Vergi Dışındaki Gelirler

2- Vergi Dışındaki Gelirler:

Genel Olarak:

Vergi dışındaki gelirlerden başlıca devlet malları ve teşebbüslerinden satış veya kiraya verilerek elde edilen ve Patrimuan Gelirleri adını alan gelirleri, [207] istikrazlar (kamu kredisi veya devlet borçları), para ve vergi cezaları, harp masrafları ve tazmitatları, istimlaktan doğan kârlar, para basma, devletler arası yardımlaşmalar, devlete yapılan bağışlar, [208] özel gelirler ve fonları (tasarruf bonosu hasılatı gibi) sayabiliriz.

Bunlar dışında, İslâm devletinin kendine özgü gelirlerinden ganimet ve fey'i, vakıfları ve lukataları, kimsesiz ölenlerin mallarını, mürtedlere ait mülkü özellikle ele almak gerekir.

Ganimet Ve Fey: [209]

Fey', düşmandan savaşsız olarak ele geçirilen maldır. Fey'in sarf yeri, ordunun ihtiyaçları ile fakirler, yetimler ve amme hizmetleridir[210].

Savaşta ele geçirilen düşman mallarının beşte biri devletin olur. Bunun sarf yeri ihtiyaç sahipleri ile amme hizmetleridir. [211]

Fey' ve ganimetten Rasulullah ile onun yakınlarının da hisseleri vardı. Rasulullah, dar-ı bekaya intikal edince, bu hisse de müslümanlara kalmış oldu; çünkü onun varisi müslümanlardır.

Vakıflar: [212]

Bir kimsenin, kendi mülkünden, toplumun genel yararına olmak üzere devlet mülküne geçirdiği, menkul veya gayrimenkul bütün mallarına vakıf denir. îslâm devletinde, bu tür mallar, önemsiz bir gelir kaynağı değildir.

Lukata: [213]

Lukata, canlı veya cansız buluntu mal demektir. Lukata, sahibi bulununcaya kadar elde tutulur, sahibi bulunamazsa devletin olur. [214]

Kimsesiz Ölenin Malvarlığı: [215]

Mirasçı bırakmadan ölen kimsenin terekesi, mirasçısı olmayan maktulün diyeti (kan bedeli), vasiyetnameyle malvarlığı üzerinde herhangi bir tasarruf yapmadan ölen ve arkasında koca veya karısını bırakmayan kimsenin terekesi devlet mülkü haline gelir.

Mürtecilerin Mülkü: [216]

Ülkeden kaçıp İslâm düşmanlarıyla birleşme suretiyle zimmet akdini bozan bir zimmînin mülkü, devlet tarafından müsadere edilir. Bunun gibi; İslâm'ı bırakarak düşmanla birleşen bir müslümanın malı devlete kalır ve hazine malı haline gelir.

Sayılan gelir kaynaklarından ilk maddedekilerin çoğu Normal Gelir Kaynakları, sonraki maddedekiler de İlâve veya Düzensiz Gelir Kaynakları adını alır.

[207] Sıddiki, age, s, 91-103.

[208] Bkz. aşağıda 36.1.2 2.

[209] Sıddıki, age, a. 140-147; Tuğ, age, s. 24.

[210] Bu konuda bkz. Fayda, Mustafa, "Hz. Ömer ve Fey," AÜlF, İslâm İlimleri Enstitüsü D., V (1982), s. 193-202; Hatemi, Hüseyin, "Ganimet", Meydan Larousse, c. IV, s. 948-949; Juynboll, Th. W., "Ganimet", İA, c. IV, s. 716; Juynboll, Th. W., "Fey", İA, c. IV, s. 584-585.

[211] el-Haşr: 59/6-7.

[212] Sıddıki, age, s. 137-139.

[213] Bilmen, HFK, c. VII, s. 267-249; Zeydan, İslâm Hukukuna Giriş, s. 258; Tuğ, age, s. 66.

[214] Bkz. aşağıda 76.2.2.1.2.

[215] Bilmen, HFK, c. IV, s. 73; Kâsânî, BS, c. II, s. 68; Sıddıki, age, s. 137.

[216] Sıddıki, age, s. 137.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın