Birinci ayırım madenler ve defineler

15. BÖLÜM GELİR ÜZERİNDEN ALINAN / ÖDENEN ZEKÂT

BİRİNCİ AYIRIM MADENLER VE DEFİNELER

Yer altında bulunan ve “Rikâz” adını alan maden ve defineler zekâta tâbi mallardandır. Maden ve defineler, Kur'ân-ı Kerîm'de geçen, “Allah'ın size yerden çıkardığı...” ifadesindeki inallar cümlesindendir. Kur'ân'da açıkça belirtilmemekle birlikte, hadislerde zekâta tâbi olan maden ve definelerden % 20 zekât ödeneceği ifade edilir. [867] Maden ve defineyi ifade etmesi açısından, “Rikâz” kavramının kullanılışı, hukukçular arasında değişik şekillerdedir: [868]

Şu halde bir kısım hukukçularca madenler, rikâz mefhumu altında toplanmak istenir ve bu husustaki hadisler tamamen madenlere ait telakki edilir. Diğerleri ise, rikâz'ı, cahiliye devrinde saklanmış ve İslâm'da bulunmuş şeyler (altın, gümüş) olarak telakki ederler.

Öyleyse, rikâz kavramı, hem maden ve hem de define için kullanılabilir; maden manasında hakikî olarak kullanılmaktadır; fakat mecazî olarak defineler için de kullanılır. [869] Rikâz için, “İster tabiî olarak bulunsun, ister sonradan konulsun yeraltındaki bütün kaynak ve zenginlikleri içine alan bir ifadedir” denebilir. [870] eş-Şafiî, rikâzı, yalnızca altın ve gümüş için kullanır. [871] Öşrün aslında ziraî mahsulün zekât oranı olup mevzuuna isim vermesi gibi, “humus” da aslında maden ve definelerin zekât oranı olup mevzuuna -öşre benzer şekilde- ismini vermiştir. [872]

[862] LZK, m. 511.

[863] Bkz. yukarıda 25 13 2 1.

[864] Kardavî, FZ, c. I, s. 526-527.

[865] Kardavî, FZ, c. I, s. 527.

[866] Kardavî, FZ, c. I, s. 527.

[867] Buharı: Zekât, 66; Tuğ, tstâm Vergi Hukuku, s. 60.

[868] Bilmen, HFK, c. IV, s. 76; Kardavî, FZ, c. I, s. 433, 442-444; Kâsânî, BS, c. II, s.65; Sıddıki, İslâm, Devletinde Malî Yapı, s. 135; Şeybanî, Asl, c. II, s. 114; Tuğ, age, s. 60; Yavuz, İZM, s. 202; Zeydan, İslâm Hukukuna Giriş, s. 380.

[869] Kâsânî, BS, c. II, s. 65.

[870] Sıddıki, age, s. 130; Yavuz, İZM, s. 203.

[871] Kardavî, FZ, c. I, s. 434.

[872] Kâsânî, BS, c. II, s. 68.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın