Esnek Oran

3- Esnek Oran:

M. A. Mannan, sanayi makinaları ve fabrikaların üretimi üzerine zekât yüklenmesiyle ilgili olarak Muhammed Ebu Zehra, A. Hallaf ve A. Hasen tarafından hazırlanan raporda ve diğer mütehassılarca belirtilen görüşlere tümüyle katıldığını, ancak zekâtın oranıyla ilgili görüşe şu gerekçeyle katılamayacağını belirtmektedir:

1) Sanayi ürününü, ziraat ürününe kıyaslamak doğru değildir. Çünkü, sanayi makinalarında aşınma ve eskime payı (amortisman), zirai topraklardan çok daha yüksektir. Aşınma ve eskime için gerekli pay ayrıldıktan sonra, zekât oranı tespit edilmelidir. Bu durumda, zekât oranının, ziraat ürünlerine konandan daha düşük olacağı açıktır.

2) Sanayi ürünlerinde zekât oranı, sanayiden sanayie değişen üretkenliğe ve verime bağlı olarak tespit edilmelidir. Bu sebeple, sanayi makinaları ve fabrika üretimi üzerine konan zekâtın oranı esnek tutulmalıdır. Böylece, zekât oranının tespit edilmesinde artan oranlılık ilkesi uygulanmış olur. [1167]

3) Ebu'l-Kelam Azad ise, daha değişik bir açıklama yapmaktadır: “Kur'an-ı Kerim'de hiçbir şekil ve nispet tayin edilmemiştir. Ayetlerde, sadece devletçe gelirlerin bir kısmının, fakirlerin ihtiyacını karşılamak maksadıyla sarfedilmesi gerektiği beyan edilir. Hz. Peygamber muhtelif vesilelerle değişik nispetler tayin etmiştir. Hz. Ömer zamanında sahabe bu meseleler üzerinde düşünmüş ve bugünkü nispetleri tayin etmişlerdir. Bunlar farz olarak tayin edilmiş değildir; bilakis ictihad konusudur. Ekonomik şartlara ve her asırda cemiyetin ihtiyaçlarına göre münasip bir nispeti tayin etmek hükümetlerin vazifesidir. [1168]

M. A. Mannan ve Ebu'l-Kelam Azad'ın itirazlarına ek olarak şu tenkitler yapılabilir:

“Sanayi ürünlerinden elde edilen verim, ziraat kesiminden çok daha yüksektir. Bu açıdan da, iki kesimi birbirine örnek almak imkânsızdır. Pazar için üreten sanayi sistemine, ticarî zekât usulünü uygulamak, sadece ürünü değil, bütün malvarlığını vergilendirmek, bu kesimde elde edilen büyük kârlardan bir kısmını, talepleriyle, bunu oluşturan kârı topluma geri verecektir.” [1169]

Bu son tenkit, ticarî statüye hayli yaklaşmaktadır. Yine Mannan'a göre, kira gelirinin zekât oranı esnek tutulmalıdır. Böylelikle üretkenlik ve kârlılık gözönüne alınarak oran farklılaştırılmalıdır. [1170]

[1168] Ahmed, age, s. 151.

[1169] Debbağoğlu, Ahmed: İslâm İktisadına Giriş, s. 368.

[1170] Ahmed, age, s. 151; Mannan, age, s. 403.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın