Şekli ve Özel Zamanı

Şekli ve Özel Zamanı:[307]

a) Hanefî Mezhebine göre, tilâvet secdesi şu şekilde yapılır:

1) Genel Olarak: Okuyan veya işiten ayaktaysa, doğrudan doğruya tekbir alarak secdeye gider ve üç secde teşbihini veya başka bir zikri okuyarak doğrulur. Bu secde, sehiv secdesi gibi iki defa yapılmaz. Tekbirleri almak sünnettir, terkedilmeleri halinde secde kerahetle sahihtir. Tilâvet secdesinde teşehhüd ve selâm bulunmamaktadır. Oturan kimsenin ayağa kalkıp secde yapması müstehaptır. Birkaç secdesi olan, her biri için ayrı ayn ayağa kalkıp secde yapar.

2) Sebebin Gerçekleştiği Hal ve Zamana Göre:

a) Geniş Zamanlı Vacip Secde (Sebebi Namaz Dışında Gerçekleşen Secde): Secdeyi gerektiren hal namaz dışında meydana gelirse, hemen yapılması gerekmeyip, hayatın sonuna kadar geciktirilmesiyle -hatta secde etmeden ölünce- günahkar olunmaz, ancak bu tenzihen mekruhtur.

b) Dar Zamanlı Vacip Secde (Sebebin Namazda Gerçekleşmesi): Secde sebebi namazda gerçekleşince, hemen secde yapmak vaciptir. Bunun ölçüsü, secde âyetinin okunmasıyla secde arasında üç âyet okuyacak kadarlık zaman parçasıdır. Bu kadar zaman geçerse, secdenin fevrîliği, hükümsüz kalır.

Namaz kılarken secde âyetinin okunması iki şekilde olur:

1) Sûre veya Kıraat Sonundaki Secde Âyeti: Sûre veya kıraat ortasında secde âyetini okuyunca, namaz kılanın sûreyi veya kıraati tamamlamadan hemen secde etmesi efdaldir. Secdeyi yapınca ayağa kalkar, sûre veya kıraati tamamlar ve rükûa giderek namazı bitirir. Secde âyetinden sonra hemen secde yapılmaz ve fevrîliği düşürecek kadar zaman geçmeden rükû yapılır, ayrıca bu rükû ile secdeye niyet edilir ve fevrîlik sona ermeden namaz için secde yapılırsa, bunlar tilâvet secdesi yerine geçerli olur. Namaz secdesi yapılırken tilâvet secdesine niyet edilmezse fevrîlik kesilir borç, namazdaki rükû ve secdeyle düşmez, namaza devam ettikçe kazası gerekir. Namazdan çıkınca vakti geçmiş olacağından kaza edilmez; ancak namaz sonunda selâm verilir ve namaza aykırı bir iş yapılmazsa, selâm sonrasında hemen kaza edilir.

2) Sûre veya Kıraat Ortasındaki Secde Âyeti: Secde âyeti sûre veya kıraat sonunda olunca, efdal olan rükû yapıp, rükû anında onun zımnında secdeye niyet etmektir, bu durumda ayrıca tilâvet secdesi yapılmaz. Sûre veya kıraat sonundaki âyet için secde yapılır, rükû yapılmadan kıyama dönülürse, namazı sonraki sûreden üç âyet okuyarak tamamlamak menduptur.

b) Şafiî Mezhebine göre de secde namazda olup olmamasına göre yapılır:

1) Namazda Olmayan Secde: Namazda olmayan kimse diliyle secdeye niyet eder, iftitah tekbiri alır, namaz secdesi gibi bir defa secde yapar, oturur ve selâm verir. Böylece namazda olmayanlar için tilâvet secdesinin rüknü, beş tane olur: Niyet, tekbir, secde, oturuş ve selâm. Namazda olmayanın niyetle tekbiri birlikte yapması gerekir.

2) Namazda Yapılan Secde: Namazda secde âyeti okuyan kimse, tilâvet secdesini, diliyle telaffuz etmeksizin kalbiyle niyet ederek -dille telaffuz edilirse namaz bozulur- namaz secdesi gibi bir secde yaparak uygular. Muktedî ayrıca niyet etmez, çünkü imamın niyeti onun için de geçerlidir, îftitah tekbirini alırken elleri kaldırmak, eğilme ve kalkma için tekbir almak, secdede dua, ikinci defa selâm vermek sünnettir. Tahıyyetu'l-Mescid namazı tilâvet secdesi yerine geçer. Aynı şekilde tilâvet secdesi yapmayı bilmeyen dört defa Subhanellahi Ve'l-Hamdu Lillahi... okur.

c) Maliki Mezhebine göre, tilâvet secdesi, iftitah tekbiri ve selâm olmadan bir defa secde etmek suretiyle yapılır. Eğilme ve kalkışta tekbir almak sünnettir. Ayaktayken namazda ve namaz dışında kıyamda eğilinir, oturmak gerekmez, rükû secde yerine geçer. Binekteki yere iner ve öylece tilâvet secdesi yapar. Yolcu veya şartlarını taşıyan mukîm olunca binekte îmayla secde yapılabilir.

d) Hanbelî Mezhebine göre, tilâvet secdesi, iftitah tekbiri ve teşehhüdsüz olarak bir defa secde ile yapılır. Namazda olmayınca oturup selâm vermek menduptur. Eğilme ve kalkış tekbirleri vacip; secde, kalkış ve birinci selâm rükündür, ikinci selâm ise yine vaciptir.

e) Caferî Mezhebine göre, farz namazda secde âyeti bulunan sûreleri okumak caiz değildir. Ama unutarak okunur da secde âyetine gelinir veya namazdayken okunduğu işitilirse, secdeye doğru eğilerek îma yapılır, namaz bitinci secde edilir, ancak kuvvetli olan namazdayken îmayla yetinmektir.

[307] Serahsî, age, c. II, s. 8, 10; Kâsânî, B8, c. I, s. 187-192; İbn Kudâme, age, c. I, s. 621-622; Ceziri, Fame, c. I, s. 464, 468-469; Humeynî, Zubdetul-Ahkâm, s. 56 (3).

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın