|
Konu Başlığı: Temel İhtiyaç Fazlalığı Gönderen: Sümeyye üzerinde 27 Ağustos 2012, 13:39:39 3- Temel İhtiyaç Fazlalığı (Havâic-i Asliye, Aslî İhtiyaçlar): Kavram: Kişinin elinde bulunmadıkça hayatını davam ettirebilmesi imkânsız veya çok güç hale gelen ve zarurî olarak sahip olunması gereken maddelere Aslî veya Temel İhtiyaç, hukuk dilindeki adıyla Havâic-i Asliye denmektedir. Temel ihtiyaçlar, bir sene süre ile mal sahibine tanınan bir istisna durumudur. Bu istisna durumu için İslâmiyet, belli bir rakam ileriye sürmez. Zira temel ihtiyaçlar, içtimaî, iktisadî ve medenî şartlara ve herkese göre değişiklik gösterirler. Bundan dolayı, temel ihtiyaçlar için konulan ölçü, belli bir miktar ile sınırlandırılmış olmayıp, her asırda ve yerde geçerli olabilecek esneklikte genel prensipler olarak ortaya çıkmaktadır. Keyfi ve lüks harcamalardan kaçınmak şartıyla normal bir seviyede hayat sürmek için müslümanın yaptığı bütün harcamalar, zekâttan istisna edilir. Atlarla kölelerden başka [442] zarurî ihtiyaçların tamamını tespit eden herhangi bir hadis bulunmamaktadır. Diğer temel ihtiyaçların nelerden ibaret bulunduğunu, Hz. Peygamber devrindeki ashabın yaşayışlarını bildiren rivayetlerden ve hukukçuların bu konuda ileri sürdükleri görüşlerinden öğrenmekteyiz. Çeşitleri: Temel ihtiyaç maddelerini, hakiki ve takdirî maddeler şeklinde ikiye ayırabiliriz: Hakiki İhtiyaç Maddeleri: Hakiki ihtiyaç maddelerinin başlıcaları şunlardır: Mesken: Ev, daire, gecekondu gibi kişinin zarurî olarak içinde yaşadığı oturma ve barınma yerleri zekâta konu olmaz. İmam Malik, meskeni, temel ihtiyaçtan saymakla beraber, eğer bu mesken değer itibariyle normal bir evden daha pahalı ise, o takdirde meskenin değer farkını hesap ederek zekat ödenmesi gerektiğini ileri sürer. İmam Malik, şöyle demektedir: “Eğer bir kimse, oturduğu evi satıp onun parası ile başka ucuz bir ev temin ettikten sonra geride iaşesini temin edecek kadar para artmazsa ona zekât verilebilir. Eğer mevcut evini satıp parası ile ihtiyaca cevap verecek normal bir ev satın aldıktan sonra geride senelik iaşesini temin edecek kadar para artarsa ona zekât verilemez, zengin sayılır.” [443] [442] Müslim: Zekât, 9; Ebu Davud: Zekât, 11; Nesaî: Zekât, 16. [443] Malik, el-Müdevvene, c. 1, s. 55'ten Yavuz, İZM, s. 218. |