|
Konu Başlığı: Peşin Ödeme Yapılabilir Gönderen: Sümeyye üzerinde 25 Ağustos 2012, 15:41:28 II. Peşin Ödeme Yapılabilir: a) el-Hasenu'1-Basri, Said b. Cübeyr, Zuhrî, Evza'i, Ebu Hanife, eş-Şafiî, Alımed, İshak ve Ebu Ubeyd'e göre, nisaba malik olduktan sonra peşin ödeme caizdir: [619] 1) Hanefi Mezhebi, Said b. Cübeyr, Atâ ve Zuhrî'ye göre, nisab miktarında olan malın zekâtı, daha sene dolmadan, yani mükellefiyet haline gelmeden öne alınarak ödenebilir. Çünkü zekâtın farz olmasının sebebi olan nisaba ulaşmak, bu konuda artık gerçekleşmiştir. Ayrıca, peşin ödeme, fakirler lehine davranmaktır. Fakat nisab miktarında olmayan bir mal için zekâtın önceden ödenmesi caiz değildir. Zira, bu mala zekâtın farz olması için gerekli olan havelân-ı havi süresi henüz gerçekleşmemiştir. Bu sebeple, henüz kendisine -nisaba ulaşmadığından-zekât farz olmayan mallar için önceden yapılan ödemeler, zekât yerine değil, nafile sadaka yerine geçer. [620] Nisap miktarındaki bir malın, bir senelik zekâtı peşin olarak ödenebileceği gibi, sene sonunda nisap bulundukça birkaç senenin zekâtı da birden ödenebilir. Fakat eldeki miktar nisabı bulamazsa, zekât niyetine yapılan ödemeler, nafile sadaka yerine geçer; ancak Züfer bu son durumdaki görüşü benimsemez. [621] Peşin ödeme yapılabilecek nisaplar konusunda, Hanefi Mezhebi içinde görüş ayrılığı bulunmaktadır. [622] 1) Hanefi Mezhebi hukukçularının çoğunluğuna göre, peşin ödeme, yıl içinde elde edilen bir veya birkaç nisap için de yapılabilir. Mükellef, nakit iîe ticaret malının zekâtını, bunlardan biriyle ödeyebilir, böyle bir ödemeden sonra bunların bir kısmı helak olursa -nisap hesabında birbirini tamamlayabildikleri gibi- peşin ödeme tümü yerine geçer. Ancak, sahneler böyle bir hükme konu olmazlar. Zira onlar, sureten ve manen ayrı cins kabul edilirler. Öyleyse, 5 deve ile 40 koyunu olup, develer için bir koyun peşin ödendiğinde, develerin bir kısmı yok olursa bu ödeme koyunlar için geçerli olmaz. 2) Züfer'e göre, peşin ödeme yalnızca eldeki mevcut nisap için yapılabilir. 200 dirhemi olan bir mükellef, zekât miktarı 25 dirhem olan 1000 dirhemin zekâtını peşin ödediğinde, 200 dirhemi yıl içinde kâr veya başka mal elde etmesiyle 1000 dirheme çıkar ve bu miktar elde olarak havelân-ı havi dolarsa, yapılan ödeme Hanefi Mezhebinin çoğunluğuna göre bütünü, Züfer'e göre yalnızca 200 dirhem için geçerli olur. Aynı şekilde, henüz ekilmemiş bir ekin ve henüz meydana çıkmamış meyvalar için, önceden öşür ödenmez. Zira toprağın kendisi, öşrün sebebi değildir; bilindiği üzere, öşür için özel bir hareket, yani tarım yapmak gerekir. Ebu Yusuf’a göre, bu son durumda da, zekât ödenebilir; zira öşrün sebebi artıcı topraktır. [623] 2) Şafiî Mezhebine göre, yalnız bir senelik zekât, peşin olarak ödenebilir; daha fazlası ödenemez. Bu da kendi yanında hazır bulunan mallar için fakirin ihtiyacını giderecek miktardaysa olabilir. Mükellef henüz kazanmadığı bir malın zekâtını peşin olarak ödeyemez. [624] Eldeki nisabın yıl içinde ortaya çıkardığı gelir ve kâr için peşin ödeme yapılabilir mi? [625] a) eş-Şafiî ve Ahmed'e göre, sadece nisab için caiz, kâr ve gelir için caiz değildir. b) Ebu Hanife'ye göre, kâr ve gelir için de peşin ödeme yapılması mümkündür. b) Maliki Mezhebine mensup bazı hukukçulara göre, peşin ödeme caiz olmamakla birlikte nakit, mudîr (devir yapan) tüccarın [626] ticaret malları ile borçtan değil ahm-satımdan doğan sağlam alacaklar ve devletçe tahsil edilmeyen hayvanlar için, farz olmasından az bir zaman önce peşin ödeme yapıldığında, zekât kerahetle sahihtir. Ancak, ziraî ürünler, muhtekir (stok yapan) tüccarın [627] ticaret malları ile borç ilişkisinden doğan alacaklar için peşin ödeme yapılamaz, yapılırsa geçerli olmaz. Az bir zamanın ne olacağı konusunda bir veya iki gün, bir veya iki ay görüşleri ileri sürülmüşse de, mutemed olanı bir ay görüşüdür. Zekât, daha muhtaç bir bölgeye gönderilecekse, hak sahibine tam yıl dolunca ulaşmasını sağlamak için peşin ödeme yapmak mekruh değildir. Hatta, bazı maliki hukukçulara göre, bu durumda peşin ödeme yapmak vaciptir; böyle bir durumda, zekât telef olur ve kaybolursa, ödeme geçerlidir, yeniden ödeme yapmak gerekmez. [628] [619] Ahmed b. Hanbel, Mavsâil, s. 152-153, no: Ebu Ubeyd, 565; Emval, s. 583-587; İbn Rüşd, BM, c. I, s. 250; Kardavî, FZ, c. II, s. 823; Serahsî, age, c. II, s. 176-177. [620] Bilmen, HFK, c. IV, s. 116; İbn Rüşd, BM, c. I, s. 250; Kâsânî, BS, c. II, s. 51; Mergınânî, age, c. I, s. 103; Tahâvî, Muhtasar, s. 45; Tuğ, age, s. 74. [621] Debusî, Esrar, c. I, v. 113-a; Mavsılî, age, c. I, s. 103-104; Mergınânî, age, c. I, s. 103, Şeybanî' el-Camiu'l-Kebîr, s. 21-22. [622] Kâsânî, BS, c. II, s. 51; Mavsıli, İhtiyar, c. I, s. 103-104; Mergınânî, age, c. I, s. 103. [623] Bilmen, Büyük İslâm İlmihali, s. 357; Debusî, Esrar, e. I, v. 113-b; Sıddıki, age, d ı169 bkz- aşağıda 83 1 2. [624] Bilmen, Büyük Ulam İlmihali, s. 356; Bilmen, HFK. c. IV, s. 116; Şafiî, Unun, c- II, s. 20. [625] Debusî, Esrar, c. I, v. 113-b; Kardavî, FZ, c. II, s. 826, 827; Siddîki, age. S. 169. [626] Bkz. aşağıda 59 2 2. [627] Bkz. aşağıda 59 2 2. [628] Bilmen, HFK, c. IV, s. 116; İbn Rüşd, BM, c. I, s. 250; Kardavî, FZ, c. II, s. 824; Sıddıki, age, s. 169. |