplarında birbirine yakın bir düzeyde ve en fazla etkili olduğu görülürken (% 36.6; %31.7), 23-39 yaş grubunda ise (%22.5) daha az etkili olduğu görülmüştür. Bu faktörün 40-59 yaş grubundaki etkisi (%12.2) ise diğer yaş gruplarına oranla oldukça düşüktür. [1042]

“Ölüm korkusu” faktörünün, bayanlarda (%31.8) erkeklerden (%19.4) daha çok ölüm düşüncesini zayıflattığı görülmüştür [1043].

Eğitim düzeyine göre ise diğer faktörlerde olduğu gibi, ortaokul veya lise mezunları (%9.26) bu faktörden fakülte mezunu ve akademisyenlere (%24.1; %25.1) nispetle oldukça az etkilenmektedir [1044].

Meslek değişkenine göre ise bu faktörden etkilenme en yüksek oranda emekli öğretmenlerde (%41.7) görülmüştür. “Ölüm korkusu” faktörünün öğrenci ve doktorlar üzerinde bu husustaki etkisi hemen hemen aynı düzeydedir (%31.9; %31.4). Öğretim elemanları ve öğretmenler ise bu faktörden diger meslek gruplarına oranla daha az etkilenmektedir (%23.7; %17.7). Polisler memurları ise bu faktörden en az etkilenen (%8.0) grubu oluşturmaktadır [1045].

Medeni hale göre ise bu faktörün bekarlarda (%29.1) daha etkili olduğu söylenebilir. Zira evlilerde bu faktörden etkilenenlerin oranı %20 .2'dir [1046].

Ölüm düşüncesini olumsuz yönde etkileyen beşinci faktör olan “ölümden sonra ebedi bir hayatın olduğuna inanmak” ile demografik değişkenler arasındaki ilişkiye gelince, bu faktör diğer faktörlerin tersine erkekler üzerinde daha etkilidir (%18.3). Bayanlar üzerindeki etkisi ise %4.6.olarak tespit edilmiştir [1047]

Eğitim durumuna göre ise bu faktör, cinsiyet değişkeninde olduğu gibi diğer faktörlerin tersine ortaokul veya lise mezunları üzerinde daha etkili (%37.1) gözükmektedir. Bu faktörün fakülte mezunu ve akademisyenler üzerindeki etkisi ise aynı seviyede (%11.7; %11.8) ve diğer gruptan oldukça düşüktür [1048].

Bu faktörün meslek grupları üzerindeki etkisi de farklılık göstermektedir. Şöyleki bu faktörden en çok etkilenen (%38.7) grubun polis memurları olduğu görülmüştür. Bu faktörün öğretmenler, öğretim elemanları ve doktorlar üzerindeki etkisi, aynı seviyede olup %11.5 civarındadır. Öğrenciler (%7.8) ve emekli öğretmenlerin (%4.2) ise bu faktörden en asgari düzeyde etkilendiği görülmüştür [1049].

Ölümden sonra ebedi bir hayatın olduğuna inanmanın kendilerinde ölüm düşüncesini zayıflattığım belirten denekler, medeni durumlarına göre de değişiklik arzetmektedir. Şöyleki evli deneklerin %17.2'si bu faktörden etkilendiklerini ifade ederlerken, bekarlardan ise bu faktörden etkilenerek ölümü daha az düşünenlerin oranı sadece %8'dir [1050].

[1036] ( =9.543 s.d.=l,p<. 01).

[1037] (* =20.471, s.d.=2,p<.001).

[1038] (* =31.330, s.d.=5,p<.001).

[1039] (* =23.157,s.d. = l,p<0.01).

[1040] (* =18 421,s.tU2,p<.001).

[1041] (* =30.667, s.d.=5,p<. 001).

[1042] (* -12.966, s.d.»3,p<.01).

[1043] (* =9.391,s.d.=l,p<.01).

[1044] (* =6.445, s.d.=2,p<.05).

[1045] ( =22.455, s.d.=5, p < .001).

[1046] (=4.888, s.d.=l,p< 05)

[1047] (X =16.276,s.d.= l,p

[1048] (*2 =2=>.253,s.d.=2,p<.001).

[1049] (x =43.766, s.d.=5,p< .001).

[1050] (X =7.621,s.d=l.p<-.01). Yrd. Doç. Dr. Faruk Karaca, Ölüm Psikolojisi, Beyan Yayınları: 313-317.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın