Konu Başlığı: Ailedeki Din Eğitimi ve Öğretiminde Uygulanan Metodlar Gönderen: Ekvan üzerinde 03 Kasım 2010, 01:50:46 e. Ailedeki Din Eğitimi ve Öğretiminde Uygulanan Metodlar Ülkemizde ailelerin, gerçekleştirdikleri din eğitimi ve öğretimi faaliyetinde nasıl bir metod takip ettikleri, ayrı bir araştırma problemi olacak kadar önem arzeden geniş bir konudur. Ancak din eğitimi öğretiminde uygulanan metodun, verilen mükâfat ve ceza ile yakın alâkasından dolayı, burada ilgili konuya girmek de gerekmektedir. Anket uygulanan okullarda, öğrenci ebeveynlerinin daha çok hangi metodla din eğitimi-öğretimi yaptıklarını tesbit amacıyla bir soru oluşturarak bir durum tesbiti yapmak amaçlanmıştır. Burada elde edilen sonuçların çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi yapılacaktır. Soru-20: Çocukluğunuzda aileniz tarafından verilen dinî bilgiler, dualar ve sûreler, öğretilen ibadetler size daha çok hangi metodla anlatıldı? Tablo- 14: Ailedeki Din Eğitimi ve Öğretiminde Uygulanan Metodlar SEÇENEKLER SAYI 1. Hoşgörü ve ilgi uyandırılarak 2. Çeşitli mükâfatlarla teşvik edilerek 3. İbadetlere katılmamı sağlayarak, ardından sohbetle anlatarak 4. Baskı ve katı bir disiplinle zorlayarak 5. Zaman zaman çeşitli cezalara başvurarak 6. Başka.. 460 48.4 122 12.8 235 24.7 30 3.2 45 4.7 58 6.2 950 100.0 Katılan Cevapsız 50 TOPLAM 1000 Öğrencilerin verdikleri cevaplardan ilk sırayı hoşgörü ve ilgi uyandırılarak seçeneğinin almış olması; ikinci olarak ibadetlere katılımı sağlayarak ve ardından sohbetle anlatarak seçeneğinin yer alması ise bundan önce ele alınan ebeveyn-çocuk-ibadet ilişkisinin varlığının bir başka göstergesidir. Yine çeşitli mükâfatlarla teşvik ederek seçeneğinin üçüncü sırada işaretlenmesi de, ailedeki din eğitiminin hoşgörülü bir ortamda ilgi ve mükâfata dayalı bir şekilde yapıldığı sonucuna ulaşmamıza imkan tanımaktadır. Din eğitimi ve öğretiminde izlenen metodun mükâfat ve ceza konusuna da direkt olarak etki etmesinden dolayı, konuyu çeşitli değişkenleri gözönüne alarak irdelemek istiyoruz [427]. Çevre faktörünün bu konuda küçük oranda bir farklılaşmaya yol açtığı görülmektedir. Şöyle ki, ilk bakışta batı bölgesinin doğu bölgesine oranla daha hoşgörülü ve mükâfat ağırlıklı bir metod izledikleri ortaya çıkmaktadır. Bu oran Bursa'da % 49.9; Balıkesir'de %48.8 iken, Erzurum'da % 49.0. Van'da ise % 43.9 seviyesindedir. Buna karşılık baskı ve katı disipline dayalı eğitim doğu bölgesinde batı bölgesine oranla daha fazladır. Bu oran Bursa'da %2.4; Balıkesir'de %1.0 iken, Erzurum'da % 3.2'ye yükselmekte. Van'da ise %8.1 düzeyine çıkmaktadır. Aradaki birkaç puanlık bu farkın önemli olmadığı chi-kare testinde gözlenmektedir. Bu nedenle, çevre değişkeni ile ailede verilen din eğitiminde uygulanan metod arasındaki ilişkinin anlamlı olduğu söylenemez. Sınıf faktörünün bazı sorularda verilen cevaplara bakılarak birtakım farklılaşmalara yol açabildiği görülmüştü. [428] Ancak ailede verilen din eğitiminde uygulanan metod ile sınıf değişkeni arasında anlamlı bir ilişki bulunmadığı, sadece Lise II. sınıfların Lise IV'lere nazaran ailelerinde daha az baskı ve cezaya maruz kaldıkları belirlenmiştir. [429] Bunda ise her geçen yıl artan öğrenim düzeyinin rol oynadığı düşünülebilir [430]. Cinsiyet faktörünün ise bu konuda farklılaşmaya sebep olduğu gözlenmekte,chi-kare testi de bunu desteklemektedir. Buna göre kızlar, hoşgörü ve ilgi uyandırılarak, mükâfata dayalı; baskı, katı disiplin ve cezaya ise oldukça az yer veren bir metodla eğitilmeleri yönüyle erkeklerden daha şanslıdırlar. Sosyal çevre faktörünün de birtakım farklılaşmalara sebep olduğu chi-kare sonuçlarında gözlenmektedir. Buna göre köylerde verilen din eğitiminde hoşgörü, mükâfat ve ibadetlere katılımını sağlayarak teşvik etmek, şehirlere göre daha düşük seviyede iken, baskı ve cezalara başvurma oranında ise şehirlerden daha yüksek seviyededirler. Köylerde okuma-yazma oranının düşük oluşu burada bir faktör olarak görülebilir. Annenin tahsili değişkeni ise birtakım farklılaşmalara sebep olmakta okur-yazar olmayan annelere nazaran, herhangi bir okul mezunu olanların hoşgörülü, mükâfata dayalı ve baskıya daha az yer veren bir eğitim metodunu tercih ettikleri görülmektedir. Ancak chi-kare testinde çıkan sonuçlar anlamsızdır. Babanın tahsili değişkeninin ise, ailede gerçekleştirilen din eğitimi ve öğretiminde izlenen metodla anlamlı bir ilişki içinde olduğu görülmektedir. Buna göre babanın tahsil seviyesi yükseldikçe baskı ve katı disipline dayalı eğitim ve cezalandırma oranı düşmektedir. Hatta bu oran lise ve üniversite mezunu babalarda % 1 düzeyinin bile altındadır. Yine kanaatimizce en sağlıklı metod sayılabilecek "ibadetlere katılmasını teşvik ederek ve ardından sohbetle anlatmak "metodu en yüksek düzeyinde yine ortaokul, lise ve üniversite mezunu babalarda gözlenmektedir. "Hoşgörü ve ilgi uyandırarak" eğitim metodunun % 53.1 düzeyiyle okur-yazar olmayan babalarda gerçekleşmesi ise bizi yanıltmamalıdır. Ailelerin % 34.9'unun köyde yaşadıkları [431] ve köyde yaşayan anne babaların genellikle okur-yazar olmadıkları hesaba katılacak olursa bu durumun açıklığa kavuşacağı kanaatindeyiz. Chi-kare testi sonuçlarının anlamlılık derecesinin yüksek oluşu seçenekler arası dağılımın sağlıklı ve güvenilir oluşunun göstergesidir. Tablo- 15: Ailedeki Din Eğitimi ve Öğretiminde İzlenen Metodların Değişkenlere Göre Dağılımı SEÇENEKLER [432] CC X DEĞİŞKENLER (D (2) (3) W (5) (S) İLANI DEĞERLERİ s % S % S % S % S % s % at Cev TOF Bursa 155 49.3 54 14.6 n 21.6 s 2.4 16 43 27 7.2 371 13 384 SD:18 Balıkesir 102 43.8 28 13.4 55 26.3 2 1.0 10 S.7 12 5.7 jgg 17 226 Jftffl.» Erzurum im 49.0 23 10.5 58 26.4 7 3.2 13 6.9 11 50 22ü 12 232 BD:23.46 Van 85 «.9 15 10.8 41 27.7 12 8.1 5 4.1 6 SA 148 10 158 P:.O55 Lise II 254 49.7 64 12J 128 !5.0 14 2.7 18 35 34 6.6 512 S 2 534 30:6 tf-.12.59 BD:7.78 E 24 15 Lise IV 206 47.2 57 13.1 106 24.3 16 3.7 27 6.2 3Q 466 P:.254 Erkek 352 43.8 96 12.9 175 13S 23 3.5 43 5.8 40 5.4 742 18 780 SD:6 tfâtsa c B0:14,55 Kız 68 47.6 25 12.! 59 i .9 2 0.9 18 9J 2C5 4 m P:.O24 Şehir 2; s 47.2 E3 13.2 12J 2S.3 17 15 23 4.3 24 5.0 479 i 505 İlçe 35 40.0 14 15.5 29 3Z2 1 1.1 4,4 G B.7 90 9 99 SD24 Nahiye 11 68.8 1 2 3 1B 8 0 1 18 16 5. Köy 176 53.0 33 9.9 71 21.4 12 3.6 1 5.2 6J 332 7 349 BD-371 ıo Yurtdışı 11 35.5 10 32.3 5 161 0 3.2 4 124 31 31 P-M1 C-ViZ-Zs; 176 48.8 44 11.7 51 24.3 ıs 5.0 1 5.5 27 7.2 376 393 Okur-Yazar 65 436 19 12.8 41 27 3 13 6.0 13 0.7 149 160 SO'30 fflrakul Mez. 209 52.5 48 117 94 243 9 23 f 4.4 15 33 387 2407 Ortaokul Me. 8 50.G 1 12 3 25.0 0 2 16.7 12 12 )P;43.77 LiseMez. 3 25.0 4 33.3 4 333 0 1 M 12 13 BD:35.56 c: Üniversite Cevapsız 2 50.0 2 50.0 0 0 0 4 5 ıo P,223 Okur-YazarBeğ 34 53.1 3 1.8 10 Mİ 11 3i 5 e 64 - 77 "sn Okur-Yazar 57 44.2 18 14.0 27 20 0 6.2 10 1 129 131 çrvrn İ5 İlkokul Mez. 283 50J 66 1Î.6 118 22.6 17 as 5.4 30 57 s; 2 i SİS 1— Ortaokul Mez. 29 44.6 3 4.6 23 354 3 4.6 3.1 5 7.7 65 69 X2:43.77 H UseMez. 24 3S7 10 16.1 a 37.1 0 1.6 65 62 65 BD:S4.14 Bal Üniversite Cevapsız 33 47.1 14 2O.0 19 271 0 1.4 3 3 70 71 M P:.000 S Çhftci 131 577 15 G.6 5 19.8 9 4.0 1 u 16 7.1 227 241 Memur I0I 47.9 30 112 53 25.1 7 13 11 52 211 221 SD3Û E İSÇİ G3 45.3 27 15.4 32 23.0 3 22 2S ıo 72 139 152 EînTüccar 57 GJ 17 K£ 33 26.8 4 3.3 4.1 7 5.7 123 129 Vİ,T -S S.Meslek n 41.7 16 11 5 S 32.4 2 1.4 1 7.9 7 5.1 139 143 BD:401 Başka Cevapsa 40.6 8 II 20 29.0 4 S.9 43 6 17 69 73 4? P:.09O İbadet 2. 4 71 57.1 57.7 1 9 28.6 7.3 1 29 143 0 2 1.6 3.3 0 S 65 7 123 1 9 139 SD:24 Durumuna 3. Göre [433] 4. 372 e 47.1 50.0 106 1 13.4 8.3 an 1 15.4 3.3 27 0 3.4 3 4.9 16.7 46 2 54 16.7 12 6 13 7 BD:4S.71 P:DO4 6. Cevapsız 2 313 1 16.7 1 16.7' 0 3 S3.3 11 Babanın 1. 10 584 0 G 35.3 0 i 5J 17 3 20 SD;24 ibateı 2. 69 53.9 9 63 13 12J 2 1.9 1 65 a 108 119 Durumuna 3. MS 4E.0 ıoo 13.4 204 27 2G 35 3 4.7 39 5.2 749 28 6 77S t 3B 80:99.55 Gûra 4. ;5 53 1 3.6 4 14.3 0 36 7 25J 5 1 6 P:.000 S. Cevapsi! 1 20.0 ' 20J 1 20.0 1 20.0 2 40ü 42 Ailede 1. H M 24 12.5 41 2M e 3.1 1 6.3 9 4.7 191 192 Din i 163 45.4 49 14.0 83 23.7 18 5.1 1 51 20 5.7 35' 382 - 3. 1 11; 514 24 9.8 74 30.2 1.6 2.3 9 17 241 3 243 X':43.77 Eğ İlmini . 17 739 2 8.7 1 İ3 1 43 . 2 8.7 z 23 BD :4475a Veren 5. 9 404 9 19.1 14 XB 0 4 1 43 1 47 P:.0uQ Şişlere göre 6. 11 33.3 3 9.0 12 36i t 3.0 6 183 33 33 Cevapsa 105 TOPLAM 1OD0 Sosyo-ekonomik yapının da önemli bir farklılaşmaya sebep olmadığı belirlenmiştir.[434] Chi-kare değerlerinin anlamsız bulunması, yüzeysel bir farklılaşmanın güvenilir olmadığını belirlemektedir. Buna göre babanın çiftçi, memur, işçi ya da esnaf/tüccar olmasının din eğitiminde izlenen metodla herhangi bir ilgisinin bulunmadığı söylenebilir. Annenin ibadet durumu değişkeni ile din eğitiminde izlenen metod arasında da bir ilişkinin varlığı sözkonusudur. Chi-kare testi sonuçları anlamlıdır. Buna göre annelerden beş vakit namaz kılan ve diğer ibadetlerini yerine getirenler, çocuklarına verdikleri din eğitiminde % 47.1 ile hoşgörü ve ilgi uyandırarak; % 25.4 ile ibadetlere katılımı teşvik ve ardından sohbetle anlatarak; %13.4 ile mükâfatlandırarak eğitme metodunu izledikleri; katı disiplin ve baskıya %3.4;cezalandırmaya ise % 4.9 oranında başvurdukları gözlenmektedir. Din eğitiminde izledikleri metodların tutarlı ve sağlıklı oluşu bakımından en ideal dağılım, ibadetlerini eksiksiz olarak yerine getiren annelerde görülmektedir. Babanın ibadet durumu ile din eğitiminde izlenen metod arasındaki ilişkinin anlamlılık derecesi ise oldukça yüksektir. Buna göre babalardan beş vakit namaz kılan ve diğer ibadetlerini yerine getirenler, çocuklarına verdikleri din eğitiminde % 46.0 ile hoşgörü ve ilgi uyandırarak; %27.2 ile ibadetlere katılımı teşvik ve ardından sohbetle anlatarak; %13.4 ile mükâfata dayalı bir eğitim metodu izledikleri, katı disiplin ve baskıya %3.5; cezalandırmaya ise % 4.7 oranında başvurdukları anlaşılmaktadır. Bu sonuçlar, aynı zamanda annenin ibadeti değişkeniyle parelellik arzetmektedir. Din eğitimini annenin, ya da babanın veya her ikisinin birlikte vermesinin yanında abla-ağabey veya dede-nine gibi ikinci derece yakın akrabaların da bu konuyu üstlenmeleri durumunda, izlenen metodun da farklı olacağı düşünülebilir. Bunu test amacıyla oluşturulan çapraz çizeige ve ardından uygulanan chi-kare testinde, bu iki değişken arasında anlamlılık derecesi oldukça yüksek bir ilişkinin var olduğu görülmüştür. Frekans dağılımı birtakım önemli ipuçları vermektedir. Sözgelimi, hoşgörüye dayalı eğitim metodu izleme oranı, bu eğitimi sadece annelerin verdiği durumlarda % 1.5, babalarda % 46.6; anne babanın birlikte üstlendikleri durumda %51.4 olup, bu eğitimi verenler eğer abla-ağabey ise oran %73.9 düzeyine yükselmektedir. Bu oran dede nine vb. yakın akrabalarda ise % 40.4 düzeyinde kalmakta, diğer akrabalar ve din görevlilerinden oluşan başka seçeneğinde ise % 33.3 düzeyine düşmektedir. Görüldüğü üzere, hoşgörü ile ilgi uyandırarak dinî bilgileri verme oranındaki uç noktalar, anne-babanın birlikte hareket ettiği durumlarla, bu eğitimi aile dışından kimselerin üstlendikleri hallerde gerçekleşmektedir. Mükâfata dayalı metod bu eğitimi sadece annenin verdiği durumlarda %12.5; babalarda %14.0; anne baba birlikte verdikleri durumlarda %9.8; abla-ağabeylerde % 8.7 iken dede-nine gibi yakın akrabalarda ise %19.1'e yükselmektedir. Bu durum dede-nine gibi aile büyüklerinin ve ikinci dereceden yakın akrabaların torunları olan çocuklara karşı daha çok mükâfat veren kişiler olmalarıyla açıklanabilir. İbadetlere katılmayı teşvik ederek, ardından sohbetle anlatarak eğitim yapan anneler %21.4; babalar %23.7; anne-baba birlikte davrananlar %30.2; abla-ağabeyler %4.3; dede-nine ve yakın akrabalar ise % 29.8 düzeyindedir. Anne babanın birlikte davranarak uyguladıkları ibadetlere katılmayı teşvik ve ardından sohbetle anlatarak eğitme metodunun en yüksek düzeyle gerçekleşmiş olması tesadüf sayılmamalıdır. Aynı şekilde baskı ve katı disiplin ya da cezalandırmaya başvurma oranları, bu eğitimi anne babanın ayrı ayrı verdiği durumlarda yüksek iken, bu oranlar dinî eğitimi anne-babanın birlikte verdiği durumlarda, hissedilir bir şekilde düşmektedir. Bu sonuçlar, genel eğitimde olduğu gibi, dinî eğitimde de anne-babanın birlikteliğinin çocuk üzerinde en önemli etkiyi yapacağı yönündeki görüşleri[435] doğrularken, öte yandan en sağlıklı ve tutarlı metodun ne sadece hoşgörü ve mükâfat, ne baskı ve cezalandırmaya dayalı bir metod olduğunu en ideal eğitim-şeklinin anne-babanın birlikte yürüttükleri ve dinî prensipleri bizzat yaşayarak örnek oldukları bir eğitim tarzı olduğunu ortaya koymaktadır. Bu arada frekans dağılımında görülen dede-nine gibi ikinci derece yakınların çocukları % 29.8 oranıyla, ibadetlere teşvik ederek ve ardından sohbetle anlatma metoduna başvurmuş olmalarının, daha önce yapılan bir araştırmanın "ailede verilen din eğitiminde büyük anne gibi yakınların büyük rol oynadıkları" [436] tesbitiyle paralellik arzettiğini de eklemeliyiz. |