|
Konu Başlığı: Namazın Bir Kısmında İktida Gönderen: Sümeyye üzerinde 20 Eylül 2012, 16:27:47 Namazın Bir Kısmında İktida: Başlamazdan Önce Rekât Kaçırıp Kalanında İktida: Mesbûk İmama, birinci rekâtin rükûundan sonra, bitene kadar herhangi bir yerinde uyan kimseye Mesbûk adı verilir (a) Hanefî Mezhebine göre, mesbûk, şu esaslar çerçevesinde namazını kılar: (1) Başlangıçta İmama Uyması: İmama kıraatin gizli yapıldığı namazda yetişen kimse, tekbirden sonra senayı (subhaneke) okur, açık yapılan kıraatteyse -sahih görüşe göre- okumaz. İmama rükûda veya secde yapmadan yetişince, -rükû veya secdenin bir kısmına yetişecekse- senayı okur, yetişmezse okumaz; ka’de yaparken yetişince sena okunmayıp doğrudan oturulur. (2) Kılamadıklarını Kazaya Kalkması: Mesbûk kılamadığı rekâtleri kaza etmeye, imamın selâmından sonra kalkar, daha önce kalkması şu haller dışında mekruhtur: (2.a) İmamın selâmını bekleyince mesh süresinin dolması, (2:b) Özür sahibi olup vaktin çıkma korkusu, (2.c) Cuma namazında ikindi vaktinin girmesi, (2.d) Sabah namazında güneşin doğması, bayram namazında ikindi vaktinin girmesi, (2,e) Sebku’l-hades endişesi, (2.f) Cemaatin önünden geçme korkusu. Bütün bu durumlarda bile, imam teşehhüd miktarı oturduktan sonra kalkılır, daha önce kalkınca mesbûkun namazı bozulur. İmamın selâmını beklerken susmak ve kelime-i şehadeti tekrarlamak uygundur, salavât ve dualar da okunabilir. Mesbûk ayağa kalkması sahih olacak yerde kıyam yapıp, daha imamı selâm vermeden namazını bitirerek selâmda ona uysa, namazı bozulmaz. (3) Kılamadıklarını Kazası: (3.a) Münferîd Gibi Olduğu Yerler: Mesbûk kılamadığı rekâtlerde normal olarak münferîd gibidir, yani tek başına nasıl kılıyorsa, kalan kısmı da öylece tamamlar. Namazın başı kıraate göre, sonu da teşehhüde göre düzenlenir: (a) Dört Rekâtli Namazlarda Durum: I. Dört rekâtli namazlarda ikinci rekâtte imama yetişen kimse, kalan üç rekâtı imamla birlikte kılar, selâmdan sonra kılamadığı ilk rekâti kıraat yaparak kılar. II. İmama üçüncü rekâtte yetişen kimse, kılamadığı iki rekâti selâmdan sonra yine kıraati Fatiha ve zamm-ı sûre ile yaparak tamamlar. III. İmama dördüncü rekâtte rükûdan önce yetişen mükellef, bir rekâti imamla, kalan üç rekâti yalnız başına kılar: İkinci rekâtte oturur, üçüncü rekâtte de ikincide olduğu gibi kıraat yapar, fakat oturmaz, böylece namaz normal hale gelir, dördüncüde sadece Fatihayı okuyarak ka’deyi de yapmak suretiyle namazını tamamlamış olur. (b) Üç Rekâtli Namazlarda Durum: I. Akşam namazına ikinci rekâtte yetişen kimse, kılamadığı ilk rekâti, selâmdan sonra kıraat yaparak tamamlar, bu rekâtte oturur ve sonra selâm verir. II. Üçüncü rekâtte imama uyan kimse ise, selâmdan sonra kalkar ve kılamadığı iki rekâti tam kıraat ile ve ikisinde de oturarak tamamlar. Bununla birlikte, ikincide unutarak oturmazsa, bu yanılmadan dolayı sehiv secdesi gerekmez. (c) İki Rekâtli Namazlarda Durum: İmama sabah namazında ikinci rekâtte veya birinci rekâtin rükûundan sonra uyan kimse, bu rekâti onunla tamamlar, kılamadığı iki rekâti tam kıraat ile kılar, ikincide oturur ve sonra selâm verir. (3.b) Münferidden Ayrıldığı Yerler: I. İmameti ve İktidası: Mesbûk kaza edeceği rekâtlerde başkasına, başkası da ona uyamaz: Mesbûk, mesbûka iktida ederse muktedînin namazı bozulur, imamınki bozulmaz, mesbûk başkasına uyunca sadece kendisinin namazı bozulur. Kılınacak rekât sayısı için aynı durumdaki bir başkasına bakarak namaz kılınabilîr. II. Yeni Namaz İçin Tekbir Almak: Mesbûk yeni bir namaza başlamak niyetiyle tekbir alıp, bununla önceki namazı kesebilir. III. İmamın Sehiv Secdesi Yapması: Mesbûk teşehhüd miktarı oturduktan sonra, kılamadığı rekâtleri tamamlamaya kalktığında, imamın sehiv secdesi yaptığını görürse, iki durum ortaya çıkar: (1) Kılmaya kalktığı rekât için secde yaptıysa, sehiv secdesini namaz sonunda yapar, (2) Kalktığı rekât için secde yapmadıysa, hemen ona uyar, sonra diğerlerini kılar, sehiv secdesine dönmeyince bu secde namaz sonunda kaza edilir. İlk durumda, imama uyarak secdeye dönülürse, namaz bozulur. IV. İmamın Tilavet Secdesi Yapması: Mesbûk kılamadıklarını kazaya kalkar ve bu sırada henüz kaza için kalktığı rekâtin secdesini yapmadan imam tilavet secdesi yaparsa, imama mütabeat etmesi vaciptir; kaza için kalktığı rekâtin secdesini yaparsa, mesbûkun namazı -mütabeata dönsün dönmesin- bozulur. İmam tilâvet secdesi yapmayınca, her ikisinin de namazı sahihtir. Namazın rüknü olan secdeler için de, tilâvet secdesinin bu hükümleri uygulanır. V. İmamın Sehven Beşinci Rekâte Kalkması: Böyle bir durumda eğer imam dördüncü rekâtte oturmuşsa ve mesbûk da beşinci rekâtte ona uymuşsa, namazı bu kıyamla bozulur, imam dördüncü rekâtte oturmamışsa -beşinci rekâtte secdeye gitmedikçe- mesbûkun namazı ona uymasıyla bozulmaz. (b) Mâlikî Mezhebine göre, cemaatle kılınan namaza girmezden önce, muktedî bir veya daha fazla rekât kaçırdıysa mesbûk adını alır: Mesbûk, imamın selâmından sonra kaçırdıklarını kaza etmeye kalkar, ancak buradaki “kaza” ifadesi sözlü işlemler için kullanılır, fiili işlemlerde mesbûk banidir, yani namaza kaldığı yerden devam etmektedir: Kaçırdığını namazın başlangıcı kılması, “kaza” demektir ve bu durumda kıraat de ona göre düzenlenerek Fatiha ve sûre veya kaçırdığına göre -gizli veya açık- sadece Fatiha okunur; yetiştiğini namazın başlangıcı, yetişemediğini namazın sonu kabul etmek “bina” demektir. Bu son durum, şöyle açıklanır: Muktedî, imama yatsının son rekâtinde yetişip üç rekât kaçırmış olursa, imam selâm verince kalkar, bu kıldığı ilk rekâtte Fatiha ve sûreyi açıktan okur, sonra oturur ve teşehhüdden sonra kalkar, yine Fatiha ve sûreyi açıktan okuyarak bir rekât daha kılar, teşehhüd için oturmaz, son rekât için kalktığında yalnızca Fatihayı içinden okur, teşehhüd yaparak selâm verir. Kaza edilecek sözlü işlemlerden biri de kunûttur: Sabah namazına ikinci rekâtte yetişince, imama uyularak kunût okunur, selâmdan sonra ilk rekâtin kazasına kalkılır, kunût okunmaz. Burada kaza edilen sözlü işlemler, kunût ve kıraattir. İmamın sehiv secdesi yapması gerekir ve bu, selâmdan önce olursa, kazaya kalkmazdan önce imamla secde edilir, selâmdan sonraki sehiv secdesi olunca, kaçırılanlar kaza edildikten sonra yapılır. Mesbûk, imamla iki rekât kılarsa veya bir rekâtten daha az rekât kıldıysa kazaya tekbirle kalkar, aksi halde kıyam halinde tekbir almayıp susarak kalkar. Musalli/Namaz Kılanlar ----------------------------------------------------------------------------------------- Münferid Cemaat ----------------------------------------------------------------------------------------- İmam Muktedi ----------------------------------------------------------------------------------------- Namazın Bütününde veya Kısmen Ağırlık Fatihada Olarak İktidaya Göre Değerlendirme (ÜM) Değerlendirme (Şafiî Mezhebi) ------------------------------------------------------- 1. Mesbûk Bütününde Muktedi: Kısmen Muktedi 2. Muva Müdrik -------------------------------------------------------- Başlamazdan Sonra Rekâtı Başlamazdan Önce Rekâtı Kaçırıp Kalanında İktida: Kaçırıp Kalanında İktida: 1. Sırf Lahık Mesbûk 2. Mesbûk Lahık Şema 28: Musalli: Namaz Kılanlar (c) Hanbelî Mezhebine göre, cemaatle kılınan namaza, bir veya daha fazla rekât kaçırdıktan sonra başlayınca, imam namazı bitirdikten sonra kaçırılanlar eda edilir; teşehhüd dışında kaza edilenler namazın başlangıcı, imamla kılınan ise namazın sonu kabul edilir: Kazada istiftah duası ve taavvuz, duruma göre Fatiha ve sûre okunur, cuma dışındaki namazlarda, namaz açık kıraatliyse açık veya gizli okuma konusunda mükellef seçme hakkına sahiptir, cumada ise açıktan okuyamaz. Mesbûk, kazaya, imam ikinci selâmı vermeden kalkar. Ayrılmayı mubah kılan bir özür bulunmadan ikinci selâmında kalkılırsa, sonrasını kaza etmeye kalkmak gerekir (yani selâm beklenir, sonra yeniden kalkılır), aksi halde namaz nafileye dönüşerek farzın iadesi gerekir. Teşehhüdde ise, şöylece hareket edilir: Meselâ dört rekâtli namazda veya akşam namazında imama yetişen mesbûk, bir rekât kaza ettikten sonra teşehhüd yapar. İmamın son teşehhüdünde, mesbûkun teverruk şeklinde oturması uygundur. Mesbûk sehven imamıyla birlikte selâm verirse, namaz sonunda sehiv secdesi yapması gerekir. Aynı şekilde, -imamla secde etse de- hem imamla birlikte kılman, hem de yalnız başına kaza edilen kısımdaki sehivler için ayrı ayrı secde yapılır. İmam secdeyi gerektiren bir halle karşılaşıp secde yapmazsa, mesbûk bu secdeyi yapar. Mesbûk, imam birinci selâmı vermeden iftitah tekbiri alınca, cemaate yetişmiş olur. Mesbûk, rükûda -itmi’nan olmasa da- imama yetişince, rekâte yetişmiş olur, bu durumda itmi’nanı kendisi uygular, sonra imama katılır. |