Devlet Başkanlığı Bölümü

DEVLET BAŞKANLIĞI (İMAMET) [1]
BÖLÜMÜ

كِتَابُ الإِمَامَةِ

-176 ﴿ الْأَئِمَّةُ مِنْ قُرَيْشٍ

“İmamlar (Devlet başkanları), Kureyş’tendir”[2]

Suyûtî (ö. 911/1505) “el-Ezhâr”da bu hadisi şu yollardan getirmiştir:

1. Ebu Berze[3]

2. Enes[4]

3. Hz. Ali[5]

Toplam, 3 kişi.

(Derim ki:) İmam Ahmed, bu hadisi şu yollardan rivayet etmiştir:

4. Ebu Hureyre[6]

5. Hz. Ebu Bekr[7]

Hadis, bu lafızla gelmiştir. Ravileri, sağlam kimselerdir. Sadece hadisin ravileri içerisinde kopukluk vardır.

Bir lafızda ise; bu hadis, Ebu Berze ile Enes’ten şöyle gelmiştir:

﴿ اَلْأُمَراَءُ مِنْ قُرَيْشٍ ﴾

“Emirler (=Devlet başkanları), Kureyş’tendir”

6. Ka’b b. Ucre

Bir rivayette ise; bu hadis, Hz. Ali’den şöyle gelmiştir:

﴿ اَلاَ إِنَّ الأُمَراَءَ مِنْ قُرَيْشٍ ﴾

“Dikkat ediniz ki, emirler (=devlet başkanları), Kureyş’tendir”

Bir rivayette ise; bu hadis, Enes’ten şöyle gelmiştir:

﴿ إِنَّ الْمَلِكَ مِنْ قُرَيْشٍ ﴾

“Hükümdar (=devlet başkanı), Kureyş’tendir”

Buhârî ile Müslim, “Sahîh”lerinde, bu hadisi merfu olarak şu yoldan şöyle rivayet etmişlerdir:

7. Abdullah ibn Ömer[8]

﴿ لَا يَزَالُ هَذَا الْأَمْرُ فِي قُرَيْشٍ مَا بَقِيَ مِنْهُمُ اثْنَانِ ﴾

“Bu iş (=devlet başkanlığı), insanlardan iki kişi kaldıkça, Kureyş’te olmaya devam edecektir”

İmam Ahmed, Tirmizî ve Nesâî ise bu hadisi, sahih bir senedle merfu olarak şu yoldan şöyle rivayet etmişlerdir:

8. Amr ibnü’l-Âs[9]

﴿ قُرَيْشٌ وُلَاةُ النَّاسِ فِي الْخَيْرِ وَالشَّرِّ (اي فيِ الإِسْلَامِ والجاهِلِيَّةِ) إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ ﴾

“Kureyş, kıyamet gününe kadar iyili (=İslam) ve kötülük (=cahiliyye) hususunda insanların yöneticileridirler”

Buhârî ise bu hadisi merfu olarak şu yoldan şöyle rivayet etmiştir:

9. Muâviye[10]

﴿ إِنَّ هَذَا الْأَمْرَ فِي قُرَيْشٍ ﴾

“Bu iş (=devlet başkanlığı görevi), Kureyş’tedir”

İmam Ahmed ise bu hadisi Hz. Ebu Bekr’den rivayet etmiştir.

10. Sa’d b. Ebi Vakkâs[11] (merfu olarak)

﴿ قُرَيْشٌ وُلَاةُ هَذَا الْأَمْرِ؛ فَبَرُّ النَّاسِ تَبَعٌ لِبَرِّهِمْ وَفَاجِرُهُمْ تَبَعٌ لِفَاجِرِهِمْ ﴾

“Bu iş (=devlet başkanlığı görevin)in yöneticileri, Kureyş’e aittir. Çünkü insanların iyisi, iyi olanlarına ve kötü olanı da, kötü olanlarına tabidirler”

Yine bu hadis, şu yollardan da gelmiştir:

1. Cübeyr b. Mut’im[12]

2. Abdullah ibn Sâib[13]

3. Abdullah b. Hantâb,[14] Ebu Hureyre, Hz. Ali

4. İbn Şihâb[15]

5. Ebu Bekr b. Süleymân b. Ebi Hasme[16] (mürsel olarak)

﴿ قَدِّمُوا قُرَيْشًا وَلاَ تقدموها ﴾

“(Devlet başkanlığı konusunda) Kureyş’i öne geçiriniz. Onların önüne geçmeyiniz”

Buhârî ile Müslim, “Sahîh”lerinde, bu hadis Ebu Hureyre’den şöyle gelmiştir:

﴿ النَّاسُ تَبَعٌ لِقُرَيْشٍ فيِ هَذَا الشَّأْنِ ﴾

“İnsanlar, bu iş (=devlet başkanlığı) konusunda Kureyş’e tabidirler”

İmam Ahmed’in bir rivayetinde ise, ( فيِ هَذَا الْأَمْرِ ) “Bu iş konusunda” ifadesi vardır.

Müslim ise, bu hadisin bir benzerini, şu yoldan rivayet etmiştir:

16. Câbir

İbn Hacer (ö. 852/1447) “Tahrîcu Ehâdisi’r-Râfiî”de der ki: “40 kadar sahabiden oluşmuş bu hadisin geliş yollarını, müstakil bir cüzde topladım”

İbn Hacer (ö. 852/1447) “Emâliyyu’l-muhrace ala muhtasarı İbni’l-Hâcib”de der ki: “ ﴿ الْأَئِمَّةُ مِنْ قُرَيْشٍ ﴾”İmamlar (=Devlet başkanları), Kureyş’tendir” hadisine gelince, bu hadis, bize, Hz. Ali yolundan bu lafızla ulaşmıştır. Yine bu hadis, Enes yolundan da gelmiştir. Bu hadis, bize, mana bakımından sahabenin bir çoğundan ulaşmıştır.”

Daha sonra İbn Hacer, bu sahabilerden gelen hadisleri nakletmiştir. Bu konuda daha geniş bilgi için İbn Hacer’in bu kitabına bakabilirsiniz.

Yine İbn Hacer “Fethu’l-Bârî”de bu hadisi mütevatir hadisler içerisinde saymıştır.

Sehâvî (ö. 902/1496) “Fethu’l-Muğîs”de ve bir çok alim de, bu (hadisin mütevatir olduğu)nu kabul etmiştir.

Hafız el-Alâî’nin, “Bu (hadisi mütevatir hadisler içerisinde saya)nı bulamadım” sözüne gelince, bu söz, büyük bir dikkatsizlik ve gaflettir.

* * *

-177 ﴿ الأَمْر بِالطَّاعَةِ لِلْأَئِمَّةِ وَالنَّهْي عَنِ الْخُرُوجِ عَلَيْهِمْ ﴾

“(Müslüman) devlet başkanlarına itaat etmeyi emretme ve (meşru bir sebep yokken) onlara karşı ayaklamanın yasak olması”[17] ile ilgili hadisler

Ebu’t-Tîbî el-Kanûcî “İbret” adını verdiği çalışmasında gazve, şahadet ve hicret hususunda gelen hadislerin mütevatir olduğunu aynen şöyle anlatmaktadır:

“Devlet başkanlarına itaat etmenin gerekliliği hususunda, Kur’an-ı Kitab’ın nasları ve mütevatir hadisler çok olup bu hadisler gereği; Selef-i sâlihîn’in görüş birliğiyle Allah’a masiyeti emretme durumu hariç devlet başkanlarına itaat etme vaciptir. Namazı kılmadıkları ve açık bir şekilde küfrü ortaya çıkmadığı müddetçe onlara karşı bir ittifak oluşturup onlara itaat etmekten kaçınmak caiz değildir.”

Yine Ebu’t-Tîbî, bir başka yerde şöyle der: “Devlet başkanına karşı ayaklanma veya kılıca sarılma, müslümanlar için caiz değildir. Çünkü mütevatir hadisler, delalet etme yönünden, gündüzün güneşinden daha açık bir şekilde bunu göstermektedir. Kişinin, temiz sünnetin bu getirdiğini etüt etmesi, o kişinin göğsünü bu konuya açar. Zira devlet başkanına itaat etme konusunda gelen hadislerin hepsi, ona karşı ayaklanmanın caiz olmadığına işaret etmektedir. Üstelik Kur’an ayetleri de buna tanıklık etmektedir.”

Yine Ebu’t-Tîbî der ki: “Açık küfür ve namazı terk etme açıkça ortaya çıkmadıkça devlet başkanlarına karşı ayaklanmanın yasak olması hususundaki hadisler, mütevatirdir. Çünkü bu iki işten biri, devlet başkanında ortaya çıkmadıkça, zulümde ileriye gitmiş olsa bile, ona karşı ayaklanma caiz değildir.[18] Zira devlet başkanı, gücü yettiği kadarıyla iyiliği emredip kötülükten sakındırmaya çalışmaktadır.”

* * *

-178 ﴿ بَذْل النَّصِيحَةِ لِلْأَئِمَّةِ وَغَيْرِهِمْ مِنَ الْمُسْلِمِينَ ﴾

“Devlet başkanına ve diğer Müslümanlara nasihat etme”[19] ile ilgili hadisler

Ebu’t-Tîbî sözkonusu kitabında konu ile ilgili olarak aynen şöyle der: “ ‘Sahîh’te, Temîm ed-Dârî’den gelen,﴿الدِّينُ النَّصِيحَةُ لِلَّهِ وَلِرَسُولِهِ وَلِأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ﴾ “Din; Allah, Peygamberi ve müslümanların devlet başkanı için nasihattir”[20] hadisinde de geçtiği üzere; devlet başkanına nasihat etme de vaciptir. Mutlak nasihat etme hususunda gelen hadisler, mütevatirdir. Nasihat etme de insanların en layık olanı, devlet başkanıdır.”

[1] İslam dininin içerisinde, devlet yapısı da yer alır. Bu sebeple de devlet ile ilgili konulara olarak "imamet" (=devlet başkanlığı) başlığı altında işlenir.

İmamet meselesi, İslam'ın siyasi hayatının merkezinde yer alır. Bu nedenle İslam dini; devlet başkanında aranacak niteliklerden, seçimine, azline, itaat, isyan bahislerine kadar hatıra gelebilecek her hususta esaslar, prensipler, hükümler koymuştur.

İslam devletinde hakimiyet, Allah'ındır. Egemenlik ise halife ve şura heyeti aracılığıyla kullanılır. Halife, İslam devletinin en yüksek düzeydeki temsilcisi ve sorumlusudur. Şura heyeti ise, halifenin ve hükümetin yardımcısı, yol göstericisi, hatalarının düzelticisi ve hakka yönelticisidir.

İslam hukukçuları, hilafet terimini, genellikle Hz. Peygamber (s.a.v)'in yerine geçmek anlamında kullanmışlardır. Hilafetin diğer bir adı da, imamettir. Yalnız meliklik ile sultanlık, imametten farklıdır.

[2] Halifenin, Kureyşten olup olmayacağı meselesi, ihtilaflıdır. Bu konuda gelen hadisler ise, özel bir takım sebeplerle söylenmiştir. Üstelik bazı rivayetlerde, onların; "İslam'a bağlı kalmaları" kaydı özellikle belirtilmiştir. O halde onlarda bu şart bulunmayacak olursa, yönetimdeki hakları da kaybolur demektir. Çünkü İslam'da devletin varlığının nedeni, sadece dinin dimdik ayakta tutulması ve ümmetin işlerinin de İslama göre yürütülmesidir. Yoksa belirli bir ferdin yada aile veya kabilenin anlamsız bir liderliğini ayakta tutmak için değildir.

Bu tür hadisler, bir istek ifade etseler bile bunlar, halifeliğin, sahih olması için bir istek olmayıp sadece "efdaliyeti" göstermek içindir. Kaldı ki diğer bazı hadislerde yönetici, zenci bile olsa, Allah'ın kitabını uyguladıkça ona itaatte bulunmak emredilmektedir.

Halifeliğin, belirli bir soyun hakkı olarak kabul edilmesi; İslam'ın, bilhassa kavmiyet düşüncesine karşı olan tutumuyla bağdaşmamakta, Kur'an'ın bu konudaki naslarına ve hatta Allah Resulünün uygulamalarına ters düşmektedir.

Bu tür hadisler, sıhat ve sabitlik açısından kuvvetli olsa bile bu hadisleri şu şekilde anlamak mümkündür:

a. Bu hadisler, Kureyş'in böyle bir imtiyaza sahip olmasını ve bu makamı tekeline almasını gerektirmez.

b. Bu tür hadisler, haber vermek maksadıyla söylenilmiş olup bağlayıcı bir hüküm koyması sözkonusu değildir. Bu takdirde vbu hadisler, yalnızca vakıayı dile getirmekten başka bir anlam ifade etmezler.

c. Bu tür hadislerde geçen "Kureyş" kelimesiyle, yalnızca "muhacirler" anla...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın