Konu Başlığı: Sünnî Olmayan Fıkıh Mezhepleri Gönderen: Sümeyye üzerinde 07 Ekim 2012, 16:21:54 Sünnî Olmayan Fıkıh Mezhepleri: Havâric Veya Hariciler:[48] Sıffîn savaşında ortaya çıkan hakem olayı üzerine -bunu kabul ettiği için- Hz. Ali'ye karşı çıkan, anlaşmayı bozarak tekrar savaşmasını isteyen ve bunu kabul ettiremeyince de ondan ayrılarak "Hüküm Allah'ındır. O'ndan başkası hakem olup hüküm veremez" diyerek Harura'ya çıkan gruba Havâric ve Haruriyye denmiştir. Siyasî sahada halifenin seçimle işbaşına gelebileceğini, burada soy, veraset vb. hususların rolü olamayacağını, halife kıl ucu kadar Kur'ân yolundan ayrılırsa derhal azledileceğim ve mürted sayılacağını, şeriate aykırı hususlarla -zaman imkan gözetmeden- mücadele edilmesi gerektiğini savunan Haricîlerin fıkıh sahasındaki görüşleri şöylece özetlenebilir: 1) Genellikle takvayı esas alırlar ve kendi telakkilerine göre buna aykırı davranışları fıkıh sahasında da değerlendirirler: Meselâ taharetin tamam olabilmesi için lisanın da yalandan ve batıl sözlerden arınması gerekir. Söz taşımak, kin ve düşmanlık, çirkin söz de -diğer maddî hususlar gibi- abdesti bozar. 2)Bazılarına göre hükümlerin kaynağı sadece Kur'ân-ı Kerîm'dir. İcma ve kıyası kabul etmezler. 3) İbadiye denilen ve uzun zaman Trablus, Zengibar, Umman gibi yerlerde bulunan bir grup, müslümanların icmâ ettikleri bazı hususları reddetmiş ve bunlara muhalif kalmışlardır. Onun için kendilerine "beşinci mezhep" denmiştir. Abdullah b. İbadit-Temimî (ö. 140/757) tarafından geliştirilen bu grubun bazı itikadî görüşleri, "kendileri gibi düşünmeyenlerin İslâm topluluğunda yeri yoktur, amel imandan bir cüzdür" şeklindeyken, fıkıh görüşleri Şafiî Mezhebine yakındır. Bunlara ait görüşler, İbrahim b. Kays'in Kitabu Mala Yese'u Cehluhu ile Ebu Sa'id el-Kalhati'nin Kitabu'l-Keşf ve'l-Beyan adlı eserlerinde nakledilmektedir. Kuzey Afrika'da Zengibar'ın resmî mezhebi İbadiye'dir. Kuzey Afrika'da Cezayir, Tunus ve Libya'nın bazı yerlerinde, Doğu Afrika'da, Maskat ve Umân'da mensupları vardır. Haricî fıkhı, Şafiî fıkhına yakındır. [48] Haricîlik ve İbâdiye konusunda bkz. Ethem Ruhi Fığlah, İbâdiye'nin Doğuşu ve Görüşleri, Ankara, 1983; Julius Wellhausen, İslâmiyetin İlk Devirlerinde Dinî-Siyasî Muhalefet Fırkaları, çev. Fikret Işıltan, Ankara, 1989. |