Konu Başlığı: Fakir Ve Miskin Sınıfındaki Akraba Gönderen: Sümeyye üzerinde 14 Ağustos 2012, 08:35:34 II. Fakir Ve Miskin Sınıfındaki Akraba: A. Zekâtın Devletçe Ödenmesi: Zekâtın devletçe ödenmesi halinde, -ödeyen memur akraba olun olmasın- ihtiyaç içinde ve hak sahibi olan akrabaya zekât ödenir. B. Zekâtın Mükellefçe Ödenmesi: Zekâtın, bizzat mükellef tarafından ödenmesi halinde, kimlere zekât ödenmeyeceği, yakınlık derecesine göre değişir: a) Usul Ve Furu: 1) Hanefî ve Şafiî Mezheblerine göre, mükellef, zekâtını usul ve furuuna ödeyemez. Usul, kişinin babası, dedesi, anası ve ninesi; furu da oğlu, kızı, bunların çocukları ve torunlarıdır. Çünkü bu gibi yakınlarına mükellef zaten bakmak zorundadır; ayrıca zekât ödemek gerekmez. Bunun yanında zekâtın sahih olması için gerekli olan mülkiyetin devri, [312] bu durumda sözkonusu değildir. Bunun için, usul ve furudan olmasa bile, msl., “Bir akrabanın nafakasıyla, bir akrabayı mecbur etmek” şeklindeki mahkeme hükmünün icrası, zekâtın edası mânâsına gelmez. Fakat onlara nafile sadaka ödemek, sadaka ve akrabaya bağlılık (sıla) sevabı kazandırır. Usul ve furu dışındaki akrabaya zekât ödemek efdaldir. [313] Şafiî Mezhebine göre, borçlu oîan usul ve furua zekât ödenebilir. İbnu'l-Munzir, mükellefin nafakaya mecbur edilebilmesi halinde anne-babaya [314] (Nevevî de bu görüşe katılır), zeydî hukukçu Yahya b. el-Murtaza usul ve furua zekât ödenmeyeceği konusunda icma bulunduğunu nakleder. 2) İbn Teymiye'ye göre, ne kadar yukarı çıkılırsa çıkılsın usule, ne kadar aşağı inilirse inilsin furua, masraflarını karşılamayacak durumda fakirse ve mükellef de nafakalarını sağ-layamıyorsa, zekât ödenebilir. Çünkü buna engel bir durum yoktur. Bu görüş, aynı zamanda Hanbelî Mezhebi içinde nakledilen görüşlerden biridir. [315] 3) Bazı sonraki zeydî hukukçulara göre, usul, furu ve zevi'1-erham sınıfındaki akrabaya zekât ödenebilir. 4) Bir nakilde Malik'e göre, usul ve furua zekât ödenebilir. 5) Bir nakilde Muhammed eş-Şeybanî ve şiî hukukçu Ebu'l-Abbas'a göre, ana-babaya zekât ödenebilir. 6) Hanbelî Mezhebine göre, kalpleri kazanılacaklar, zekât memuru, gazi, mükâtep köle, İbnu's-sebil (yolcu) ve borçlu sınıfındaki usul ve furua zekât ödenebilir. [316] b) Öteki Yakın Akraba: [317] 1) Sa'id b. Cubeyr, bir nakilde el-Hasenu'1-Basrî ve Atâ'ya göre, aynı ailede yaşayanlara zekât ödenemez, diğerlerine ödenebilir. 2) Abdurrahman ve Abdullah b. Davud'a göre, nafakası için mahkeme kararı olanlara zekât ödenebilir, ancak bu mekruhtur. 3) Malik, eş-Şafiî, bir nakilde Ahmed b.Hanbel, Zeyd b. Ali, el-Hadi, .el-Kasım, en-Nasır ve el-Mueyyid Billah'a göre, dinen nafakası gerekenlere zekât ödenmez: a) Zeyd b. Ali ve Ahmed b.Hanbel'e göre, nafaka, miras bırakan için varise gerekir. b) eş-Şafiî'ye göre, sadece usul ve furua nafaka gerekir. c) Malik'e göre, kendi babasıyla, soyundan gelen erkekler için buluğ, kızlar için evlilik çağma kadar çocuklarına, çocuğa fakir ana-babasına, kocaya karısına ve bir hizmetçisine dinen nafaka ödemesi gerekir. Bu durumda, ana-baba ve çocuklar dışındaki akrabaya zekât ödenebilir. 4) Çoğunluğa (Hanefi Mezhebi, İmam Yahya, zahir rivayette Ahmed b. Hanbel, İbn Abbas, Sa'id b. el-Museyyeb, Nehaî, el-Hasenu'l-Basrî, Dahhak, Mücahid, Ebu Ubeyd, Şevkâni ve Yusuf Kardavî'ye) göre, ana-baba ve çocuklar dışındaki muhtaç akrabaya zekât ödenebilir. Bu görüştekilerden bazısına göre, nafaka mecburi değil, iyilik ve akraba bağlılığı açısından gönüllüdür; Hanefî Mezhebine göre, nafaka mecburidir, ama bu, zekât ödemeye engel olmaz. Karının ve çocukların nafakası, kocaya ve babaya aittir. Yusuf Kardavî'ye göre, bunlar dışındaki akraba için zekât dışında gelir bulunmaz ve zekât tahsil ve harcama eylemlerini devlet üstlenmezse, zengin akrabanın yoksul akrabalarının nafakasını sağlaması gerekir. Bu durumda, nafakasının bir kısmını zekât ödeyerek de sağlayabilir. 5) Bazı zeydî hukukçulara göre, furu ve zevi'l-erham sınıfındaki akrabaya zekât ödenebilir. [312] Bkz. yukarıda 48 1. [313] Cezîrî, Fame, c. I, s. 622, 626; Ebu Zehra, İslâm'da Sosyal Dayanışma, s. 180; Kâsânî, BS, c.II,s. 49; Maverdî, age, s. 124; Mergınânî, age, c. I, s. 113; Tahâvî, age, s. 53. [314] İbnu'l-Munzir, age, s. 33. [315] İbn Teymiye, el-İhtiyârâtu'l-İlmiyye, s. 61-62'den Kardavî, FZ, c. II, s. 719. [316] Cezîrî, Fame, c. I, s. 624. [317] Ebu Ubeyd, age, s. 578-579, no: 1475-1476; Kardavî, FZ, c. II, s. 721-728. |