Zekât Sistemi Kavramı

4. KISIM ZEKÂT SİSTEMİ
Giriş
49. Zekât Sistemi Kavramı

Vergi sistemi, bir ülkenin belirli bir zamanda yürürlükte olan kamu gelirleri kanunlarının bütünüdür; bu mevzuat, çeşitli vergi, harç, resim ve usul kanunlarından oluşur. Vergi sistemleri, ülkelerin siyasî, hukukî, iktisadî ve sosyal gerçeklerinin etkisi altında şekillenir. Diğer bir deyişle, bir ülkenin vergi sistemi, o ülkenin hukuk sisteminin, siyasî, iktisadî ve sosyal kuruluşlarının ve hatta tarih ve geleneklerinin gereklerine göre kurulur ve gelişir.

Genellikle hukuk ve iktisat rejimleri diğerine benzeyen ülkelerin, vergi sistemleri arasında da yakın benzerlikler görülür. Bu bakımdan, çeşitli vergi sistemleri gelişme yönünün hemen hemen aynı olduğu sonucuna varılabilir. Zamanımızda insan hak ve hürriyetlerinin egemen olduğu demokratik devletlerin vergi sistemlerinde bazı farklarına rağmen yapı ve ilkeleri büyük benzerlikler gösteren başlıca gelir, servet, gider ve gümrük vergileri grupları yer almıştır. Siyasî, hukukî ve iktisadî rejimlerinin yapıları bakımından bu demokratik devletlerden temel farklar gösteren kollektivist devletlerin vergi sistemleri, bazı isim benzeyişlerine rağmen ayrı ilkelere dayanmıştır.

Vergi sistemleri, ya tamamen objektif hukuk kuralları çerçevesinde veya iktisadî ve sosyal etki ve sonuçları bakımından incelenebilir. Her iki şekilde de, genellikle değer yargısı verilmez. Birinci halde, vergi kanunları, ülkenin iktisadî ve sosyal gerçek ve nitelikleri gözönüne alınmaksızın, sadece kanun hükümleri içinde ele alınıp açıklanır. Bu anlamda, gelir vergisini örnek olarak alalım: Eğer mükellef, mevzu, nispet, tarh ve tahsil şekilleri vb. Gelir Vergisi Kanunu hükümleri çerçevesinde ve yargı kararlarına göre incelenirse, bu vergi objektif hukuk kurallarına göre incelenmiş ve açıklanmış olur; buna karşılık, Gelir Vergisi Kanununda bulunan mükellefiyet şekillerinin, muafiyet ve istisnaların, nispetlerin millî ekonomide yarattığı değişiklikler, gelir dağılımına, üretime, maliyetlere yaptığı etkiler, fertlerin ödeme güçlerinde, toplumun sosyal yapısı veya aile kurumu, işletmeler vb. üzerinde doğurduğu olumlu veya olumsuz sonuçlar incelenirse, bu verginin ekonomik, sosyal ve malî yönleri ele alınmış olur. Bir vergi hakkında yapılan böyle bir inceleme, bütün vergi, harç ve resimler için ayrı ayrı veya bütün olarak da yapılabilir. [665]

İslâm hukukunda zekât, konulacak tüm vergilerin çekirdeğini oluşturmasının yanısıra, apayrı bir sistem meydana getirir. Bu açıdan baktığımız takdirde, zekât sisteminin servet/sermaye, gelir ve kişi üzerinden alınan vergilerden oluştuğunu, bunların da mükellef, mevzu, nispet, tarh ve tahsil şekilleri vb. objektif hukuk kuralları çerçevesinde incelenebileceğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Ancak böyle bir inceleme, şimdilik daha çok teorik temellere ve pek az olarak da ilk devre ait mevzuat hükümlerine ve yargı kararlarına dayandırılarak yapılabilir. [666] Ayrıca, Libya Zekât Kanunu gibi bazı modern mevzuat da incelenebilir.

[665] Erginay, Vergi Hukuku, s. 131-132; Erginay, Kamu Maliyesi, s. 79; Nadaroğiu, Kamu Maliyesi Teorisi, s. 373-380.

[666] Bu konuda şu eserlere bakılabilir: Tuğ, İslâm Vergi Hukuku; Erkal, M., İslâm Vergi Hukuku, (Erzurum 1981, At.ÜİF yayınlanmamış Doktora Tezi).

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın