๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Mükayeseli İbadetler İlmihali => Konuyu başlatan: Sümeyye üzerinde 10 Eylül 2012, 14:55:14



Konu Başlığı: Cuma Mükellefliği
Gönderen: Sümeyye üzerinde 10 Eylül 2012, 14:55:14
80. Cuma Mükellefliği:

 
1- Hükmü Ve Delili: [268]

(a) Cumhur’a göre, cuma namazı, farzı ayındır, inkâr eden dinden çıkar. Cumanın farz olduğu kitap, sünnet ve icmâı ümmet ile sabittir:                                                   

(1) “Ey İnananlar! Cuma günü namaz için ezan okunduğunda Allah’ı anmaya koşun; alım satımı bırakın; bilseniz, bu sizin için daha hayırlıdır. [269]

(2) Birçok hadisde cumanın farz olduğu ifade edildiği gibi, Hz. Peygamber’in tatbikatında, onun farz olarak uygulandığını görmekteyiz.

(3) Cumanın farz kılındığı günden beri büyük bir titizlikle kılınması icmâ meydana getirmiştir.

Bu görüşteki hukukçular, farz olma şekli konusunda görüş ayrılığı  içindedir:

(1) Hanefî Mezhebi içinde cumanın farz olma keyfiyeti, -cuma başlıbaşına bir namaz kabul edilerek- değişik görüşlerle açıklanır:

(l.a) Ebu Hanife ve Ebu Yusufa göre, -mazeretli veya ma­zeretsiz- herkes hakkında farz  olan  aslında cuma namazıdır; ancak sağlıklı, mukim ve hür olan mazeretsiz kimse mutlaka cumayı kılmakla, mazeretli ise ruhsatı kullanmakla, yani cu­mayı kılarak da borcunu ödeyebilir.

(l.b) eş-Şeybanî’den, biri yukarıdaki gibi olmak üzere iki görüş nakledilir; ikinci görüşünde eş-Şeybanî’ye göre, mazeretli kimseye ikisinden biri farzdır, hangisini kılarsa kendisine o farz olur ve buna bağlı olarak borç düşer.

(l.c) Züfer’e göre, vaktin farzı cumadır, öğle namazı onun bedelidir.

(2) eş-Şafiî’ye göre, cuma eksik bir öğle namazıdır.

Bu görüş, ayrılığının uygulandığı nokta, cuma namazının tahrimesiyle öğle namazına devam edilip edilmemesidir: Cuma namazı kılınırken öğlenin vakti çıkınca, Hanefî Mezhebine göre, öğle yeni baştan kılınır; eş-Şafiî’ye göre öğle namazı olarak dört rekâte tamamlamaya devam edilir.

(b) Bir grup hukukçuya göre, cuma namazı farzı kifâyedir; bu görüş, bazı şafiî hukukçulara göre nisbet edilir.

(c) Malik’den nakledilen şâzz bir görüşe göre, cuma namazı sünnettir.

(d) Caferî Mezhebine göre, masum imam (devlet başkanı) bu­lunduğu takdirde, farzı ayındır.

 
2- Farz Olmasının Şartları: [270]

 

Cuma namazıyla alakalı iki çeşit şarttan bahsedilir: Vücûb şartları ve sıhhat şartları; yani cumanın bir kimseye farz olması için aranan şartlar ve kılınan bir cuma namazının muteber ola­bilmesi için aranan şartlar.

Bu iki çeşit şart, diğerinden tamamen ayrı değildir. Bazı hu­suslar yalnız bir nevi şart içine girerken, bazıları her iki nevi içinde de yer almaktadır.

Bu şartların bir kısmı, Kitap ve sünnette açıklanmış olmayıp, çeşitli delâlet yolları ile müctehidler tarafından tespit edilmiş ve bu sebeple de herhangi bir hususun şart olup olmadığı mevzuunda görüş ve ictihad farkları meydana gelmiştir:

 
Genel Şartlar:

 

Cuma namazının farz olması için, beş vakit namazla ilgili şartlar, aynen geçerli kılınır.

 
Özel Şartlar:

 

İbn Rüşd, namazın genel şartlarına ek olarak erkek ve sağlıklı olmanın ittifak, yolculuk ve hürriyetin ihtilaf edilen şart olduğunu belirtir: [271]

 
Erkek Olmak: [272]

 

DM’e ve Caferi Mezhebine göre, cumanın farz olması için er­kek olmak şarttır:

(a) Hanefî Mezhebine göre, -kendisi hakkında cemaat meşru olmadığından- kadınlar için efdal olan, öğle   namazını evde kılmaktır.

(b) Şafiî Mezhebine göre, müştehat (şehvet duyabilen) olunca, cuma veya diğer namazlara kadının katılması mekruhtur; müştehat olmayan yaşlı kadınların süslenerek gitmesi de mekruh­tur. Yaşlı ve eski elbiseler içinde cumaya katılan kadınlara, bu mekruh değildir. Bütün bunlar için, velisinin izin vermesi ve cu­maya ğiitmesi fitneye sebep olmaması şartları aranır. Bu şartlar gerçekleşmeden katılması haramdır.

(c) Maliki Mezhebine göre, yaşlı ve erkeklerin ilgi duymadığı kadınlar cumaya katılabilir, aksi halde katılmaları mekruhtur. Genç olur ve yol ve/veya camide fitneye sebep olacağından korkulursa haramdır.

(d) Hanbelî Mezhebine göre, güzel olmayan kadınların cu­maya katılması mubah, güzellerin katılması ise mekruhtur.

 
Hür Olmak: [273]

 

(a) Cumhur’a göre, cumanın farz olması için, hür olmak şarttır. Bu sebeple, kölelere cuma farz değildir; ancak katılmaları müstehâptır, kölelerin kıldığı cuma namazı öğle yerine geçer.

(b) Zahirî Mezhebine göre, kölelere de cuma namazı farzdır. Evzâî’ye; göre, mükâteb kölelere cuma farzdır. Bu ilk iki şartın aranması konusunda DM ve Caferi Mezhebi, ittifak halindedir.




[268] Şafiî, Umm, c. I, s. 188-190-208; İbn Rüşd, BM, c. I, s. 122-123; Kâsânî, BS, c. I, s. 256-258; İbn Kudâme, age, c. II, s. 301-302; Şevkânî, es-Sumûtu'z-Zehebiyye, s. 76; Humeynî, Zubdetu'l-Ahkâm, s. 87.

[269] Cum'a: 62/9

[270] Krş. Kâsânî, BS, c. I, s. 257-258.

[271] İbn Rüşd, BM, c. I, s. 123.

[272] Şafiî; Umm, c. I, s. 192; Cezîrî, Fame, c. I, s. 384; Serahsî, Mebsût, c. II, s. 22; Kâsânî, BS, c. I, s. 258; Mergınânî, Hidâye, c. I, s. 83; Humeynî, age, s. 89 (1).

[273] Serahsî, age, e. II, s. 22, Kâsânî, BS, c. I, s. 258; Mergınânî, Hidâye, c. I, s. 83; İbn Rüşd, BM, c. I, s. 123; Cezîrî, Fame, c. I, s. 380-384; Humeynî, age, s. 89