Dayak Lehindeki Rivayetler ve Tahlili

2- Dayak Lehindeki Rivayetler ve Tahlili

İnsanların farklı karakterlere sahip olmaları sebebiyle, sadece sevgi ve hoşgörüyle eğitilip yönetilemeyecekleri, gerektiğinde çeşitli disiplin tedbirleri ve cezaî müeyyidelere başvurmanın zaruri olduğu bir gerçektir. Bu noktadan hareketle, sünnette izin verilen cezalandırma ve dayak olayının yine eğitim maksadıyla ve en son başvurulması gereken bir müeyyide olduğunu söylemek gerekir. Nitekim, sünnetin izin verdiği dövmek fiilinin bir ceza değil, en son başvurulması gereken bir "müeyyide" olduğu görülecektir. Bu tesbitle birlikte, burada bir noktanın açıklığa kavuşturulmasında fayda vardır kanaatindeyiz: Hadîs kaynakları araştırıldığında Hz. Peygamberin çocukları dövdüğüne dair tek bir kayda rastlanmamasına rağmen, dayakla ilgili birtakım hadisler, eğitimle ilgili eserlerde hiçbir tenkid ve tahlile tâbi tutulmadan aktarılmakta, bu ise bazı yanlış anlaşılmalara yol açmaktadır. Biraz sonra bu hadîslerin sened tenkidiyle birlikte tahlili de yapılacaktır; ancak hadîslerin tenkid ve tahlile tâbi tutulmadan ele alınarak eğitimle alâkalı eserlerde aynı doğrultuda yorumlanmasının sakıncalı olduğu da belirtilmelidir. Sözgelimi, "kızlara yazı yazmayı öğretmemek" ile ilgili, hadis diye uydurulan bir söz [249] maalesef birçok eğitim kitabında yer almakta ve üzerine yorumlar yapılmaktadır.[250] Sonuçta bu ifade tarzı, Hz. Peygamberin, "İlim öğrenmek kadın erkek her Müslümana farzdır"[251] hadîsiyle çelişkiye sebep olmaktadır.Bunun gibi,"Çocuklarınızı mescidlerinizden uzaklaştırınız" şeklindeki bir söz,[252] halkın dilinde hadis olarak yayılmış ve çocukların camilere, mescidlere yaklaştırılmaması gerektiği gibi yanlış bir düşünceye yol açmıştır.

Oysa ki Hz. Peygamberin, çocuktan hem günlük beş vakit, hem de bayram, cuma ve cenaze namazlarına teşvik ettiği, sahih rivayetlerden anlaşılmaktadır.[253] Bu itibarla, örnek olarak sunulan bu ifadelerden de anlaşılacağı üzere, hadîs olarak aktarılan sözlerin sened tenkidi ve tahlilini yapmak mutlaka gereklidir. Bu, birtakım yanlış sonuçlara ulaşılmasını da engelleyici bir önem arzetmektedir.

"Kişinin çocuğunu terbiye edip eğitmesi, kendisi için bir sa' [254] miktarındaki yiyeceği sadaka olarak vermesinden daha hayırlıdır" mealindeki hadis,[255]çocukların her halükarda eğitilmelerine bir teşvik olarak anlaşılabilir. Bu hadisin şerhinde Münavî, çocuğu terbiye ederken, ikram, hediyede bulunmak, iyilik etmek, öğüt, uyarı, tehdit, 'dövmek., gibi mükâfat ve ceza türlerini ihtiva eden terbiye metodlarının bulunabileceğini zikretmekte ve herkesin aynı metodla eğitilmesinin mümkün olamayacağını belirtmektedir. O halde, ebeveyn veya öğretmen, öncelikle Hz. Peygamberin eğitiminin özü olan sevgi ve şefkatle, hoşgörü ve mükâfatla eğitim yolunu tercih etmeli, gerekli durumlarda ise yukarıdaki metodlardan, çocuğun psikolojik yapısına uygun olanını denemelidir denilebilir.

Dayak cezasına başvurmadan önce suçu engelleyici bir tedbir olarak hadîslerde yer alan "göstererek engel olmak-ibret aldırmak" metoduna değinmek istiyoruz. Bir hadisde: "imkânların nisbetinde ailene ikramda bulun ve fakat sopayı da ortadan kaldırma" denilmekte ancak hadisin sened tenkidinde, rivayetin "munkatı" [256] olduğu da belirtilmektedir.[257] Bu özelliğiyle beraber birçok eserde yer alan hadisin, pedagojik yönden bazı tahlillerinin yapılabileceği kanaatindeyiz. Hadis ele alındığında iki husus göze çarpmaktadır. Birincisi: Aileye ikramın, sopadan önce zikredilerek, sevgi ve saygıyı celbeden ikram ve mükâfatın ilk plânda yer almasına dikkat çekilmesidir. İkincisi ise: Direkt olarak dövmekten değil, sopanın ortadan kaldırılmaması gerektiğinden bahsedilmesidir. Nitekim hadisin şerhinde, hadisde geçen "asa" kelimesinin dövme aleti olan sopa manasında kullanılmadığı, bundan kasdın aileyi eğitmek ve onları bir araya toplamak, olduğu açıklanmaktadır.[258] Bu ifadeleri destekleyen benzer bir hadisde ise: "Kamçıyı ev halkının görebileceği bir yere asınız, zira böyle yapmanız onlar için bir te'dîb (disiplin vasıtası) dir" denilmektedir.[259] Hadîsi şerheden Münavî "böylece ailen kamçıdan korkarak kötü işlere bulaşmaktan sakınır" demekte ve el-Enbarî'nin şu görüşlerini aktarmaktadır: "Burada vurma ve dövme kasdedilmemektedir. Çünkü Hz. Peygamber hiç kimseye bunu (vurma ve dövme fiilini) emretmemiştir. Bu hadisle Hz. Peygamber "aileni eğitimden yoksun bırakma"demek istemiştir."[260]

Bu bilgilerden sonra denilebilir ki, yukarıdaki hadis, senedindeki muhtemel za'fa rağmen, pedagojik değeri olan ve "göstererek engel olmak-ibret aldırmak" suretiyle suçtan vazgeçirmek şeklinde ifade edilebilecek bir pedagojik prensibi ihtiva etmesi bakımından önem taşımaktadır.[261]

Kişinin, himayesi altında bulunan yetime nasıl davranacağı, ilgili ayetlerde açıkça belirlenmiştir. Konumuzu ilgilendiren ve hadis olarak rivayet edilen bir kayıtta, yetimi büyüten kişinin, gerektiğinde onu dövebileceğinden bahsedilmektedir: "Biri Hz. Peygambere gelerek,

"Ey Allah'ın Resulü, himayemde bir yetim var, onu dövebilir miyim?" diye sordu. Hz. Peygamber de,

"Evet; ancak kendi çocuğunu dövebileceğin kadar (fazla değil) cevabını verdi." [262] Bu kayıt, senedindeki Haccac b. Ertat'ın za'fından dolayı zayıf hadis olarak kabul edilmektedir.[263] Hadisin zayıf olmasının onun delil gösterilmesine bir engel teşkil etmeyeceği ifade ediliyorsa da, [264] bu realitenin belirtilmesinin önemli olduğu kanaatindeyiz. Hadisin za'fı konusu bir kenara bırakılacak olursa, bu ifadenin tahliliyle bazı sonuçlara ulaşmanın mümkün olacağı kanaatindeyiz.Şöyle ki burada yetim çocuğun-eğitmek maksadıyla-gerektiğinde dövülebilmesine izin verilmiş, ancak kişinin kendi öz evladını dövebileceği kadar, bir başka ifadeyle, şefkat ve merhamet ölçüleri dahilinde olması gerektiği kaydı da eklenmiştir. Kanaatimizce, yetimlere azamî ölçüde iyi davranılmasını emreden ayet ve hadisler ile,[265]yetimin eğitimi ve bu arada başvurulabilecek müeyyideler arasında kalınca Hz. Peygamber'e danışan bu sahabi, bir hata yapmamak için o soruyu sormuş ve açıklayıcı cevabını almıştır. Yetimlere iyi davranmak esas olduğu gibi,onları eğitimsiz bırakmamak da gözden uzak tutulmaması gereken bir konudur.[266]

Şimdi ise konumuz açısından önem arzeden ve birçok eserde yine pedagojik tahliline yer verilmeden aktarılan "Çocuklarınıza yedi yaşına ulaştıklarında namazı öğretiniz. On yaşına geldikleri halde, kılmamakta ısrar ederlerse dövünüz ve bu yaştan itibaren yataklarını ayırınız" hadisini ele almak istiyoruz. Hadis, muteber kaynaklarda yer alan sahih bir senedle rivayet edilmiştir.[267] Ancak bu hadisin hükmünün 'Üç kişiden kalem kaldırılmıştır (herhangi bir sorumluluğu yoktur). Bunlar, uyanıncaya kadar uykuda olan, ergenlik çağına ulaşıncaya kadar çocuk ve aklı başına gelinceye kadar deli(mecnun) kimselerdir" [268] hadisiyle mensuh (hükmünün kaldırılmış) olduğunu savunan hadis bilginleri vardır. Beyhakî başta olmak üzere birçok hadis bilgini, namazın çocuk üzerine vacip olmadığını,-namazı terk halinde- önceden konulan "dövünüz" ifadesinin hükmünün, sonraki hadis ile yürürlükten kaldırıldığını, dolayısıyla ergenlik çağına kadar çocuğun hiçbir surette -namazı terkettiğinden dolayı- dövülmemesi gerektiğini ileri sürmüşlerdir.[269] Bu görüşte olanların dışındaki İslâm bilginlerinin çoğunluğu (cumhur) ise, disipline etmek ve namazı kılmasını sağlamak amacıyla çocuğun dövülebileceğine izin vermişlerdir.[270] Hadis hakkındaki bu tesbitten sonra şu bilgileri ekleyebiliriz: "Üç kişiden kalem kaldırılmıştır... "hadisiyle, "Çocuklarınıza yedi yaşına ulaştıklarında..." hadisindeki "dövünüz" hükmünün yürürlükten kaldırıldığı görüşünde olan bilginler, çocuğu bu maksatla dövmenin, ona dayak atmanın doğru olmayacağını ve eğer dövülecekse, bunun mutlaka yapılması gerekli olan (vacib) bir iş gereği değil, ancak alıştırmak amacıyla olabileceğini vurgulayarak konuya açıklık getirmişlerdir.[271]

Bu durumda, gerek Beyhakînin görüşünde olan, gerekse, aksi görüşü paylaşan islâm bilginlerinin ortak düşüncesine göre, çocuğa yedi yaşına ulaştığında namazla alâkalı bilgiler öğretmeli ve namaz kılmaya başlaması istenmeli, on (veya onüç)[272] yaşına geldiği halde kılmıyor veya kılmamakta ısrar ediyorsa, cezaî müeyyide veya alıştırmak amacıyla döverek buna zorlanmalıdır, sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu hadisin tahlilinde şu noktayı tesbitte fayda vardır. Şöyle ki, Hz. Peygamber'in "Yedi yaşına ulaştıklarında" ifadesi dikkat çekicidir. Zira 6. yaştan başlayarak kızlarda 11; erkeklerde ise 12 yaşına kadar süren devreye "son çocukluk devresi" adı verilmekte ve bu yaştaki çocukların sistemli bir eğitim ve öğretime ruhen hazır bir seviyeye geldikleri psikologlarca ifade edilmektedir.[273] Bu özelliğinden dolayı bu yaşlara "Öğrenme Dönemi" de denmektedir.[274] Yedinci yaşın ayırıcı özelliklerinden biri de bu yaşın çocukta temyiz (ayırdetme) yaşı olmasıdır.[275] Bu nedenle, yedi yaşına gelen bir çocuk namaza ait bilgileri zihninde koordine edebilecek ve kavrayabilecek zihnî olgunluğa ulaşmıştır denilebilir. Dolayısıyla, ona bu yaşta öğretilecek namaz bilgileri, onda herhangi bir psikolojik reaksiyona neden olmayacaktır. Öte yandan Hz. Peygamberin çocukların konuşmaya başladıkları andan itibaren onlara Kelime-i Tevhid ve bazı ayetleri ezberlettiğini [276] ve bunun da insanlar tarafından uygulandığını hesaba katacak olursak, yedi yaşına ulaşan çocuk, kendisine öğretilen namaz bilgileri ve dualarına yabancı olmayacaktır. Bunun yanında daha hafif olması sebebiyle, oruçtan önce çocuklara namazın öğretilmesi gerektiği ifade edilmekte ve İbn Abbas'ın, zaman zaman çocukların, tek secdeyle de olsa namaza teşvik edilmeleri gerektiğini ifade ettiği, kay...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın