KUR'ÂN-I KERİM


1- Abacı,- Ramazan; Otoriter ve İlgisiz Olarak Algılanan Ana Baba Tutumlarının Çocuğun Kaygı Düzeyine Etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Li­sans Tezi) Ank. 1984.

2- Abdulbâki, Muhammed Fuad; el-Mu'cemu'l Müfehres li Elfazi'l-Kur'ân, İst. ts. (ofset)

3- Aclunî, İsmail b. Muhammed; Keşful-Hafa, II. c. 3. bs. Beyrut 1352.

4- Ahmed b. Hanbel; el-Müsned, I-VI. Beyrut, ts.

5- Akarsu, Bedia; Felsefe Terimleri Sözlüğü, TDKY. Ank. 1975.

6- Akdağ, Mustafa; Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası, Ank. 1975.

7- Akşit, M. Cevat; İslâm Ceza Hukukunda İnsanî Esaslar, İst. 1976.

8- Alyüz, Yahya; Türk ve Dünya Tarihinde İbn Sina (makale) AÜEFD, XV.

9- Alaylıoğlu, Ruşen-Oğuzkan, Ferhan; Ansiklopedik Eğitim Sözlüğü, İst. 1976.

10- Alexander, W. M.-Halverson, Paul M.; Effective Teaching in Secondary Schools, New York,1957.

11- Algül, Hüseyin; İslâm Tarihi, I-IV. İst. 1986.

12- Alıcıgüzel, İzzettin; İlk ve Ortadereceli Okullarda Öğretim, İst. 1975.

13- Aliyyu’l-Kârî, Nureddin el-Herevî; Şerhu Ayni'l-İlm ve Zeyni'l-Hilm, Beyrut, 1352.

14- Altıntaş, Hayrani; Çocukluk Devresinde Ailede Din Eğitimi (teb­liğ) T1DES. Ank.1981

15- Anay, Harun; Din Öğretmeyi Nasıl Öğrenebilirim? (Yayınlanma­mış Lisans Tezi) Ank. 1986.

16- Arat, Necla; Türkiye'de Kadınların ve Kızların Eğitimine Genel Bir Bakış, (tebliğ) "1990'ların Çocuk Politikası Kongresi" Ank.1990.

17- Armaner, Neda; İnanç ve Hareket Bütünlüğü Bakımından Din Terbiyesi, MEBY.İst.1987

18- Armaner, Neda Din Psikolojisine Giriş I, Ank. 1980.

19- Armaner, Neda-Ökmen, A. Zeki; Din Eğitimi ve Öğretiminde Metodik Bilgiler, MEBY. İst. 1960.

20- Askalâni, İbn Hacer; el-Metalibu'l-Aliyye bi Zevaidi'l-Mesanidi's-Semaniyye,(thk.Habiburrahman el-A'zam) Kuveyt, 1973.

21- Aslantürk, Zeki; Naima'ya Göre Osmanlı Devletinin Çöküş Se­bepleri, Ank. 1989.

22- Atav, Nephan; Şahsiyetin Gelişmesinde Aile Çevresinin ve Ailede­ki Gerginliklerin Etkileri, Aile Yazıları 3. A. AK.yay. Ank.1990.

23- Ay, Mehmet Emin; Çocuklarımıza Allah'ı Nasıl Anlatalım? 2. bs. İst. l990

24- Ay, Mehmet Emin; Çocuğun Din Eğitiminde Ailenin Önemi (tebliğ) "Aile ve Çocuk Sempozyumu" 4-6 Ekim 1991 Bursa.   

25- Ayasbeyoğlu, Nevzat; İslâmiyetin Eğitimimize Getirdiği Değer­ler ve Kur'ân-ı Kerim'in Eğitim ile İlgili Ayetlerinin Tahlili, MEBY. İst. 1968.

26- Ayhan, Halis; Eğitime Giriş ve İslâmiyetin Eğitime Getirdiği Değerler İst. 1982

27- Ayhan, Halis; Din Eğitimi ve Öğretimi (Îman-İbadet) DÎBY.Ank.1985.

28- Aynî, Bedruddîn Ebu Muhammed Mahmud b. Ahmed; Umdetu'l-Kârî Şerhu Sahihi'l-Buharî, 1348 bs.'dan ofset Beyrut

29- Aytaç, Kemal; Çağdaş Eğitim Akımları, AÜDTC. Fak. yay. Ank. 1976.

30- Aytaç, Kemal;  Avrupa Eğitim Tarihi, AÜDTC.Fak. yay. Ank. 1980.

31- Aytuna, A.Hasip; Orta Dereceli Okullarda Öğretmenlik ve Prob­lemleri İst. 1974.

32- Baalbeki, Ruhî; al-Mawrid, Arabic -English Dictionary, Beyrut, 1988.

33- Bal, Necdet; Cumhuriyet Dönemi Türkiyesinde Din Eğitimi ve Di­yanet İşleri Başkanlığına Bağlı Kur'ân Kursları (Yayınlanmamış Lisans Te­zi) Ank. 1985

34- Başaran, İ. Ethem; Eğitim Psikolojisi, Ank. 1984.

35- Baymur, Feriha; Genel Psikoloji, Ank.1982.

36- Bayraklı, Bayraktar; İslâm'da Eğitim, İst. 1980.

37- Bayraktar, M. Faruk; İslâm Eğitiminde Öğretmen-Öğrenci Mü­nasebetleri, MÜÎFY. İst. 1984

38- Bayraktar, M. Faruk; Bir Eğitim Kurumu Olarak Kur'ân Kursları Üzerine Bir Araştırma (Yayınlanmamış Bir Çalışma) İst. 1991.

39- Bayyiğît, Mehmet; Üniversite Gençliğinin Dinî İnanç Tutum ve Davranışları Üzerine Bir Araştırma (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Bursa 1989.

40- Beyhakî, Ebu Bekr Ahmed b. Huseyn b. Ali; es-Sünenu'l-Kübra, Haydarabad-Deken, 1346.

41- Bilgin, Beyza; Türkiye'de Din Eğitimi ve Liselerde Din Dersleri,. Ank. 1980.

42- Bilgin, Beyza; Eğitim Bilimi ve Din Eğitimi, Ank.1990.

43- Bilgin, Beyza; Din Eğitiminin Genel Eğitimdeki Yeri (makale) AÜİFD. XXIV.

44- Bilgin, Beyza; İmam-Hatip Liseleri Uygulama Dersleri (makale) AÜİFD. XXI.

45- Bilir, Şule ve ark.; Türkiye'nin 16 İlinde 4-12 Yaşlar Arasındaki 50.473 Çocuğa Fiziksel Ceza Verme Sıklığı ve Buna İlişkin Problem Durumlarının İncelenmesi (makale) Aile ve Toplum Dergisi AAK. yay. sy: 1, 1991

46- Bilmen, Ömer Nasuhî; Hukuk-ı İslâmiyye ve İstılahat-ı Fıkhiyye Kamusu, İst.1958

47- Binbaşıoğlu, Cavit; Eğitim Düşüncesi Tarihi, Ank. 1982.

48- Bolay, S. Hayri; Felsefî Doktrinler Sözlüğü, 2. bs. İst. 1981

49- Bossing, Nelson L.; Orta Dereceli Okullarda Öğretim, (çev. N. Sarı) I-II. İst.1955.

50- Bruce, William F.; Educational Pschology During Childhood and Adolescence Educational Psychology (ed. Skinner) Prentical Inc. 1959.

51- Buhari, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail; el-Camiu's-Sahih, I-VIII. İst.1979 (ofset).

52- Bulut, Işıl; Parçalanmış Aileden Gelen Çocukların Davranış Özellikleri, Aile Yazıları 3, AAK. yay. Ank.1990..

53- Cadu’l-Mevla, M.Ahmed ve ark.; Kasasu'l-Kur'ân, Mısır, ts.

54- Canan, İbrahim; Hz.Peygamberin Sünnetinde Terbiye, 2. bs. İst. 1982.

55- Canan, İbrahim; İslâm'da Çocuk Hakları, 2. bs. İst. l981.

56- Carrel, Alexis; İnsan Denen Meçhul (çev.R.Özdek) 2. bs. İst. 1976.

57- Clark, W.H.; Ergenlik ve Gençlik Çağında Din (çev. M. Dağ) Eği­tim Hareketleri Dergisi XXII.Ank. 1976-1977.

58- Coleman, James C; Abnormal Psychology and Modern Life, Chigago, SF. Com. l956.

59- Çağlar, Doğan; Uyumsuz Çocukların Eğitimi, Ank. 1981.

60- Çaplı, Orhan; Çocukların ve Gençliğin Eğitimi, Ank. 1974.

61- Çelebi, Ahmed; İslâm'da Eğitim-Öğretim Tarihi, (çev. A. Yardım) İst 1983.   

62- Dağ, Mehmet -Öyman, H.Raşit İslâm Eğitim Tarihi, Ank. 1974.

63- Dârimî, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdurrahman; es-Sünen, III, Beyrut, ts.

64- Denker, Arif Cemil -Davran, Bülent; Almanca-Türkçe Büyük Lügat, 2.bs. İst. ts.

65- Develîoğlu, Ferit; Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, 2. bs. Arık. 1970

66- Deylemî, Ebu Mansur; Müsnedu'l-Firdevs, Yazma, Şehit Ali Paşa No: 565.

67- Diclehan, Şakir; Çeşitli Yönleriyle Erzurumlu İbrahim Hakkı, İst. 1980

68- Dodson, Fitzhugh; Çocuk Yaşken Eğilir, (çev. S. Cılızoğlu) İst. 1976.

69- Duman, M.Zeki; Kur'ân-ı Kerim'de Adab-ı Muaşeret, Dilek Mat. (Kayseri?) 1982.

70- Ebu Davut, Süleyman b, Eş'as es-Sicistanî; es-Sünen, I-IV, Beyrut, ts.

71- Er, İzzet; Samsun İmam-Hatip Lisesi Öğrencilerinin Bu Okula Ge­liş Sebebleri ve Beklentileri I (Doktora Seminer Çalışması) Samsun 1982.

72- Er, İzzet; Terme Îmam-Hatip Lisesi Öğrencilerinin Bu Okula Geliş Sebebleri ve Beklentileri II (Doktora Seminer Çalışması) Samsun 1982.

73- Er, İzzet; Alaçam İmam-Hatip Lisesi Öğrencilerinin Bu Okula Geliş Sebebleri ve Beklentileri III (Doktora Seminer Çalışması) Samsun 1982.

74- Er, İzzet; Samsun İmam-Hatip Lisesi Öğrenci Ailelerinin Çocuklarını Bu Oku­la Gönderiş Sebebleri ve Beklentileri IV (Doktora Seminer Çalışması) Samsun 1982.

75- Esruşeni, Muhammed b.Muhammed b.Hüseyn; Camiu Ahkami's-Sığar, Mısır, 1301.

76- Frodham, Friada; Jung Psikolojisinin Anahatları (çev. A.Yalçıner) İst. 1983.

77- Galancızade, Hakkı Tevfik; Turkisch Deutsches Wörterbuch, Lelpzig, 1921.

78- Gazali, Ebu Hamid Muhammed b.Muhammed İhyau Ulumi'd-Dîn I-IV. İst. 1321.

79- Gazali, el-Munkizu Mine'd-Dalal (çev.H.Güngör) 2. bs. Ank. l960.

80- Gazali, Bidayetü'1-Hidaye, Mısır, ts.

81- Gökçe, Birsen; Ortaöğretim Gençliğinin Beklenti ve Sorunları, Ank.1984.

82- Gökçe, Birsen; Çocuğun Kişiliğinde Aile, Okul ve Dış Çevrenin Rolü (makale) Aile Yazıları 3, AAK. yay. Ank.1990.

83- Hançerlioğlu, Orhan; Felsefe Sözlüğü, 7. bs. İst. 1989.

84- Heysemî, Nureddin Ali b. Ebî Bekr; Mecmau'z-Zevaid ve Menba-u'1-Fevaid, IX.2.bs. Beyrut,1967.

85- Heuser, Fritz; Türkisch-Deutsch Wörterbuch, Wiesbaden 1958.

86- Hızlı, Mefail; Bursa Mahkeme Sicillerine Göre XIV-XVI.Yüzyıllarda Bursa Medreseleri (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Bursa 1991.

87- Hökelekli, Hayati; Ergenlik Çağı Gençlerinin Dinî Gelişimi (Ya­yınlanmamış Doktora Tezi) Bursa 1983.

88- Hurlock, E.B.; Development Psychology, New York, Mc.Graw-Hill Book Com.1968.

89- el-Irakî, Zeynuddîn; Tarhu't-Tesrib fî Şerhi't Takrib, Bulak,1353.

90- İbn Abidîn; Reddu'l-Muhtar ala Dürri'l-Muhtar, Mısır,1972.

91- İbn Allan, Muhammed b.Allan es-Sıddıkî; Delilu'l-Falihîn li Turuki Riyadi's-Salihîn, Mısır,1971.

92- Îbn Hacc, el-Abderî; el-Medhal, (baskı yeri bilinmiyor) 1293.

93- İbn Haldun, Abdurrahman b. Haldun; Mukaddime, IV.bs. Daru İhyai't-Turasi'l-Arabî, Beyrut.ts.

94- Tuhfetu'l-Mevdud bi-Ahkami'1-Mevlud, Bombay, 1961.

95- İbn Kayyım, el-Cevziyye; İ'lamu'l-Muvakkiîn an Rabbi'l-Alemîn,(thk.Abdurrahman el-Vekil) Mı­sır, 1969.

96- İbn Kesir, İmaduddin Ebu Fida İsmail; Tefsîru Kur'âni'1-Azîm, İst. 1985. (ofset)

97- İbn Mace, Ebu Abdillah Muhammed b. Yezid; es-Sünen I-II, Kahi­re, 1954.

98- İbn Manzur, Ebu'1-Fadl Cemaleddin Muhammed; Lisanu'1-Arab I-XI, Beyrut, ts.

99- İbn Miskeveyh, Ebu Ali Ahmed b. Muhammed; Tehzîbu'l-Ahlâk, Mısır,1959.

100- İbn Sina, Kitabu's-Siyaset, (Malouf Levis tarafından yazıları ve H.Edde L.Şeyho tarafından 1908'de Beyrut'ta neşredilen Makalatun Felsefiyyetun Kadimîyyetun li Ba'zı Meşahiri'1-Arab adlı kitabın içinde yer almaktadır.

101- İbrahim Hakkı, Erzurumî; Mürşidul-Müteehhilîn, Süleymaniye, Hacı Mahmud 3316.

102- İbrahim Hakkı, Kenzu'l-Fütuh, Süleymaniye, Denizli,151/1

103- İhvanu’s-Safa; Resailu İhvani's-Safa I.c. Beyrut, ts.

104- İmam Malik, Malik b.Enes; el-Muvatta’, Mısır,1951.

105- İstatistike Diyanet İşleri Başkanlığı Ank.1990.

106- Jacquin, Guy; Çocuk Psikolojisinin Ana Çizgileri,(çev. M.Toprak) İst. 1976.

107- Jersîld, Arthur T; Gençlik Psikolojisi (çev. Î.N.Özgür) İst.1978.

108- Jersîld, Çocuk Psikolojisi (çev.G.Günçe) AÜEFY. No:79. Ank. 1979

109-Kabisî,Ebu'l-HasenAlib.Muhammed;er-Risaletu'1-Mufassalali-Ahvali'l-Müteallimîn ve Ahkami'l-Muallimîn ve l-Müteallimîn (thk.A.F.el-Ehvanî) Kahire 1955.

110- Kağıtçıbaşı, Çiğdem; İnsan ve İnsanlar, 5.bs.İst.l985.

111- Kanad, H.Fikret; Pedagoji.Tarihi III, İst. 1963.

112- Kanad, Ailede Çocuk Terbiyesi 2.bs. MEBY. İst. l976.

113- Kanad, Kısaltılmış Pedagoji, 2. bs. MEBY. İst. l976.

114- Kanad, Terbiye Sosyolojisi, Ank. 1958.

115- Kandemîr, M.Yaşar; Örneklerle İslâm Ahlakı 2. bs. İst. 1980

116- Kansu, Nafi Atuf; Pedagoji Tarihi, ME. Basımevi, İst. 1952.

117- Kaplan, Louis; Mental Health and Human Relations in Education, New York, 1959.

118- Karch, Randolph R.Estabrooke, Edward C; 250 Öğretim Tekniği (çev. İ.Paro-İ.Yurt) MEB. İst. 1963.

119- Kâsanî, Alauddîn Ebu Bekr İbn Mes'ud; Bedaiu's-Sanai' fî Tertîbi'ş-Şerai' Beyrut,1972.

120- Kaya, Y.Kemal; İnsan Yetiştirme Düzenimiz, Ank. 1974.

121- Kayaoğlu, İsmet; İslâm Kurumlan Tarihi, Ank. 1980.

122- Keykavus, Emir Unsur el-Mealî; Kabusname (çev. Mercimek Ahmed) I.c.Tercüman 1001 Temel Eser ts

123- Kınalızade, Ali Efendi; Ahlâk-ı Alaî, Bulak, 1248.

124- Kitab-ı Mukaddes Eski ve Yeni Ahit (Tevrat ve İncil), İst. 1981

125- Kocabay, Yalçın; Türkçe-Fransızca Büyük Sözlük, 2. bs. Ank. ts.     

126- Koçer, H.Ali; Eğitim Tarihi I, Ank.1980.

127- Koçyiğit, Talat; Hadis Usûlü, 3. bs. Ank.l987.

128- Leif, J. -Rustin, G.; Genel Pedagoji, (çev. N. Yüzbaşıoğulları) ME. Basım evi, İst. l980.

129- Maverdî, Ebu'l-Hasen Ali b.Muhammed b.Habıb; Edebu'd-Dünya ve'd-Dîn, Beyrut, 1398.   

130- Mes’ud, Cubran; er-Raid, 3. bs. Beyrut,1978.

131- Moran, A.Vahid;Türkçe-İngilizce Sözlük, MEBY. İst. 1971.

132- Münâvî, Şemsuddin Muhammed Zeynuddin Abdurrauf; Feyzul-Kadîr Şerhu Camiu's-Sağîr I-VI. Beyrut, 1972.

133- Müslim, Ebu'l-Huseyn Müslim b.Haccac el-Kuşeyrî; Sahîhu Müs­lim IV. (thk.M.F.Abdulbakî) 3.bs.-Beyrut, 1972.

134- Neccar, Abdu'l-Vehhab; Kasasu'l-Enbiya, Kahire, ts.

135- Nesaî, Ebu Abdirrahman Ahmed b. Şuayb; es-Sünen I-VIII, Kahire 1964.

136- Oğuzkan, A.Ferhan; Eğitim Terimleri Sözlüğü TDK. yay. Ank. 1974.

137- Okçugil, Vasıf; Îngilizce-Türkçe Büyük Lügat, İst. 1941.

138- Oktay, Ayla; Ortadereceli Okullarda Verilen Disiplin Cezaları Üze­rine Karşılaştırmalı Bir İnceleme, İst. 1976.

139- Oktay, Eğitimde Ailedeki Disiplinin Yeri ve Önemi, Aile ve Çocuk Dergisi 2. İst. 1982.

140- Öcal, Mustafa; Temel Eğitim ve Ortaöğretimde Din Eğitimi ve Öğretiminde Metodlar TDV.yay.2. bs. Ank. 1991.

141- Öcal,Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi ve Îmam-Hatip Lisesi Öğretmenleri Hizmetiçi Eğitim Kursları Hakkında, Bazı Tesbit ve Teklifler (makale) Di­yanet Dergisi 5001, 1986.

142- Öcal, Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretmenleri III. (makale) Din Öğretimi Dergisi sayı: 20-21.(1989)

143- Öcal, ilede Çocukların Dinî ve Ahlakî Eğitimlerinde Karşılaşılan Prob­lemlerin Başlıca Sebepleri ve Çözüm İçin Bazı Teklifler (tebliğ)

144- Öcal, Aile ve Çocuk Sempozyumu" 4-6 Ekim 1991 Bursa.

145- Öcal, İmam-Hatip Lisesi Müdürlerine Göre İlahiyat Fakülteleri ve Mezun­ları (tebliğ) "Türkiye'de Din Eğitimi ve Öğretimi" (Tartışmalı İlmî Toplantı) 8-9 Kasım 1991 İst.

146- Öcal, Din Eğitimi Ders Notları, Bursa 1991.

147- Öcal, Müdürlerine Göre İmam-Hatip Liseleri (makale) Din Öğretimi Der­gisi sayı:30 Ekim 1991.

148- Öcal, Ebezade Şerif Ahmet Efendi İle Bir Mülakat ve Bazı Belgeler (ma­kale)Diyanet Dergisi Ekim-Kasım-Aralık 1991 sayı: 4.

149- Önkal, Ahmet; Rasûlullah'ın İslâm'a Davet Metodu 2. bs. Konya 1984.

150- Öymen, H.Raşit; İslâmiyette Öğretim ve Eğitim Hareketleri (maka­le) AÜİFD. XI.

151- Özbaydar, Belma; Din ve Tanrı İnancının Gelişmesi Üzerine Bir İnceleme İst. 1970

152- Özbek, Abdullah; Bir Eğitimci Olarak Hz.Muhammed (sav) Konya 1988.

153- Özcan, A.Osman; Din ve Ahlâk Eğitiminde Ailenin Rolü (makale) Kubbealtı Akademi Mecmuası, sy.4. yıl 1985.

154- Öztürk, Mualla; Din Eğitimi ve Çocuk Ruh Sağlığı (tebliğ) T1DES. Ank. 1981.

155- Özyılmaz, Ömer; Erzurumlu İbrahim Hakkı'ya Göre Çocuk Geli­şimi ve Eğitimi (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Bursa 1990.

156- Parladır, Sahaddin; Hz.Peygamber Devrindeki Eğitim Anlayışı ve İşleyişi (makale) DEÜİFD.I.

157- Pars, V.Baha ve ark; Eğitim Psikolojisi, İst. 1967.

158- Pernoud, Laurence; Çocuğumu Büyütüyorum (çev. K. Denizyaran) 2. bs. İst. l975.

159- Pervald, Luis; Terbiye-i Etfal İntihar-ı Etfal, İst. 1323.

160- Petıt Robert; Dictionnaire de Languge Française, Paris, 1986.

161- Pressey, Sidney L.-Robinson, Francis P.; Psikoloji ve Yeni Eği­tim MI. (çev.H.Tan) İst. 1975.

162- Razî, Ebu Abdillah; et-Tefsîru'1-Kebîr Kahire, ts.

163- Rempleın, Hans; Die Seelische Entwiclung des Menchen im Kindes und Jugendalter 14. Aufl. 1966. (A. Osman Özcan Kütüphanesi)

164- Rousseau, Jean Jacques; Emil Yahut Terbiyeye Dair (çev.H.Z.Ülken, A.R. Ülgener,S.Güzey) 6. bs. İst. l966

165- Russel Bertrand; Education and Good Life London 1954.

166- Russel, Terbiyeye Dair (çev.H.Dereli) A.Ü.Basımevi Ank.1964.

167- Safsafî, A.Mursy; Türkçe-Arapça Büyük Lügat, İst. 1983.

168- es-Salih, Subhi; Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları (çev. M.Y. Kandemir) DİBY Ank. 1971.

169- Sandström, C.I.; Çocuk ve Gençlik Psikolojisi (çev.R.Şemin) ÎUEFY. İst. l971.

170- San’ânî, Abdurrezzak b. Muhammed; Musannef I-XI. Beyrut, 1970.

171- Saraç, Tahsin; Fransızca-Türkçe Sözlük, İst. 1985.

172- Sarı, Mevlüt; el-Mevarid Arapça-Türkçe Lügat, İst. 1980.

173- Selçuk, Mualla; Çocuğun Eğitiminde Dinî Motifler, TDV. yay. Ank. 1990.

174- Sena, Cemil; Filozoflar Ansiklopedisi, İst. 1974.

175- Serahsî, Şemsuddin Ebu Bekr; el-Mebsut, Beyrut,ts.

176- Serper, Özer; İstatistik, 2. bs. İst. l980.

177- Şeker, Mehmet; Tarîku'i-Edeb'de Eğitim (tebliğ) T1DES. Ank. 1981.

178- Şemîn, Refia; Gençlerimizin Psiko-Pedagojik Problemleri, İst. 1973.

179- Şemîn, Refia; Gençlik Psikolojisi, İst. 1980.

180- Şevkanî, Muhammed Ali b. Muhammed; Neylu'l-Evtar Şerhu Munteka'l-Ahbar, Kahire,1971.

181- Taşköprîzade Ahmed Efendi; Mevzûatul-Ulum (çev. K. Mehmed Efendi) III.İst.1313.

182- Tavukçuoğlu, Mustafa; İlköğretimde Din Eğitimi ve Program Geliştirme Üzerine Bazı Düşünceler, (makale) SÜIFD.III.

183- Tezcan, Mahmut; Kuşaklar Çatışması, Ank. 1981.

184- Tirmizi, Ebu İsa Muhammed b.İsa b.Sevre; es-Sünen IV. (thk. A. M. Şakir) Kahire ts.

185- Tuğlacı, Pars; Okyanus Ansiklopedik Sözlük, İst. 1972.

186- Tümer, Günay; Aslî Günah (Peccatum Originis) TDV. İslâm An­siklopedisi I-II.c.

187- Türkeç, Abdil; Ortadereceli Okullardaki Öğrencilerde Görülen Disiplinsiz Davranışlar ve Bunlara Uygulanan Yaptırımlar (yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Ank. 1985.

188- Türker, Vural; Ankara'daki Üç Lisede Sosyo-Ekonomik Bakım­dan Avantajsız Öğrencilerin Çeşitli Özellikleri ve Bellibaşlı Eğitim ve Rehberlik Sorunları, HÜY. Ank. 1977.

189- Udeh, Abdul-Kadîr; et-Teşrîu’l-Cinaiyyi'İ-İslâmî I-II. Beyrut,1963.

190- Ünver, Günay; Türkiye'de Dinî Sosyalleşme (tebliğ) T1DES. Ank. 1981.

191- Vergote, A.; Çocukta Din (çev.E.Fırat), (makale) AÜİFD X-XII, (Ank. 1978)

192- Wensick, A.J.; el-Mu'cemu'1-Müfehres li Elfazil Hadîsi'n Nebevî (Concordance Leyden 1936).

193- Yardım, Mehmet Nuri; Edebiyatçılarımızın Çocukluk Hatıraları İst. 1984.

194- Yavuz, Hulusi; Osmanlı Devleti ve İslâmiyet, İst. 1991.

195- Yavuz, Kerim; Çocukta Dinî Duygu ve Düşüncenin Gelişmesi (7-12 yaş) DİBY.Ank 1983.

196- Yavuzer, Haluk; Çocuk Psikolojisi I Duygusal ve Toplumsal Geli­şim İÜEFY. İst. 1982

197- Yavuzer, Haluk; Çocuk ve Suç, İst. 1982.

198- Yavuzer, Haluk; Ana Baba ve Çocuk, İst. 1986.

199- Yavuzer, Haluk;6-12 Yaş Çocukların Psiko-Sosyal Gelişmesi (makale) Pedagoji Dergisi İst. 1980.

200- Yavuzer, Haluk; Aile İçi Etkileşim, (tebliğ) "1990'ların Çocuk Politikası Kongresi" Ank. 1990.

201- Yörüklüoğlu, Atalay; Çocuk Ruh Sağlığı 7. bs. Ank. 1984. Gençlik Çağı 3. bs. Ank. 1986.

202- Yörüklüoğlu,  Değişen Toplumda Aile ve Çocuk, Ank. 1989.

203- Zeytinoğlu, S.-Kozcu, Ş.; Fiziksel Çocuk İstismarı Konusunda Bir Araştırma Aile Yazıları 3. AAK. yay. Ank. 1990.


[size=12
pt]Daha önce gerçekleştirilen birtakım araştırmalarda, ilkokullarda dördüncü sınıftan itibaren başlatılan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin pek çok problemleri olduğu belirlenmiştir. Öğretmen,müfredat ve tatbikat eksikliği konusunda yoğunlaşan bu problemlerin çözümü yönünde birtakım teklifler içinde, bu dersin seviyeli olarak ilkokulun birinci sınıfından itiba­ren başlatılması gerektiği üzerinde önemle durulmuştur. Bu konuda geniş bilgi için bkz. Bilgin, Beyza; "Din Eğitiminin Genel Eğitimdeki Yeri" AÜIFD.XXIV, 479; Tavukçuoğlu, Mustafa; "İlköğretimde Din Eğitimi ve Program Geliştirme Üzerine Bazı Düşünceler" SÜİFD.III, 425 vd.; Selçuk, Mualla; Çocuğun Eğitiminde Dinî Motifler, s. 25 vd.; Öcal, Musta­fa; Temel Eğitim ve Orta Öğretimde Din Eğitimi ve Öğretiminde Metodlar, s. 94; Ay, M. Emin; "Çocuğun Din Eğitiminde Ailenin Önemi" (tebliğ), s. 6 vd.)

[2] Bkz. Yörükoğlu, Atalay; Çocuk Ruh Sağlığı, 8.171 vd.; Öztürk, Mualla; "Din Eğitimi ve Ço­cuk Ruh Sağlığı" (tebliğ) T1DES, s. 206; Ocal, age, s. 83-84; Öcal. M."Ailede Çocukların Di­nî ve Ahlakî Eğitimlerinde Karşılaşılan Problemlerin Başlıca Sebepleri ve Çözüm İçin Bazı Teklifler" (tebliğ) s. 9-11.

[3] Bkz. Ay, agt. s. 9.

[4] Bkz. Ay, agt. s. l0.

[5]Örnek olarak bkz. Ekşi, Aysel;"Din Eğitimi Adı Altında Okutulanlar!" Cumhuriyet Gazetesi, 21 Ağustos 1990, s. 2.

[6] Belirli bir grubu temsil eden fertler bütününe "ömeklem" adı verilmektedir. Bkz. Karasar, Niyazi; Bilimsel Araştırma Yöntemi, s. 115,116,122; Kaptan, Saim; Bilimsel Araştır­ma Teknikleri, s. 133-135.

[7] Müdürlerine Göre Îmam-Hatip Liseleri, Din Öğretimi Dergisi, sy. 30; Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ve İmam-Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretmenleri Hizmetiçi Eğitim Kursları, Bazı Teklif ve Tesbiler, Diyanet Dergisi, XXII; İmam-Hatip Lisesi Müdürlerine Göre İlahiyat Fakülteleri ve Mezunları (tebliğ) "Türkiyede Din Eğitimi ve Öğretimi" İst. 1991.

[8] Samsun, Alaçam ve Terme İmam-Hatip Lisesi Öğrencilerinin Bu Okula Geliş Sebepleri ve Beklentileri, (üç ayrı çalışma, Samsun 1982); Samsun İmam-Hatip Lisesi Öğrenci Aile­lerinin Çocuklarını Bu Okula Gönderiş Sebepleri ve Beklentileri, Samsun 1982.

[9] Bir Eğitim Kurumu Olarak Kur'ân Kursları Üzerine Bir Araştırma (yayınlanmamış bir ça­lışma) İst. 1991.

[10] Arapça eserlerin temininde İstanbul kütüphaneleri ile (Erz) AÜİF. Öğr. Üyesi Prof. Dr. İbra­him Canan'ın özel kütüphanesinden büyük ölçüde istifade edilmiştir.

[11] Özellikle İngilizce eserler ve diğer pedagojik kaynaklar hususunda Ank. Ü. Eğitim Fak. (Ce­beci) Kütüphanesinden geniş ölçüde yararlanılmıştır.

[12] Bkz. Karasar, age, s. l92.

[13] Uygulanan deneme anketinde yer alan "Ailenizin aylık geliri ortalama ne kadardır?" şeklin­deki soru öğrenciler tarafından çıkarılması istenen "gereksiz" soruların başında yer almış­tır. Özellikle kız öğrencilerin bu soruyu genellikle cevaplamadıkları belirlenmiştir.

[14]Bu araştırmada, anketteki verilerin kaydı için Dbase Plus III; çeşitli grafiklerin çizimi ve tabloların oluşturulması için Lotus; chi-kare değerlerinin hesaplanması için ise Systat adlı paket programlar kullanılmıştır. (Systat programının işleyiş tarzı ve Chi-kare değer­lerinin hesaplanması konusunda tarafımızdan yapılan açıklamalar için bkz. Anketlerden Elde Edilen Bulgular Ve Yorumlerı, s. 136.

 

[15] Okçugil,Vasıf; İngilizce-Türkçe Büyük Lugat,, 361; İngilizce-Türkçe Redhouse Sözlüğü, s. 268; Tuğlacı, Pars; İngilizce-Türkçe Sözlük, s. 182 Saraç, Tahsirı; Fransızca-Türkçe Söz­lük, s. 44; Petit Robert; Dictionnaire de Language Françaîse, p. 548; Denker, Arif Cemil-Davran, Bülent, Almanca-Türkçe Büyük Lügat, s. 321; Baalbekî, Ruhî; al-Mawrid, Arabic English Dictionary, s. 1177; Sarı, Mevlüt; el Mevarid, Arapça-Türkçe, 18.

[16] TDK Söz1ügü, I-311.

[17] Alaylıoğlu, Ruşen-Oğuzkan, A. Ferhan; Ansiklopedik Eğitim Sözlüğü, s. 83.

[18] Oğuzkan,A.Ferhan; Eğitim Terimleri Sözlüğü, s. 52.

[19] Geniş bilgi için bkz. Bossing.Nelson L; Orta Dereceli Okullarda Öğretim (çev. Sarı) II, 221; Berktin C.Tahir; Problemli Çocuklar ve Problem Sebepleri, s. 235; Çaplı .Orhan: Çocukların ve Gençlerin Eğitimi, s. 88; Alıcıgüzel, İzzettin; İlk ve Ortadereceli Okullarda Öğretim, s. 302.

[20] Aytuna A. Hasip; Ortadereceli Okullarda Öğretmenlik ve Problemleri, s. 258 vd.

[21] Oktay, Ayla; "Çocuk Eğitiminde Ailedeki Disiplinin Yeri ve Önemi", Aile ve Çocuk Dergisi, s. 68.

[22] Aytuna, age, s. 259.

[23] Alaylıoğlu- Oğuzkan, age, s. 83.

[24]İbn Manzur; Lisanu'l-Arab,1.139; Mesud Cubran; er-Raid, II.1421; Safsafî. A. Mursy; Türkçe-Arapça Büyük Lügat, s. 374.

[25] Bkz.Redhouse, English-Turkish Dictionary, s. 809,832; Moran. A-Vahid; Türkçe-İngilizce Sözlük, s. 833; Saraç,  Tahsin; age, II, 1034, 1091; Kocabay, Yalçın; Türkçe-Fransızca Büyük Sözlük, s. 775; Heuser, Fritz; Türkisch-Deutsches Wörterbuch, s. 366; Galancızade Hakkı Tevfik;  Türkisch-Deutsches Wörterbuch, s. 332;  Denker-Davran; age, s. 208;  Sarı. age. s. 1315.

[26] TDK Sözlüğü, II. 858.

[27] Alayhoğlu-Oğuzkan, age, s. 236; Oğuzkan, age, s.130: Tuğlacı, Okyanus, V. 2048.

[28] Kanad, H.Fikret; Kısaltılmış Pedagoji, s. 83.

[29] Başaran, İ.Ethem; Eğitim Psikolojisi, s. 235.

[30]Çaplı, age, s. 99. 21.

[31] Bkz.Kanad, H.Fikret; Kısaltılmış Pedagoji, s. 85; Çaplı, age, s. 99.

[32] İbn Manzur. age, XXIV, 143; Safsafî.age, 9.61; Mes'ud, age, 1, 511.

[33] Bkz. Redhouse, s 783; Kocabay, age, s, 192; Saraç, age, II,1055.

[34] TDK Sözlüğü, I, 208.

[35] Tuğlacı, age, I, 401.

[36] Alaylıoğlu-Oğuzkan,age,s. 43; Oğuzkan, age, s. 35.

[37] Tuğlacı, age, I, 401.

[38] Başaran, age, s. 235.

[39] Kanad, age, s. 71.

[40] Kansu, N.Atuf; Pedagoji Tarihi, s. 116.

[41] Kanad, age, s. 78.

[42] Kanad, age, s. 79; Kanad, Aile'de Çocuk Terbiyesi, s. 108.

[43] Manevî cezanın bir türü olarak başvurulan sevgi ve ilgiyi azaltma olayına Kuran’da da yer verildiği görülmektedir, Karı-koca arasındaki geçimsizliğin giderilmesinde nasihatten sonra başvurulması tavsiye edilen önlemlerden biri de ilgiyi azaltma olarak anlaşılabilir. Bkz.Nisa: 4/34; öte yandan Hz. Peygamber tarafından da çeşitli zamanlarda başvurulan bu cezalandırma şeklinin en karakteristik örnekleri Tebuk Gazvesi ve İfk Hadisesi esnasın­da olmuştur. Bu iki hadisede de Hz.Peygamber bir süre bazı şahıslara ilgisiz davranmış, bu ise onlar üzerinde oldukça etkili olmuştur. Geniş bilgi için bkz Algül, Hüseyin; İslâm Ta­rihi, I ,424; Tevbe: 9/117-118.

[44] Tuğlacı, age,VI, 2824.

[45] Alayhoğlu-Oğuzkan, age, s. 320.

[46] Oğuzkan, age, s. 176; Ayrıca bkz.Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığına Bağlı Ortaokul ile Ortaöğretim Kurumları Disiplin Yönetmeliği s. 8.

[47] Oğuzkan, age, s. 103; Tuglacı.age, IV,1538; Disiplin Yönetmeliği, s. 8.

[48] "Öğrencinin belli bir süre için spor çalışmalarına,okul gösteri ve gezileri gibi ders dışı eğiti­ci ve toplu faaliyetlere katılmaktan alıkonulması" şeklinde ifade edilen mahrumiyet cezası ve diğer cezaları gerektiren davranışlar için bkz. Disiplin Yönetmeliği, s. 8,9.

[49] Bkz. Kanad, K. Pedagoji, s. 81; Tuğlacı, age, 1,198.

[50] TDK Sözlüğü, I, 493.

[51] Krş....Disiplin Yönetmeligi, s. 8 vd.

[52] TDK Söz1ügü, I, 275; Tuğlacı, age, I, 517.

[53] Bilgi için bkz. Kansu, age, s. l7.18; Kanad, Pedagoji Tarihi, I,4,28,75,102,116T227; Koçer, H.Ali;Eğitim Tarihi.I, 23, 83, 85; Leif, J.-Rustin, G., Genel Pedagoji (çev:N. Yüzbaşıoğulları) s. 124.

[54] Krş...Disiplin Yönetmeliği, s .8 vd.

[55] Koçer, age, 1,23; Leif-Rustin, age, s.124; Kanad, P.Tarihi, 1,4.

[56] Kanad, age, 1,28.

[57] Binbaşıoglu, Eğitim Düşüncesi Tarihi, s. 13.

[58] Kanad, age, I, 75.

[59] Kanad, age. I, 102; Koçer, age, 1,83.

[60] Kansu,age, s. l7; Koçer, age, I, 84.

[61] Bkz, Kitab-ı Mukaddes, Bab 23, 13-14, s. 649.

[62] Bkz. Kanad, age, I, 116.

[63] Bayraklı, Bayraktar; İslâm'da Eğitim,s. 103.

[64] Bilgi için bkz.Kanad, age, I, 182,186; Aytaç, Kemal; Avrupa Eğitim Tarihi, s. 68,70; Koçer, age, I,190; Alaylıoğlu- Oğuzkan, s. 263.

[65] Aytaç, age, s. 73.

[66]İlk Günah":Aslî Günah (Peccatum Originis) olarak da bilinen bu kavram Hristiyanlıkta, Hz.Âdem ile Hz.Havva'nın cennetteki yasak meyveden yemek suretiyle işledikleri ve nesilden nesile bütün insanlığa intikal ettiğine inanılan suçun ifadesidir. Geniş bilgi için bkz.Tümer.Günay; "Aslî Günah" mad.TDV.İslâm Ans. III. 496.

[67] Aytaç, age, s.79.

[68] Aytaç, age, s. 81; Leif-Rustin, age, s. l24.

[69] Aytaç, age, s. 124.

[70] Skolastik: Ortaçağ yöntemlerine uygun bir şekilde (TDK Sözlüğü,II,1067) araştırma yolu olarak kıyastan başka yöntem tanımamak,din ve kilise etkilerine bağlı kalmak, eşya ve olayları gizli özellikleri ile açıklamak demektir. Bkz. Tuğlacı, age, III,1243: Aytaç,age, s. 85,86 Ayrıca bkz. Bolay, S.Hayri; Felsefî Doktrinler Sözlüğü, s. 252; Akarsu Bedia; Felsefe Terimleri  Sözlüğü, s. 151; Hançerlioğlu, Orhan; Felsefe Sözlüğü, s. 374.

[71] Kansu, age, s. 41,42; Ayrıca bkz. Kanad, age, I, 246; Aytaç, age. s. 91.

[72] Bkz. Aytaç, age, s. 97.

[73] Aytaç, age, s. 91.

[74] Hümanizm: İnsancıllık (TDK Sözlüğü, 1,543) İnsanlık sevgisini en yüce amaç ve olgunluk sayan doktrin. Bkz. Tuğlacı, age. III, 1130. Ayrıca bkz. Akarsu, age, s.99; Hançerlioğlu. s. 187.

[75] Kansu, age, s. 52; Aytaç.age, s. l00,101.

[76] Bkz. Aytaç.age, 108,112,113.

[77] Aytaç.age. s. 101,102.103,107,108.

[78] Kanad, age, I, 126; Aytaç, age, s. l08; Ayrıca bkz. Alaylıoğlu-Oğuzkan, s. 89.35.

[79] Leif-Rustin, age, s. l24.

[80] Bkz. Alaylıoğlu-Oğuzkan, age, s. 265.

[81] Kansu, age, s. 82; Kanad, age ,I, 294; Aytaç, age, s. 140, 144.

[82] Kanad, age, I, 303,305; Aynca bkz .Alaylıoğlu-Oğuzkan, age, s. 45.

[83] Kansu, age, s. 90; Aytaç, age. s. l56; Alaylıoglu-Oğuzkan, age, s. 98.

[84] Aytaç, age, s. 166; Alaylıoğlu-Oguzkan, age. s. l88.

[85] Aytaç, age, s. 168.

[86] Kansu, age, s. 86; Kanad, age, I, 321.

[87] Leif-Rustin, age, s. l32, 133; Kanad, age, I, 324; Aytaç.age, s. 170.

[88] Kansu, age, s. 86.

[89] Aytaç.age.s. 178. 180. 181; Ayrıca bkz. Alaylıoğlu-Oguzkan, age, s. 71.

[90] Bkz. Alaylıoğlu-Oguzkan.age, s. 269.

[91] Bkz. Rousseau, J.J; Emil Yahut Terbiyeye Dair, Çev: H.Z.Ülken, A.R.Ülgener, S.Güney, s. 8.

[92] Tabiî Ceza: Kötü ve uygun olmayan hareketlerin tabiî sonuçlarından çocuğun uslanması demektir. Bu teoriyi ilk olarak ortaya atan Rousseau olmuş, onun fikirlerini ise H. Spencer devam ettirmiştir. Rousseau tabiî cezaya şöyle bir örnek vermiştir: "Sizin fena huylu çocuğunuz pencerelerin camlarını kırınca nezleye tutulacağından endişe etmeyerek, rüzgarın gece gündüz onun üzerine esmesine fırsat veriniz. Zira çocuğunuzun nezle olma­sı, deli olmasından daha iyidir. Bkz. Rousseau, age, s. 61 ; Ayrıca bkz. Kanad, Kısaltılmış Pedagoji, s. 77

[93] Rousseau, age, s. 61.

[94] Rousseau, age, s. 52; Aynca bkz. Aytaç, age, s. l89.

[95] Aytaç, age, s. 193,194.

[96] Kansu, age, s. 94.

[97] Alaylıoğlu-Oğuzkan, age, s. 23.

[98] Kanad, age, I, 390,391; Aytaç, age, s. l97.

[99] Kanad, age, I, 287.

[100] Kanad, age, I, 399.

[101] Alaylıoğlu-Oğuzkan, age, s. 253.

[102] Kansu, age, s. 174; Aytaç.Kemal; Avrupa Eğitim Tarihi, s. 256.

[103] Kanad, age, s. 423.

[104] Kansu, age, s. l56.

[105] Kanad, age, II, 24; Hakkında bilgi için bkz. Sena Cemil; Filozoflar Ansiklopedisi, III.163.

[106] Kanad, age, II, 44; Aynca bkz .Alaylıoğlu -Oğuzkan, age, s. 185.

[107] "Çocuktan Hareket Akımı": Çocuğun doğuştan iyi bir varlık olduğuna inanan, her türlü iyi ve kötünün dışında gelişen ve oluşan bir yapıya sahip olduğunu kabul eden, çocuğu yetiş­kin bir insan gibi değil, çocuk olarak görmek gerektiğini ve onun ferdiyetine saygı duyul­masının icab ettiğini savunan akım. Geniş bilgi için bkz. Aytaç, Kemal; Çağdaş Eğitim Akımları, s. 25, 26.

[108] Geniş bilgi için bkz. Aytaç.age, s. 25 vd.

[109] Kanad, age, II, 46, 47; Aynca bkz. Alaylıoglu-Oğuzkan, age, s. 165.

[110] Kanad, age, II; 49.

[111] Bkz. Aytaç, age.s. 95-98; Bilgi için bkz. Alaylıoğlu-Oğuzkan, age, s. 70.

[112] Bkz. Montessori, Mana: Çocuk Eğitimi (çev.G.Yücel) s. 9.

[113] Pragmatizm:Doğruluğu ve gerçekliği tek yanlı olarak yalnızca eylemlerin sonuçlan ve ba­şarıları ile değerlendiren öğreti. (TDK. Sözlüğü, II, 973)Pragmatizmin. ABD’de C.S.Pierce ve W.James tarafından temelleri atılmış ve J.Dewey tarafından devam ettiril­miştir. (Alaylıoğlu-Oğuzkan age. s. 257) Ayrıca bkz. Akarsu, age. s. 141; Bolay, age. s. 230: Hançerlioğlu. age. s. 217.

[114] Bkz. Aytaç, age. s. 95-98; Bilgi için bkz. Alaylıoğlu-Oğuzkan, age, s. 70.

[115] Kansu, age. s. 274.275: Kanad, age. II.111.

[116] Kanad. Patri'nin yaşadığı yıllar hakkında bilgi vermemektedir. Krş. Kanad. age. II.131. Diğer kaynaklardan da bu konuda bilgi elde etmek mümkün olmamıştır.

[117] Kanad. age. II.131.

[118] Kanad. age, II, 134.

[119] Aytaç, age, s. 125,126.

[120] Bilgi için bkz. Alaylıoğlu-Oğuzkan, age. s. 189.

[121] Aytaç, age, s. 127-128.

[122] Leif-Rustin, age, s. 127.

[123] Kansu, age, s. 68; Aytaç, age, s. l31.

[124]Leif-Rustin, age, s.125.

[125]Kansu, age, s. 71-73.

[126] Calvinizm: John Calvin'in öğrettiği ve yayınladığı düşüncelerden güç alan ve Hristiyanlık aleminde büyük iz bırakan ekol bkz. Alaylıoglu-Oğuzkan. age. s. 155. Ayrıca bkz. Bolay, age. s. 145.

[127] Bkz. Leif-Rustin, age. s. 127.

[128] Leif-Rustin, age, ay.

[129] Bkz. Kitâb-ı Mukaddes, Süleyman'ın Meselleri, Bab, 23/13, 14.

[130] Bkz. age, Süleyman'ın Meselleri, Bab, 29/15.

[131] Bkz. Russel, Bertrand; Terbiye'ye Dair (çev:H. Dereli) s. 25.

[132]Leif-Rustin. age, s. 127.

[133] Kansu, age, s. 93, 96.

[134] Bkz. Alaylıoğlu-Oğuzkan, age, s. 103.

[135] Aytaç, age, s.166: Alaylıoğlu-Oğuzkan, age, s. 188.

[136] Kansu, age, s. 116: Alaylıoğlu-Oğuzkan. age, s. 156.

[137] Kanad, age, I. 471; AlaylıoğIu-Oğuzkan, age, s. 127.

[138] Kansu, age, s. 218.

[139] Kanad, age, I, 472.

[140] Kansu, age, s. 218; Kanad, age, I, 472, 473.

[141] Kansu, age.s. 219: Kanad, age. I. 473.

[142] Bkz. Kansu.age, s. 237; Kanad, age, 1516; Aytuna age, s. 263, 264.

[143] Bakara: 2/ 208.

[144] Bakara: 2/ 201.

[145] Bakara: 2/ 168.

[146] Araf: 7/56, 85.

[147] Bakara: 2/191.

[148] Enfal: 8/15, 29; Tevbe: 9/38.

[149] Hucurat: 49/ 6.

[150] Saff: 61/2.

[151] Tevbe: 9/ 119.

[152] Nisa: 4/136.

[153] Nur: 24/31.

[154] Hud: 11/114; Bakara: 2/43, 83, 119.

[155] Bakara: 2/183.

[156] Bakara: 2/43,83,110.Tevbe: 9/ 103.

[157]Âl-i İmran: 3/96.

[158] Hucurat: 49/13.

[159] Hucurat: 49/11,12.

[160] Nur: 24/27,59.61.

[161] Bu konuda geniş bilgi için bkz. Duman, Zeki; Kur'ârı-ı Kerim'de Adab-ı Muaşeret. s.  252.

[162] Bkz. Nur: 24/2-9,23,24.

[163] Nur: 24/28,29; Ahzab: 33/59.

[164] Nur: 24/32.

[165] Maide: 5/90.

[166]İbrahim: 14/34; Nahl: 16/18.

[167] Maide: 5/87.

[168] Bakara: 2/275,278; Âl-i İmran: 3/130.

[169] Müzzemmil: 83/20.

[170] Nisa: 4/93; İsra: 17/33.

[171] Bakara: 2/178; İsra: 17/33

[172] Nisa: 4/92.

[173] Nisa: 4/2; İsra: 17/34

[174] Nisa: 4/24.

[175] Mümtehine: 60/12.

[176]İsra, 17/31; Mümtehine: 60/12.

[177] Maide: 5/90.

[178] Bakara: 2/254, 264..

[179] Bakara: 2/282.

[180] Maîde: 5/2; İsra: 17/34.

[181] Nisa: 4/59.

[182] Maide: 5/2.

[183] Nisa: 4/135.

[184] Ayetler için bkz. Âl-i İmran: 3/136; Maide: 5/85; Kehf: 18/ 88; Furkan: 25/15; Secde: 32/17; Sebe: 34/37; Zümer: 39/ 34; Ahkaf: 46/14; Necm: 53/41; Kamer: 54/14; Rahman: 50/60; Vakıa: 56/24; İnsan: 76/9,12, 22; Nebe: 78/36; Beyyine: 98/8.

[185] Zümer: 39/34.

[186] Bkz.Âl-i İmran: 3/114; Enam: 6/84; Tevbe: 9/121; Yunus: 10/4; Yusuf: 12/ 22, 88; Nahl: 16/31, 96, 97; Taha: 20/15;Müminun: 23/111; Nur: 24/38; Furkan: 25/75; Kasas: 28/14.25; Ankebut: 29/7; Rum: 30/45; Ahzab: 33/24; Sebe: 34/4;Yasîn: 36/54; Saffat: 37/39, 80, 105, 110, 121, 131; Zümer: 39/35:Ğafir: 40/17; Casiye: 45/22,28; Necm: 53/31; Kamer: 54/35; Mürselat: 77/44; Leyl: 92/19

[187] Yusuf: 12/22.

[188] Bkz. Mes'ud,er-Raid,I,38.

[189]İlgili ayetler için bkz. Abdulbaki, Mu'cemu' 1-Müfehres, "Ecr" mad. s. 13.

[190] Maide: 5/9.

[191]İlgili ayetler için bkz. Âl-i İmran: 3/135,144; Yusuf: 12/88; Kehf: 18/88; Furkan: 25/ 15,75; Rum: 30/45; Ahzab: 33/24; Sebe: '34/37; Zümer: 39/34; Ahkaf: 46/14; İn­san: 76/9,12.

[192] Geniş bilgi için bkz. İslâmoğlu, Beşir;Kur'ân'da Müminlerin Özellikleri. İst. 1985.

[193] Bkz- Yunus: 10/64.58

[194] Bkz.Bakara: 2/85,191; Al-i İmran: 3/87; Nisa: 4/193; Maide: 5/29,33,38,95 Tevbe: 9/26,82,95:Yunus: 10/27; Yusuf: 12/25,74.75: İsra: 17/63,98; Kehf: 18/106; Fussilet: 41/28; Şura: 42/40; Haşr: 59/17; Nebe: 78/26.

[195] Nisa: 4/193.

[196] Bkz.Nisa: 4/123; En'am: 6/93, 120, 138, 146, 157, 160; Araf: 7/40,41,147,180 Yunus,: 10/13,52;Yusuf: 12/75; İbrahim: 14/51; Taha: 20/128; Enbiya: 21/29; Neml: 28/90; Kasas: 28/84; Sebe: 34/17,33 ; Fatır: 35/36; Ğafir: 40/40; Casiye: 45/ 14; Ahkaf: 46/20,25; Tur: 52/16; Necm: 53/31; Tahrim: 66/7.

[197] Enam: 6/157.

[198] Bkz. Baalbekî,el-Mevid, s. 769.

[199] Bkz. Abdulbakî, age,"İkab"mad. s. 467.

[200] Maide: 5/98.

[201] A'raf: 7/156.

[202] "Bezm-i Elest":Allah'ın ruhları yaratıp, "Ben sizin Rabbiniz değil miyim?"dediği an.(Devellioğlu, Ferit; Osmanlıca -Türkçe Lügat, s. Ek-15.

[203]Ayet şöyledir:"Kıyamet gününde"bizim bundan haberimiz yoktu"demememeniz için Rabbin, Ademoğullarından, onların sulbünden soyunu alıp devam ettirmiş ve buna kendi­lerini şahid tutarak, "Ben sizin Rabbiniz değil miyim?" demişti. Onlar da "Sen  bizim Rabbimizsin, biz de buna şahidiz" demişlerdi" (Araf: 7/172.)

[204] Tevbe: 9/115.

[205] Bakara: 2/31.

[206] Bakara: 2/36.

[207] Bakara: 2/37; En'am: 6/34; Taha: 20/82.

[208] Ra'd 13/7.

[209] En'am: 6/13-1.

[210] Bkz. İbn Kesîr, Tefsiru’l Kur'âni'l-Azîm, III, 334.

[211]İsra: 17/15; Ayrıca bkz. İbn Kesir, age, V, 50.

[212]İbrahim: 14/4.

[213] Rum: 30/47.

[214]Bu ayetler için bkz. A'raf: 7/65,96,97; Hud: 11/51,57; Mü'minun: 23/23; Ankebut: 29/14,39,40; Sebe:' 34/16; Kamer: 54/33-36; Müzzemmil: 73/15,16.

[215] Bu konuda geniş bilgi için bkz. Neccar. Abdulvehhab; Kassu'l-Enbiya s. 45, 69, 146, 233; Cadul-Mevlâ; Kasasu'l-Kur'ân, s. 15, 23.68.145.

[216] Enfal: 8/53.

[217] Bu konuda çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Ancak bunların içinde en kapsamlı olan çalışma bkz. Canan, İbrahim; Hz. Peygamber'in Sünnetinde Terbiye, Ank. 1979.

[218]Bu metodlar için bkz. Bayraklı, Bayraktar; İslâm'da Eğitim, s.190-226; Önkal, Ahmet; Rasulullah'ın İslâm'a Davet Metodu, s. 148-195; Bayraktar, M.Faruk; İslam Eğitiminde Öğretmen-Öğrenci Münasebetleri, s. 60-77.

[219] Geniş bilgi için bkz.Canan, age, s. 274 vd.

[220]Çocuklara sık sık müdahale edilmemesini esas alan bu prensip için bkz. Canan, s. 162.

[221] Bkz. Canan, age, s. l57.

[222] Tirmizî.Et'ime 47; Buhari, Et'ime 2; İbn Mace, Et'ime 8.

[223] Nesaî İmamet 22.

[224] Nesaî İftitah 97.

[225]İbn MaceTicaret 67.

[226] Ahmed b.Hanbel, Müsned, IV, 269

[227] Münavî, Feyzu’1-Kadir, II, 13.

[228] Enbiya: 21/107.

[229] Münavî, age, V,167.

[230] Buharî, Edeb 18; Tirmizî, Menakıb, 31.

[231] Buharı, Edeb 22; Ahmed b.Hanbel, age, IV, 35.

[232]İbn Mace, Edeb, 48.

[233] Buharî, Menakıbu'l-Ensar, 5.

[234] Heysemî, Mecmau'z-Zevaid, IV, 40, IX, 285.

[235] Heysemî. age, IX, 190.

[236] Münavî, age, V, 216.

[237] Buhari, Cenaiz 79.

[238] Buharî, Edeb 81.

[239] Tirmizî, Menakıb 50; Heysemî, age, IX, 82.

[240] Bkz. İbn Mace.Edeb 3; Deylemî, Müsnedü'l-Firdevs, II, 390/b.

[241] İbn Mâce.Ticaret 1.

[242] Bkz. Müslim, Hacc 148; İbn Mace, Nikah 50.

[243] Müslim.Birr 87; Ebu Davud. Salat: 27.

[244] Ebu Davud.Edeb 22; San’anî; Musannef IX, 443.

[245] Deylemî, age, II, 286/b.

[246]İbn Manzur, age, IX, 402.

[247] Müslim, Fedail 79; San'anî, age, IX, 442.

[248]San'anî, age, IX, 443.

[249] Bkz. Heysemî, Mecmau'z-Zevâid, IV, 93. Ayrıca,bu sözün uydurma olduğunu belirleyen kritikler için bkz. Canan, age, s.352.

[250] Bkz.Kâbisî (tercüme) s. 32; Keykavus, Kabusname, s. 209, 210; Kınalızade, Ahlak-ı Alaî, II, 38, 39;

[251]İbn Mace, Mukaddime 17.

[252] Hadis kritikçisi Aclûnî.bu sözün "senedsiz" olduğunu nakletmektedir Bkz. Aclûnî, Keşfu'1-Hafa, I, 334.

[253] Bkz- Buharî Iydeyn 16: Cenaiz 59

[254] Bir sa'=2120 gr'dır. Buğday, üzüm gibi yiyeceklerin tartılmasında kullanılır. (Tecrîd terci, 166, 167.)   

[255] Münavî.age, V, 257.

[256] Munkatı' Hadis: Senedinde bir ravisi düşen veya müphem bir ravinin bulunduğu hadis­lerdir. Zayıf hadis hükmündedirler. Bkz. Subhî es-Salih, Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları (çev: M. Y. Kandemir) s. 139.; Koçyiğit Talat; Hadis Usulü, s. 101.

[257] Askalanî,el-Metalibu’l-Aliyye. 11,82,83; Taberanî, el-Mu'cemu' s-Sağîr 1,144; Beyhakî,es -Sünenü'l-Kübra, VII, 304.

[258] Bkz. Beyhakî, age,VII,304.

[259] Bkz. Heysemî, age. VIII, 106; Münavî. age, IV, 325; San'ani. age, IX,447; Aclunî, 11, 82. Bu hadisi de sened tenkidine tabi tuttuğumuzda, hadisin Nevevî, Münavî ve diğer bazı bilginlerce zayıf kabul edildiği ortaya çıkmaktadır.Ahmed b. Hanbel ve bazı bilginler ise,hadisin za'fına sebep olarak gösterilen Hasan b. Salih'i güvenilir (sika) bir kişi olarak kabul etmektedirler.(Bkz. Heysemî, age, VIII, 106)

[260] Bkz.Münavî, age, IV, 325.

[261] Bugün Amerika'nın bazı eyaletlerinde, öğrencilerin görebileceği bir yerde sopa ve cetvel bulundurma geleneği sürdürülmektedir. Bkz. Yörükoglu, Atalay; Değişen Toplum'da Aile ve Çocuk, s. 132.

[262] Askalanî, age, II, 387.

[263]İmam el-Busîrî’nin bu görüşü için bkz. Askalanî, age, ay.

[264] Zayıf hadislerin, itikad ve amel ile ilgili konuların dışında delil olarak kullanılabileceği ve kendisiyle amel edilebileceği görüşü hakkında geniş bilgi için bkz. Canan, age, s. 10.

[265] Bkz.Nisa: 4/2-10; İsra: 17/34; Hadisler için bkz. Buharî.Talak: 23; İbn Mace,Edeb 6; Tîrmizî, Birr. 14.

[266] Yetim çocukların eğilimleriyle ilgilen ilmesi, bu konuda velî, vasî veya devlet başkanlığı­nın sorumlu olduğuna dair geniş bilgi için bkz. İbn Allân, Delîlu'l-Falihîn li Turuki Riyadi's-Salihîn, II, 134.

[267] Ebu Davud. Salat 25; Tirmizî, Mevakit 182; Münavî, IV, 327; Şevkanî, Neylü'l-Evtar, I-, 348,349.

[268] Ebu Davud, Hudud 16; Tirmizî, Hudud 1; Nesaî, Talak 15; Darirnî, Hudud 1; Ahmed b. Hanbel,I, 116.

[269] Bkz. Askalanî, Fethu'1-Barî, II, 286.

[270] Ayni, Umdetu'1-Karî, VI, 150.

[271] Bkz. Askalanî, age.ay. Aynca bkz. Şevkanî. age, I, 348.

[272] Bkz. Askalanî, Metalibu'l-Aliyye, I,97; Heysemî. age, I, 294.

[273] Bkz. Baymur, Feriha; Genel Psikoloji, s .58.; Yavuzer, Haluk; Çocuk ve Suç, s. 15. 176

[274] Bkz. Yavuz, Kerim; Çocukta Dinî Duygu ve Düşüncenin Gelişmesi, s, 4.

[275] Bkz. Yavuz, age, s. 3; Bu görüş yıllar önce Gazali tarafından da savunulmuştur. Bkz. Gazalî, el-Munkiz... (çev: H. Güngör) s. 67.

[276] Bkz. San'ânî, age, IV, 334.

[277] San’ani. age, IV, 154.

[278] Tedrici eğitim hakkında bkz. Bayraklı. age, s. 159, 212; Önkal,age, s. 148 vd; Bayrak­tar, age. s. 31 vd. 61 vd.

[279] Bkz. Esrûşenî,Camiu Ahkam's-Sığar, I, 10.

[280] Heysemî, age, VIII, 106.

[281] Müslim.Birr 112-116; Sân'anî, age, IX.444-445.

[282] Bkz. İmam Malik. Muvatta' II, 448

[283] Bkz. Ebu Davud, Edeb 124.

[284] Bkz. Münâvî.age, IV,229; V.257.

[285] Münâvî, age, I, 241: İbn Mâce, Et’ime 19.

[286] Bkz. Müslim, Eymân 34-35; Ebu Davud, Edeb 124.

[287] İslâm'da dinî bakımdan sorumluluk ergenlik çağıyla başlamaktadır. Bu hükmün kaynağı, Nur suresinin 58. ayeti ile, Hz.Peygamber in: "Üç kişiden kalem kaldırılmıştır, hadisidir.Bkz.Ebu Davud, Hudud, 16; Tirmizî, Hudud, l; Nesaî, Talak: 65/15.

[288] Üsruşenî ve Estruşenî olarak da okunmaktadır.

[289] Esrûşenî, Muhammet b.Muhammed..Camiu Ahkami's-Sığar, Mısır 1301. Bu eser İbra­him Canan tarafından   "İslâm Hukukunda Çocuklarla ilgili Hükümler adıyla Türkçe'ye de çevrilmiştir. (İst. 1984)

[290] İslâm'ın bu konudaki öncülüğünü anlamak için bkz.  Şensoy, Naci; Çocuk Suçlulu­ğu.. .İst. 1949.

[291] Ebu Davud. Hudud 17.

[292] Bkz. İbn Abidin; Reddu'l-Muhtar, II, 670.

[293] Bilmen, Ö; Nasuhi; Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu III, 108.

[294] Bilmen, age, III, 24.

[295] Bkz. Estruşenî, age, I, 339.

[296] Deylemî, age, Müsnedü'l-Firdevs, II, 286/b.

[297] Bkz. İbn Manzur, age, XI, 402.

[298] Bkz. Canan, İslâm'da Çocuk Hakları, s. l08.

[299] Bkz. Aliyyu'1-Kâri, Şerhu Ayni'l-İlm...1,418-419.

[300] İslâm Hukukunda, insanın canına.vücut bütünlüğüne, malına, ancak adaletin gerektirdiği ve öngördüğü yerde el uzatılabilir. İslâm'da insan hayatının dokunulmazlığı vardır ve ha­yati organları da bu dokunulmazlık içindedir. Bkz. Serahsî, el-Mebsut, XXIV, 48; Akşit, Cevat; İslâm Hukukunda İnsanî Esaslar, s. 104; Savaş esnasında bile Hz.Peygamber dik­katli davranmayı istemekte ve şu tavsiyeyi yapmaktadır: "Ganimette hainlik etmeyîniz. Ahitleri bozmayınız. Burun kulak kesmek, yüz dağlamak ve göz oymak gibi organları kesmek suretiyle cezalandırmayınız; hiçbir çocuğu öldürmeyiniz" Bkz.İmam Malik.el-Muvatta' II, 448.

[301] Bkz. Münavî, age, IV, 352; Aliyyu'l-Kârî, age, I, 442.

[302] Udeh, Abdu'l-Kadir; et Teşrîu’l-Cinaî, I, 518.

[303] Udeh, age, I ,519.

[304] Bkz. Ebu Davud, Cihad 58,

[305] Bkz. Müslim, Birr 112.

[306] Konuyla ilgili bir Hadis-i Kudsi’de, "Kullanma işkence yapmayınız"kaydı yer Bkz. Ahmed b.Hanbel, Müsned, IV.172,173

[307] Udeh, age, I, 518, 519.

[308] Bkz. Esrûşenî, age, I,10

[309] Bu konuda geniş bilgi için bkz. Canan, age, s. 109.

[310] Bkz. Tirmizî, Rada' 11; Müslim, Hacc: 22/147; İbn Mace, Nikah: 3.

[311] Esrûşenî, age, I, 10; Ayrıca bkz. Canan. age, s. 109.

[312] Bkz. Râzî, Ebu Abdullah.et-Tefsiru'l-Kebir, X, 90; el-Irakî, Tarhut-Tesrib fî Şerhi't-Takrîb, VII,209; Hukukî açıdan dayak cezasını gerektiren bir suçun yeterince araştırıla­rak sonuçta bu cezaya başvurulması kesinleştiğinde, verilen cezanın uygulanmasında aşırılığa gidilmemesi de İslâm Hukukunun ilkeleri arasındadır. Cezanın infazında ölüm riski olmamalıdır. Çünkü gaye ölüm değil, önleme ve vazgeçirmedir. Bu nedenle, hamile kadınlara hastalara ve ayılıncaya kadar sarhoşlara dayak cezası tatbik edilemez. Ayrıca çok soğuk ve çok sıcak havalarda da ceza uygulanamaz. Akşit.age, s. 110; Geniş bilgi için bkz. Serahsı, age, lX.72; Kasânî; Bedaiu's -Sanâî.., VII, 72,

[313]İslâm eğitimcileri arasında yer aldığı halde bazı eğitimcilerin konu içinde zikredilmemiş ol­masının sebebi şudur: Bu bölümde ele alınan konu, İslâm eğitimcilerinin disiplin, mükâfat ve cezaya dair görüşlerinden oluşmaktadır. Dolayısıyla, Zernûcî, Keykavus ve Kınalızade gibi İslâm eğitimcilerine yer verilmeyişi,onların doğrudan konuyla ilgili görüşlerine, eserle­rinde rastlanmamış olmasındandır.

[314]İbn Sahnûn'un yazdığı "Adab'ul-Muallimîn", İslâm Eğitim Tarihinin ilk pedagojik eseri olarak kabul edilmektedir. Ahmed Fuad el-Ehvanî tarafından tahkiki yapılarak Kâbisi’nin eseriyle birlikte 1955'te Kahire'de"et -Terbiye fi'1-İslâm evi't-Ta'lîm fî Re'yil Kâbisî"adıyla neşredilmiştir. Bu eser, 1966 yılında Ankara'da H.R.Öymen ve S.Ateş tarafından, "İs­lâm'da Öğretmen ve Öğrenci Meselelerine Dair Geniş Risale" ismiyle tercüme edilerek dilimize kazandınlmıştır. İbn Sahnûn ve Kâbisi’nin görüşlerini belirlemede yararlanılan bu eserden bundan böyle dipnotlarda (tercüme) olarak bahsedilecektir.

[315] Bkz. İbn Sahnûn. Âdâbu'l-Muallimîn, (Ehvânî'nin eseri içinde) s. 354.

[316] Bu ümmetten üç çocuğun eğitim-öğretimini üzerine alan bir öğretmen,bunların zengin ve fakirlerini yan yana eşit olarak eğitmezse, kıyamet günü hainlerle haşredilir" Bkz. İbn Sahnûn, age, s. 354.

[317] Bkz. Dağ, Mehmet-Öymen, H.Raşit; İslâm Eğitim Tarihi. s. 15.

[318] Bkz. Öymen, H.Raşit; "İslâmiyette Öğretim ve Eğitim Hareketleri"AÜİFD, XI, 77.

[319] Bkz. Dağ-Öymen, age, s. l5.

[320] Kâbisî, ag. tercüme, s. 53, Kâbisî, çocuğun dövülmesi esnasında başa ve yüze vurulmamasını, böyle bir davranışın, çocuğun organlanna zarar verebileceğini gözönünde tuta­rak en emniyetli yerin tabanları olduğunu ifade eder. Bkz. Öymen, agm. s. 76 Ehvanî, age, s.137-138' den naklen.

[321] Kâbisî bu konuda şöyle demektedir: "Kur'ân ve Hadis buyruklarında görüldüğü gi­bi,suçu olan büyükler bile affolunabilirken, küçük yaşta olan,akılları ermeyen ve suçları da çocukça olanları evla  bittarik  affetmek gerektir. Onlar  için  önce nasi­hat, tenbih, ihtar, korkutma ve tecrid etme fayda vermezse ancak o zaman cismanî bir ce­za olan dayağa başvurulur ki bu da zorlayıcı,zecri bir cezadır" Öymen, agm, s. 77

[322] Kâbisî, (tercüme) s. 54.

[323] Bkz. Kâbisî (tercüme) s. 54, 8l, 85.

[324] İbn Miskeveyh, Tehzibu'l-Ahlâk, s. 60.

[325] Bkz. İbn Miskeveyh, age. s. 20.

[326] İbn Sina'nın değişik yönleri hakkında geniş bilgi için bkz. Akyüz, Yahya; Türk ve Dünya Tarihinde İbn Sina. AÜEFD,XV, I vd.

[327]İbn Sina'nın hükema olarak nitelediği kişiler İslâm eğitimcileri ise, İslâm eğitimcilerinin ilk cezayı şiddetli değil, bilakis hafif vermek gerektiğini ifade ettiklerini belirtmeliyiz.

[328] Bkz. İbn Sina, Kitabu's-Siyaset, s. l3.Ayrıca bkz. Ateş, s. "İbn Sina"Eğitim Hareketleri Mecmuası, IX,107,108.

[329] Gazalî, Bidayetü'l-Hidaye, s.36, 37.

[330] Gazalî, İhya, I,57.

[331] Bkz. Gazalî, age, III, 73.

[332]Gazalî, age, III, 167

[333] Gazalî, age, III, 73

[334] Gazalî, age, III, 167.

[335] Gazalî, age, ay.Risaletü'1-Edeb fi'd-Din, s. 43.(Çelebi, Ahmed, İslâm'da Eğitim öğretim Tarihi, s. 276'dan naklen)

[336] Bkz. Gazalî, Risale...s. 67.

[337] Bkz. Dağ-Öymen, age, s. 57.

[338] Bkz. İbnu'l-Hâcc el-Abderî, el-Medhal, 11,311,312.

[339] Dağ-Öymen, age, s. 59,

[340]İbnu'l-Kayyim el-Cevziyye, Tuhfe...s. 142.

[341] Bkz. İ’lâmu'l-Muvakkiîn, II, 10.

[342] Eser 1398'de Beyrut'ta bastırılmış olup, dilimize de çevrilmiştir.

[343] Bkz. Maverdî, age, s. 94.

[344] Bkz. İbn Haldun, Mukaddime, s. 540.

[345] age. ay.

[346] Muhtesıb; Üzerinde bir bakıma kadılık görevi bulunan halife veya veziri tarafından ata­nan bir müfettiştir. Görevleri hakkında geniş bilgi için bkz. Kayaoğlu, İsmet; İslâm Ku­rumları Tarihi, s, 43, 44.

[347] Bkz. İbn Haldun, age, s. 225.

[348]Vefat tarihi bildirilmemektedir.

[349] Bkz. Şeker, Mehmet; "Tariku'l-Edeb'de Eğitim" TİDES. s. 8l. vd.

[350] Taşköprîzâde, Mevzûâtu'l-'Ulûm, 1, 67.

[351] Bkz. Diclehan, Şakir; Çeşitli Yönleriyle Erzurumlu İbrahim Hakkı, s. 26.

[352] Bkz. Özyılmaz, Ömer; Erzurumlu İbrahim Hakkı'ya Göre Çocuk Gelişimi ve Eğitimi (yayınlanmamış Doktora Tezi) s. 106.

[353] Özyılmaz, İbrahim Hakkı'nın bu amaçla Urvetu'l-İslâm adıyla bir eser de yazdığını ifade etmektedir. Bkz. ag. tez, s. 120.

[354] İbrahim Hakkı, Kenzu'l-Fütûh, v. l/a.

[355] İbrahim Hakkı, Mürşidül-Müteehhilîn, v. 33/a.

[356] Özyılmaz, ag. tez, s. 123.

[357] Bkz. Kabisî, ag, tercüme, s.55; Çelebi, age, s. 277.

[358] Canan, Hz. Peygamber'in Sünnetinde Terbiye, s. 290.

[359] Bu konuda geniş bilgi için bkz. Akdağ, Mustafa; Türk Halkının Dirlik ve Dikenlik Kavga­sı, s. 93-112, 115-149, 153-251; Aslantürk, Zeki; Nâimâ'ya Göre Osmanlı Devleti'nin Çöküş Sebepleri, s. 96 vd.

[360] XIV. ve XVI. yüzyıllarda Muallim hâneler ve Medreseler üzerinde yapılan arşiv çalışmala­rında bu konuda herhangi bir kayda raslanmadığı ve böyle bir uygulamanın Şer'iyye Sicilleri'ndeki kayıtlara da yansımadığı, konu üzerinde çalışan U.O.Öğ.Gör.Dr. Mefail Hız­lı ve Arş. Gör. M. Asım Yediyıldız tarafından ifade edilmiştir.

[361] Bu eserdeki falaka tatbikatının uygulanış tarzları için bkz. Ahmed Rasim, Falaka, İst. 1927 ve Ercüment Ekrem Talu, Dünden Hatıralar, İst. ts. (Yedigün Neşriyatı)

[362]Saint Cyran.

[363]Vesley.

[364]S. Benoit.

[365] Tîn: 95/4.

[366] Bkz. Ra'd: 13/2; Nahl: 16/14; Hacc: 23/25.

[367] İsrâ: 17/70.

[368] Bkz. İslâm Eğitimcileri., (yukarı, s. 85-98)

[369] Bkz. Râzî, Tefsıru'l-Kebîr, X, 90.

[370]Bkz. Tablo- 1.

[371]Bkz.Tablo- 2.

[372] Daha önce yapılan bir araştırmada da İstanbul ve Konya illeri karşılaştırıldığında, meslekî tecrübesi ve kıdemi daha fazla olan öğretmenlerin İstanbul ilinde yoğunlaştığı tesbit edilmiş­tir. Bkz. Oktay, Ayla; Ortadereceli Okullarda Verilen Disiplin Cezalan Üzerine Karşılaştır­malı Bir İnceleme, s. 18.

[373]Tablo- 4.

[374]Bkz. ek Tablo- 1.

[375] Bu konuda geniş bilgi için bkz. Yörükoğlu, Atalay; Gençlik Çağı, s. 174; Yavuz, Kerim, Ço­cukta Dinî Duygu ve Düşüncenin Gelişmesi, s. 161-165.

[376] Bu konuda bilgisayarda gerçekleştirilen detay analizinde şehirlerarasında önemli farkların bulunduğu gözlenmiştir. Buna göre ailelerin şehirde oturma oranının en yüksek olduğu il Erzurum'dur (% 60.77). Bu ili Bursa (% 58.85) izlemekte, ardından Balıkesir gelmekte (% 38.93). Van ise' % 31.64 ile en düşük düzeyde kalmaktadır. (Bkz. Ek Tabko- 1) Bkz.Grafik-A.

[377]Bkz.Tablo- 5.

[378] Bilgisayarda gerçekleştirilen detay analizinde, şehirler arasında bu konuda da birtakım farklar olduğu belirlenmiştir. Buna göre,ebeveyni yanında kalarak öğrenimine devam eden öğrencilerin en yoğun olduğu şehir % 65.51 oranıyla Erzurum'dur. Bu ili % 63.28 ile Bursa; %46.01 ile Balıkesir ve % 29.74 ile Van izlemektedir. Pansiyon veya yurtta kalan öğren­cilerin oranı ise en yüksek düzeyle Balıkesir ve Van illerinde görülmektedir. (Bkz. Ek Tablo- 2) Bu sonuçlar aynı zamanda son yıllarda şehirli öğrencilerin Îmam-Hatip Liselerine olan rağbetlerinin artmasına da bir örnek teşkil etmiştir. Zira 1982 yılında gerçekleştirilen üç se­miner çalışmasında öğrencilerin genellikle % 60'ının köy; %40'ının ise şehir kökenli olduğu tesbit edilmişti.(Bkz.Er, İzzet; Samsun,Terme,Alaçam Îmam-Hatip Liselerine Öğrencilerin Geliş Sebepleri..) Buna göre, geçen zaman, bu okullarda şehirli öğrencilerin artmasına vesi­le olmuştur denilebilir

[379] Bu konuda geniş bilgi için bkz. Yörükoğlu, age, s. 139; Yörükoğlu, Değişen Toplum'da Aile ve Çocuk, s. 109 vd.; Semin, Refia; Gençlik Psikobjisi, s. 170; Yavuzer, Haluk; Aile İçi Etkileşim (tebliğ) s. 273; Atav, Nephan; Şahsiyetin Gelişmesinde Aile Çevresinin ve Ailedeki Gerginliklerin Etkileri, Aile Yazıları 3. s. 9.; Bulut, Işıl; Parçalanmış Aileden Gelen Çocukların Davranış Özellikleri, Aile Yazıları 3, s. 198.

[380] Anne babasının birbirinden ayrı olarak yaşadıklarını belirten iki öğrenci Bursa İmam Hatip Lisesi öğrencisi olup, anneleriyle kalmaktadırlar.

[381] Okur-yazarlık oranının, çevre, sınıf ve cinsiyete göre dağılımlarını gösteren geniş tablo için bkz. Ek Tablo- 3.

[382] Bkz.Armaner, Neda-Ökmen, Zeki; Din Eğitimi ve Öğretiminde Metodik Bilgiler, s. 15: Carrel, Alexis; İnsan Denen Meçhul (çev:R.Özdek)s .319-320.

[383] Bkz. Semin, Refia; Gençlerimizin Psiko-Pedagojik Sorunları, s. 13,14.

[384] Bkz. Gökçe.Birsen; Ortaöğretim Gençliğinin Beklenti ve Sorunları, s. 122, 123.

[385] Krş. Gökce, age, s. 122,123.

[386]İmam-Hatip Liselerine gelmeden önce genellikle birçok öğrencinin gitmiş olduğu Kuran kurslarında yapılan bir araştırmada da okuryazar olmama oranı annede %33.06 babada ise %8.98 düzeyinde bulunmakla, sonuçlar arasında paralellik olduğu görülmektedir. Bkz. Bayraktar. M.Faruk; Bir Eğitim Kurumu Olarak Kur'ân Kursları Üzerine Bir Araştırma (yayınlanmamış bir çalışma) s. 8,9.

[387]Bkz. Grafik-C

[388] Bkz. Gökçe, age. s. 68.

[389] Ailenin,  eğitim ve  gelir düzeyinin yüksekliğinin,  çocukların daha  üst seviyede egitim-öğretim yapma şansını arttıran bir faktör olduğu ve bu durumdaki ailelerin çocuklanna da­ha iyi imkanlar sağladığı konusunda bkz. Kışlalı, Ahmet; Öğrenci Ayaklanmala­rı s. 164. ;Türker Vural; Ankara, daki Üç Lisede Sosyo-ekonomik Bakımdan Avantajsız Öğ­rencilerin Çeşitli Özellikleri ve Bellibaşlı Eğitim ve Rehberlik Sorunları, s, 86 vd.

[390] Krş. Gökçe, age, s. 160-165.; Tezcan, Mahmut; Kuşaklar Çatışması, s. 200-201. Er, İzzet, “Samsun İmam-Hatip Lisesi Öğrencilerinin bu Okullara Geliş Sebepleri ve Beklentileri”(yayınlanmamış seminer çal.)s.  15-16 Türker, age, s. 246-147.

[391] İmam-Hatip Lisesi öğrencilerinin sosyo-ekonomik durumu,Gökçe'nin araştırmasına göre şöyledir. Çok iyi (%1.9); İyi (%14.6); Orta (%66.8)Kötü (%12.4); Çok kötü (% 4.2). Gökçe İHL öğrencilerinin çoğunluğunun sosyo-ekonomik düzeyi düşük ailelerden oluştuğunu  ifa­de ederken (bkz. age,, s. 39,60); İzzet Er'in yapmış olduğu bölgesel araştırmada da bu husus desteklenmiştir.Bkz. Er, agç, s. 17,16; Aynca bkz. Öcal, Mustafa; Müdürlerine Göre İmam-Hatip Liseleri, Din Öğretim Dergisi sayı. 30, s. 41

[392] Buna benzer bir yöntem, 1966-68 yıllarında gerçekleştirilen bir araştırmada uygulanmış ve öğrencilerin sosyo-ekonomik yapıları, babalarının mesleğine göre tayin edilmiştir. Bkz. Ok­tay, age. s. 15; Aynca bîr başka araştırmada, öğrenci ailelerinin ekonomik durumları, öğretmenlerin derecelerine göre tesbit edilmiştir. Bkz.Öcal, agm. ay.

[393] Gökçe'nin araştırmasında bu oran % 88.2"dir. Bkz. age, s. 123.

[394] Krş. Gökçe, age, s. 39, 60; Er, agç, s. l7,26,: Öcal, agm. s. 41.

[395]Bkz. Tablo- 5.

[396] Bunun sebepleri hakkında bkz. Kaya.Y.Kemal; İnsan Yeştirme Düzenimiz, s. 209, 311; Öcal, Müdürlerine Göre...s. 50. vd.

[397] Bkz. Türkler, Vural; Ankara'daki Üç Lisede..; Bilgin, Beyza; Türkiye'de Din Eğitimi ve Li­selerde Din Dersleri, Ank. 1980.

[398] Bkz.Özgüven, İ.Ethem;Üniversite Öğrencilerinin Akademik Başarılarını Etkileyen Faktör­ler Ank.1974; Bayyiğit, Mehmet;Üniversite Gençliğinin Dinî İnanç Tutum ve Davranışları Üzerine Bir Araştırma, (yayınlanmamış Doktora tezi) Bursa 1989.

[399]Araştırmamızda kullanılan istatistik programından ve bu programın işleyiş tarzından kısaca bahsetmek istiyoruz:

Bağımlı değişken ile bağımsız değişkenler arasında herhangi bir ilişkinin var olup olmadığı, bir başka ifadeyle, aralarındaki ilişkinin tesadüfi olup olmadığı, uygulanan "chi-kare testi" ile ortaya çıkmaktadır. Bundan sonra sık sık karşılaşılacak olan chi-kare testi sonuçlarının ko­lay bir şekilde anlaşılabilmesi için bazı bilgiler vereceğiz. Bu araştırmada, chi-kare testi için, geliştirilmiş istatistik programlarından biri olan "SYSTAT" adlı paket program kullanılmış­tır. Adı geçen programda serbestlik derecesi (degrees of freedom) ve chi-kare değeri (pearson chi-square) yanında, yanılma ihtimali (probability) değeri de aynı anda verilmektedir. Herhangi bir faktörün (bağımlı değişken) diğer faktörlerle (bağımsız değişkenler) olan ilgisi, bir başka ifadeyle bu iki soru arasındaki ilişkinin anlamlı olup olmadığını tesbit amacıyla, önce iki soru arasında çapraz çizelge (cross tabulation) oluşturularak seçenekler arasındaki frekans dağılımına ait tabto elde edilmektedir. Ardından bu dağılımın anlamlı bir ilişkiyi ihti­va edip etmediğini belirlemek amacıyla chi-kare testi uygulanmaktadır. Uygulanan test so­nucunda, bilgisayar, chi-kare değerlerini vermektedir. Her test için bilgisayarın tesbit ettiği serbestlik derecesi, (bundan sonra tablolarda SD olarak ifade edilecektir) Ekler bölümün­de verilen "X Dağılım Tablosu"nun "-05" (araştırmamızda % 05'lik yanılma payı esas alındığı için) sütunundan bulunarak elde edilir. Serbestlik derecesinin karşılığı olan X değe­ri, bilgisayann verdiği değer (bundan sonra BD olarak ifade edilecektir.) ile karşılaştırıldığın da, BD, X2 değerinin üstünde ise, bu iki soru arasında anlamlı bir ilişki var demektir. BD, X2 değerinin altında ise anlamlı bir ilişkinin varlığından bahsedilemez, bu dağılım tesadüfi demektir.

Chi-kare işleminin istatistiki yönü hakkında geniş bilgi için bkz. Serper, Özer; İstatistik, s. 393 vd.

[400] Bkz. Resailu İhvani's-Safa, I, 307 vd.

[401] Çocukluk yıllarında verilen din eğitimi ve öğretimi ve bu konuda ailenin önemi ve rolü konusunda geniş bilgi için bkz. Armaner. Neda; Din Psikolojisine Giriş 1, 89; Yavuz, Kerim; Ço­cukta Dinî Duygu ve Düşüncenin Gelişmesi, s. 46, 155, 156; Vergote, A.Çocukta Din (ma­kale) AÜİFD XXI 1, 316 ; Günay, Ünver;Türkiye'de Dinî Sosyalleşme, (tebliğ) Tıdes. s. 197; Hökelekli, Hayati; Ergenlik Çağı Gençlerinin Dinî Gelişimi, (yayınlanmamış Doktora tezi)s. 66, 67,102,103; Öcal, Mustafa; Temel Eğitim ve Ortaöğretimde Din Eğitimi ve Öğreti­minde Metodlar, s. 75, 76.

Ayrıca örnekler için bkz.Yardım,M.Nuri; Edebiyatçılarımızın Çocukluk Hatıraları, s. 143-146

[402] Yavuz, age, s. 46; Günay, agt. s. l94 vd.

[403]Bkz, grafik-C.

[404] Bkz. Gökçe age, s. 68.

[405] Günay, agt, s. l95.

[406]Bkz. Tablo -7.

[407]Şehirlere ait dağılımı gösteren çapraz tablod