๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Mükayeseli İbadetler İlmihali => Konuyu başlatan: Sümeyye üzerinde 14 Ağustos 2012, 08:35:34



Konu Başlığı: Fakir Ve Miskin Sınıfındaki Akraba
Gönderen: Sümeyye üzerinde 14 Ağustos 2012, 08:35:34
II. Fakir Ve Miskin Sınıfındaki Akraba:
 
A. Zekâtın Devletçe Ödenmesi:

Zekâtın devletçe ödenmesi halinde, -ödeyen memur akraba ol­un olmasın- ihtiyaç içinde ve hak sahibi olan akrabaya zekât ödenir.

 
B. Zekâtın Mükellefçe Ödenmesi:

 

Zekâtın,  bizzat mükellef tarafından ödenmesi halinde, kim­lere zekât ödenmeyeceği, yakınlık derecesine göre değişir:

a) Usul Ve Furu:

1) Hanefî ve Şafiî Mezheblerine göre,  mükellef,  zekâtını usul ve furuuna ödeyemez. Usul, kişinin babası, dedesi, anası ve ninesi;  furu da oğlu, kızı, bunların çocukları ve torunlarıdır. Çünkü bu gibi yakınlarına mükellef zaten bakmak zorundadır; ayrıca zekât ödemek gerekmez.  Bunun yanında zekâtın sahih olması için gerekli olan mülkiyetin devri, [312] bu durumda sözkonusu değildir. Bunun için, usul ve furudan olmasa bile, msl., “Bir akrabanın nafakasıyla, bir akrabayı mecbur etmek” şek­lindeki mahkeme hükmünün icrası, zekâtın  edası   mânâsına gelmez. Fakat onlara nafile sadaka ödemek, sadaka ve akra­baya bağlılık (sıla) sevabı kazandırır.  Usul ve furu dışındaki akrabaya zekât ödemek efdaldir. [313] Şafiî Mezhebine göre, borçlu oîan usul ve furua zekât ödenebilir.                     

İbnu'l-Munzir, mükellefin nafakaya mecbur edilebilmesi halinde anne-babaya [314] (Nevevî de bu görüşe katılır), zeydî hu­kukçu Yahya b. el-Murtaza usul ve furua zekât ödenmeyeceği konusunda icma bulunduğunu nakleder.

2) İbn Teymiye'ye göre, ne kadar yukarı çıkılırsa çıkılsın usule, ne kadar aşağı inilirse inilsin furua, masraflarını karşı­lamayacak durumda fakirse ve mükellef de nafakalarını sağ-layamıyorsa,  zekât ödenebilir.  Çünkü buna engel bir durum yoktur. Bu görüş, aynı zamanda Hanbelî Mezhebi içinde nakle­dilen görüşlerden biridir. [315]

3) Bazı sonraki zeydî hukukçulara göre, usul, furu ve zevi'1-erham sınıfındaki akrabaya zekât ödenebilir.

4) Bir nakilde Malik'e göre, usul ve furua zekât ödenebilir.

5) Bir nakilde Muhammed eş-Şeybanî ve şiî hukukçu Ebu'l-Abbas'a göre, ana-babaya zekât ödenebilir.

6) Hanbelî Mezhebine göre, kalpleri kazanılacaklar, zekât memuru, gazi, mükâtep köle, İbnu's-sebil (yolcu) ve borçlu sını­fındaki usul ve furua zekât ödenebilir. [316]

b) Öteki Yakın Akraba: [317]

1) Sa'id b. Cubeyr, bir nakilde el-Hasenu'1-Basrî ve Atâ'ya göre, aynı ailede yaşayanlara zekât ödenemez, diğerlerine öde­nebilir.

2) Abdurrahman ve Abdullah b. Davud'a göre, nafakası için mahkeme kararı olanlara zekât ödenebilir, ancak bu mek­ruhtur.

3) Malik, eş-Şafiî, bir nakilde Ahmed b.Hanbel, Zeyd b. Ali, el-Hadi, .el-Kasım, en-Nasır ve el-Mueyyid Billah'a göre, dinen nafakası gerekenlere zekât ödenmez:

a) Zeyd b. Ali ve Ahmed b.Hanbel'e göre, nafaka, miras bırakan için varise gerekir.

b) eş-Şafiî'ye göre, sadece usul ve furua nafaka gerekir.

c) Malik'e göre, kendi babasıyla, soyundan gelen erkek­ler için buluğ,  kızlar için evlilik çağma kadar çocuklarına, çocuğa fakir ana-babasına, kocaya karısına ve bir hizmetçi­sine dinen nafaka ödemesi gerekir. Bu durumda, ana-baba ve çocuklar dışındaki akrabaya zekât ödenebilir.

4) Çoğunluğa (Hanefi Mezhebi, İmam Yahya, zahir rivayet­te Ahmed b. Hanbel, İbn Abbas, Sa'id b. el-Museyyeb, Nehaî, el-Hasenu'l-Basrî, Dahhak, Mücahid, Ebu Ubeyd, Şevkâni ve Yusuf Kardavî'ye) göre, ana-baba ve çocuklar dışındaki muhtaç akra­baya zekât ödenebilir.

Bu görüştekilerden bazısına göre, nafaka mecburi değil, iyilik ve akraba bağlılığı açısından gönüllüdür; Hanefî Mezhe­bine göre, nafaka mecburidir, ama bu, zekât ödemeye engel ol­maz.

Karının ve çocukların nafakası, kocaya ve babaya aittir. Yusuf Kardavî'ye göre, bunlar dışındaki akraba için zekât dı­şında gelir bulunmaz ve zekât tahsil ve harcama eylemlerini devlet üstlenmezse, zengin akrabanın yoksul akrabalarının na­fakasını sağlaması gerekir. Bu durumda, nafakasının bir kıs­mını zekât ödeyerek de sağlayabilir.                                 

5) Bazı zeydî hukukçulara göre, furu ve zevi'l-erham sını­fındaki akrabaya zekât ödenebilir.   




[312] Bkz. yukarıda 48 1.

[313] Cezîrî, Fame, c. I, s. 622, 626; Ebu Zehra, İslâm'da Sosyal Dayanışma, s. 180; Kâsânî, BS, c.II,s. 49; Maverdî, age, s. 124; Mergınânî, age, c. I, s. 113; Tahâvî, age, s. 53.

[314] İbnu'l-Munzir, age, s. 33.

[315] İbn Teymiye, el-İhtiyârâtu'l-İlmiyye, s. 61-62'den Kardavî, FZ, c. II, s. 719.

[316] Cezîrî, Fame, c. I, s. 624.

[317] Ebu Ubeyd, age, s. 578-579, no: 1475-1476; Kardavî, FZ, c. II, s. 721-728.