Akillari hayrette birakan alemler

AKILLARI HAYRETTE BIRAKAN ÂLEMLER

Müşahede edilen âlem, her an değişip durmaktadır. Yokluktan gelip varlık sahnesinde kendisini bize arz edip, sonra da geldiği yere yokluğa dönüp gitmektedir. Burada gördüğümüz herşeyin mevcudiyeti zihnimizde bir kavram oluşmasına vesile olmakta ve biz bu kavramla, o ilme konu varlığın, anlatmak istediği şeyi yani, o nesneyi varlık sahnesine çıkaranın Tek olduğunu ve O'nun tekliğinin kâinattaki yüzlerce ilmin konusu nizam ve intizamı anlıyoruz. Zira, "Ehl-i Şuhud için görülen âlemdeki herşeyle, müşahede âlemine girme öncesi ve sonrasında Allah-u Tealâ bilinir" (Elmalık). Burada, "Allah'tan hakkıyla ancak ilim sahipleri korkar" hakikatini hatırlamanın tam yeridir. Temas ettiğimiz bu ve temas edemediğimiz diğer mânâlarda kullanılan âlem ve âlemlerin, müşahede ettiklerimizin bazılarından ibretli örnekler sunarak, akıllara durgunluk veren kâinatın ilme nasıl konu olduğunu bir nebze de olsa göstermiş olacağız.

Kur'ân'ın insanı hayrette bırakan ifadelerinin karşısında insanın sadece ''Akılları hayrette bırakan Rabbimin önünde secdeye kapanırım" demekten başka çaresi kalmıyor. Kur'ân sözü bir defa söyler ve söylemesiyle kâinat ihtizaza gelir. "ALEM" sözü de bu nev' inden olan belagatlı bir kelimedir.

Âlem lügatta, cihan, kainat, herşey ya da bir güneş ile ona tabi olan ve etrafında devreden seyyarelerin teşkil ettiği daire (1) mânâsına gelir. Âlem Kur'ân'da ise,"Cenabı Hakk'ın bildiği, sayısız ve sınırsız, Allah'tan (cc) gayri bütün mahlukat manasında kullanılır" (2). Cenâb-ı Hakk'tan gayri mahlukata âlem denmesi "mucidi olan Zat-ı ecelle ve a'la Hz.lerinin bilmeye işarette vesile olmasına dayanır" (3). "Âlem kelime itibari ile alâmetten gelir. Zerreler âleminden, yıldızlar âlemine kadar her âlem, Cenabı Hakk'a ait bir alamet ve bir delil olması hasebiyle âleme âlem denmiştir" (4).

Âlem mefhumu İslâmiyette çok geniş buudlu olarak ele alınır. Allah (cc) dışında herşey âlem mefhumu içine girdiğinden çeşitli tariflerle âlemler çoktur. Âlem-i berzahtan tut tâ âlem-i Hâb'a kadar sayısız âlemler mevcuttur. İslâmî litaratürde 18 bin âlem tabiri kullanılmakla meselenin azametine parmak basılmıştır.

Âlemin varlığı Allah (cc)'ın isim ve sıfatlarının tecellisi içindir. "Kainatta hiçbir varlık abes ve boş yere yaratılmamıştır. Bu hakikat teemmül (derin düşünme) ve tefekkürle inkişaf eder. İşte bu inkişaftır ki, kendini tanıtan Mevlayı anlama ve idrak mevzuunda önümüze yeni ufuklar açar" (5). Bu ufuklar içerisinde semavata baktığımızda binlerce âlemin varlığının olduğunu müşahede edebiliriz. Yıldızlardan tut yerdeki en küçük mahluklara kadar her biri bir âlemdir." Hatta herbir insan dahi küçük bir âlemdir" (6).

Toplu olarak âlemlerin isimlerini verip kısaca mânâlarından bahsedelim.
1. Âlem-i Asgar: En küçük âlem.
2. Âlem-i Ekber: En büyük âlem, kâinat.
3. Âlem-i Berzah: Kabir âlemi de denir.
4. Âlem-i Ceberût: Âlem-i azamet ve kudret. Bediüzzamanın ifade ettiğine göre "bununla esma ve sıfat kasdolunur. Muhakkiklerin ekserisine göre bu, âlam-i evsattır. Yani üstteki lâhût (ruhanî-manevî âlem) âlemi ile melekût (bir şeyin iç yüzü -ruhlar âlemi-Vasıtasız Yaratıcı'ya yönelik cihet) âlemi arasında bulunan âlemdir."
5. Âlem-i Emir: Sadece bir emri ilâhî ile işlerin hemen olduğu, arşın fevkindeki âlem.
6. Âlem-i Esbab: Sebebler âlemi. Herşeyin bir sebebe dayanak olduğu âlem, dünya âlemi. (Şunu da burada belirtmekte fayda var ki, sebebler sadece zahirde perdedir. Yoksa netice itibari ile sebeblerin hiçbir icad ciheti yoktur).
7. Âlem-i Gayb: Zahir duygularımızla bilinemeyen âlem ve ruhlar âlemi... Cinler ve melekler âlemi.
8. Âlem-i Hâb: Uyku ve rüya âlemi.
9- Âlem-i Mana: Bazı ehline münkeşif olan âlem. Anlaşılması manen bilinen âlem.
10. Misal Âlemi: Dünyada mevcut bulunan bütün eşya ve zuhura gelen bütün fiillerin aynısı ile mürettep ve mütekevvin (tertip edilmiş ve mevcut) olan bir tarzı veya ruhanî âlemlerin bir nev'i. (Lemalardan)
"Gördüm ki, âlem-i misal nihayetsiz fotoğraflar ve her bir fotoğraf hadsiz dünyevî hadiseleri aynı zamanda hiç karıştırmayarak alıyor. Binlerce dünya kadar büyük ve geniş uhrevî sinemalar ve fani mahlukatın fanî ve zail hallerini ve vaziyetlerini ve geçici hayatlarının meyvelerini sermedi (daimi ve baki) temaşagâhlarda ve cennetle ebedî saadet ashaplarına dünya maceralarını ve eski hatıralarını levhaları ile gözlerine göstermek için pek büyük bir fotoğraf makinesi olarak bildim" (Sözlerden).
11. Âlem-i Şehadet: Bu dünya. Cenab-ı Hakk'ın ayetlerine ve emirlerine iman edenlerin, hakka, hakikate şahadette bulundukları ve Allah'a (cc) itaat ve ibadetle mükellef oldukları dünya âlemi. (Âlem-i şehadet, gaybî âlemlerin üstünde tenteneli bir perdedir) (Mektubattan).
12. Âlem-i Zuhur: Zuhuratların, şu anda yaşadığımız âlemlerin ismi.
13. Âlem-i Şümul: Bütün dünyayı alâkadar eden, dünyayı kaplayan ve her yerde tanınmış âlem.

Genel olarak verilen bu âlemlerden başka halde hesaba gelmeyen âlemlerde mevcuttur. Cenâb-ı Hak'tan gayri bütün mahlukata âlem denmesi, onların sonradan yaratıldıklarına işarettir. Âlemin yaradılışını ve bu yaradılışta tecelli eden sıfatların neler olduğunu anlatan Bediüzzaman:

"Vücut, mümeyyize, muhassısa ve müreccihe ve de müessire olmak üzere, ilim, irade, kudret sıfatlarını istilzam eder" (7) demek suretiyle âlemlerin yaratılmasında, ilim, irade ve kudret sıfatlarının varlığına dikkat çeker. Kur'an-ı Kerim birçok yerde kendine has mukni edasıyla âlemin yaratılışındaki gayeyi ortaya koyarak bütün insanları bu yola çağırmaktadır. O yol hamd, tesbih, şükür ve tazim etme yoludur, (bkz. Fatiha

Özerine Mülahazalar). Şu kudsî hadiste: "Ben gizli bir hazine idim, bilinmeyi murat ettim ve âlemleri yarattım" bu manayı teyid eden güçlü bir delildir. Hele Muhyiddin İbn-i Arabî Hazretlerinin bu kudsî hadîse yüklediği mânâ gerçekten çok manidardır: "Mahlukatı yarattım ki, bana bir ayna olsun ve o aynada cemalimi göreyim" (8). Evet âlemlerin varoluş maksadı "Allah'ın (cc) yarattığı eserlerdeki sanatı görmek ve göstermek istemesidir" (9)/ Elhasıl; Âlemin hakikati Bediüzzamanın buyurduğu gibi: "Şu gördüğün büyük âleme büyük bîr kitap nazarıyla bakılırsa, Nur-u Muhammedi (sav) o kitabın katibinin kaleminin mürekkebidir. Eğer o âlem-i kebir bir şecere tahayyül edilirse, Nur-u Muhammedi (sav) hem çekirdeği, hem meyvesi olur. Eğer dünya mücessem bir hayat sahibi farz edilse, o nur O'nun ruhu olur. Eğer büyük bir insan tasavvur edilirse, o nur O'nun aklı olur. Eğer pek güzel şaşaalı bir cennet bahçesi tahayyül edilirse Nur-u Muhammedi (sav) O'nun andelib'i (bülbül) olur" (10) şeklinde tezahür ediyor ve yaratılış maksadına uygun sürüp gidiyor.

KAYNAKLAR:
1 .Yeni Lügat, Alem md.
2. Hikmet Işık. Fatiha Üzerine Mülahazalar, s. 132.
3. Bediüzzaman, Lem'alar.
4. Işık, a.g.e., s. 132.
5. Işık, a.g.e., s. 132-133
6. Bediüzzaman, Mektubat 26. Mek tup s.304-305.-
7. Bediüzzaman, İşaret' ül-İcaz s. 15.
8. A.g:e., s.17
9. Bediüzzaman, Lem'alar, s. 327.
10. Bediüzzaman, Sözler, Lem'alar, Mektubat, ilgili bölümler.

Cemal Doğan
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın