Şahitlik

YİRMİİKİNCİ BÖLÜM
ŞAHİTLİK

A. GENEL BİLGİLER

Şahidin Müslüman, hür, mükellef, adil, mürüvvet sahibi olması ve şahitliğinde itham edilmemesi şarttır. Adaletli olmanın şartı ise, büyük günahları işlemekten sakınmak ve küçük günahları işlemekte ısrar etmemektir. En sahih kavle göre, şahidin tavla oynaması haram, satranç oynaması ise mekruhtur. Ancak satrançta taraflar bir mal üzerine oynamayı şart koşarlarsa, bu kumar olur ve şahitlikleri kabul edilmez.

Süratli gitmeleri için develerin arkasında şiir söylemek veya dinlemek mubahtır. Saz eşliğinde olmaksızın yüksek sesle şarkı söylemek veya şarkı dinlemek mekruhtur.

İçki içenlerin şiarı olan ud ve cenk çalmak, Iraklıların zurnasını öttürmek gibi çalgı aletlerini kullanmak veya dinlemek haramdır. En sahih kavle göre, kaval çalmak haram değildir. Ben diyorum ki kaval çalmak, en sahih kavle göre haramdır. ALLAH daha iyi bilir.

Gelin ve damat için def çalmak, keza en sahih kavle göre, başka şeyler için def çalmak caizdir. Defte ses çıkaran halkalar bulunsada hüküm böyledir. Darbuka çalmak haramdır. Darbuka, ortası dar olan uzun davuldur. Raks denilen oyunu oynamak haram değildir. Ancak mühannaslarm yaptıkları gibi dizleri kırarak raks etmek haramdır. Şiir yazıp söylemek ise mubahtır. Fakat bir müslümanı veya suçsuz bir kafiri kötüleyen, haddi aşarak öven veya belli bir kadını tanıtan şiirleri söylemek haramdır.

Mürüvvet; kişinin bulunduğu belde ve zamanındaki emsali insanların ahlakı ile ahlaki anmasıdır. Buna göre, kişinin çarşıda yemek yemesi, kendisi için uygun olmadığı halde çarşıda açık başlı gezmesi, insanların huzurunda eşini veya cariyesini öpmesi, sık sık güldürücü hikayeler anlatması, kendisi için adet olmadığı halde fa-kihin kaftan giymesi ve kalansüve takması, kişinin satrançla çok oynaması, sık sık şarkı söylemesi veya şarkı dinlemesi veya raksa devam etmesi mürüvvetini düşürür. Mürüvveti düşüren fiiller; şahıs, durum ve mekana göre değişir. Kişinin kendisine layık olmayan kupa, çöpçülük veya dabakcılık yapması gibi düşük işlerde çalışması mürüvvetini düşürür. Ancak yaptığı iş, örfe göre kendisinin mesleği olmuşsa veya babasının mesleği ise, en sahih kavle göre mürüvvetini düşürmez.

İthama gelince, şahidin şehadet etmesiyle kendisine bir fayda sağlaması veya kendisinden bir zararı def etmesidir.

Kişinin kölesi veya mukâteb kölesi lehine, ölmüş veya iflas sebebiyle kısıtlılık altında bulunan borçlusunun lehine veya vekalet ettiği şeyin lehine şahitlik etmesi kabul edilmez. Ayrıca onu zamin kılan kimsenin borçtan beri olduğuna veya yaralama sonucu mirasçısının lehine şahitlik etmesi kabul edilmez. Şahidin mirasçı olduğu kişi hastalanır veya yaralanırsa, henüz iyileşmeden malı hakkındaki şahitliği en sahih kavle göre kabul edilir.

Akile, katilin şahitlerinin fasık olduklarına şahitlik ederlerse kabul edilmez. Müflisin üzerinde alacaklılarının başka alacakları olduğunu söyleyen şahitlerin fasık olduklarına şahitlik edenlerin de şahitlikleri kabul edilmez.

Bir kimsenin terikesinden iki kişiye vasiyette bulunduğuna iki kişi şahitlik eder de, o iki kişi terike sahibinin bu iki şahide de aynı terikeden vasiyette bulunduğuna şahitlik ederlerse, şahitlikleri kabul edilir.

Kişinin usulü (anası- babası) ve füru'u (çocukları) lehine yapacağı şahitlik kabul edilmez. Fakat aleyhlerine yapacağı şahitlik kabul edilir. Keza üve'y annelerini boşadığı veya ona kazif isnadında bulunduğu hakkında çocukların babaları aleyhinde yapacakları şahitlik en zahir kavle göre kabul edilir. Kişi, bir yabancı ve fer'i lehinde şahitlik ederse, en zahir kavle göre şahitliği çocuğu için değil yabancı için kabul edilir.

Ben diyorum ki; kadının kendi kocasına, kocanın kendi karısına, kardeşin kardeşe veya kişinin kendi arkadaşına şahitliği kabul edilir. ALLAH daha iyi bilir. Aralarında dünya menfaati yüzünden düşmanlık bulunanların birbirlerine şahitlik etmeleri kabul edilmez.

Düşman; kişiyi sevmeyen, kişinin elindeki nimetin yok olmasını istiyen, sevincine üzülen ve başına gelen musibete sevinen kimsedir. Düşmanın düşmanı lehindeki şahitliği kabul edilir. Keza aralarında dini düşmanlık bulunanların, birbirleri aleyhindeki şahitlikleri kabul edilir. Kafirin aleyhinde müslümanm ve bid'atçmm aleyhinde sünnînin şahitlik etmesi gibi.

Tekfir etmediğimiz bid'atçmm şahitliği kabul edilir. Ancak prensip sahibi olmayan gafilin ve mübadirin (iddiadan önce şahitlikte bulunanın) şahitliği kabul edilmez. ALLAH'ın hakkı olan işlerde hasbi şahitlik kabul edilir. ALLAH'ın hakkının te'kidli bulunduğu; boşanma, köleyi hürriyetine kavuşturma, kısası affetme, iddetin bittiği veya bitmediği ve ALLAH'ın hakkına taallûk ettiği hallerde hasbi şahitlik kabul edilir. Keza en sahih kavle göre, nesep ile ilgili işlerde de hasbi şahitlik kabul edilir.

Hakim iki şahidin ifadesine göre karar verir de sonra her iki şahidin kafir oldukları veya köle oldukları veya çocuk oldukları anlaşılırsa, hakim veya bir başkası kararı bozar. Keza en zahir kavle göre şahitlerin fasık oldukları anlaşılırsa, yine kararı bozmak gerekir.

Şahitliği üstlenen kafir veya kölenin taşıdığı sıfat kalkar veya çocuk kemale erdikten sonra şahitlikte bulunursa, şahitliği kabul edilir. Fasık kişi tövbe ederse ve daha önce şahitlik ettiği davaya yeniden şahitlik ederse, şahitliği kabul edilmez. Daha önce şahitlik ettiği kişinin bir başka davasına şahitlik ederse kabul edilir. Fakat tövbe ettikten sonra tövbesinde sadık olduğu anlaşılacak kadar bir sürenin geçmesi lazımdır. Alimlerin çoğu bu sürenin bir sene olduğunu takdir etmişlerdir.

Sözle olan masiyette kişinin sözle tövbe etmesi şarttır. Meselâ, zina suçu isnadında bulunan şöyle demelidir: "İsnat ettiğim zina suçu geçersizdir. Bunu söylediğime pişmanım. Bir daha zina suçunu isnat etmeye dönmem." Keza yalan şahitlikte bulunan da bu şekilde tövbe etmelidir. Ben diyorum ki; içki içmek ve zina etmek gibi sözle olmayan masiyetten tövbe etmenin şartları şunlardır: İşlenen günahı terk edip bir daha işlememek; o günahı işlediğine pişman olmak; bir daha günaha dönmemeyi azmetmek. İşlenen günah, kul hakkına taallûk ediyorsa, bu şartlarla birlikte hak sahibinin hakkını iade etmek. ALLAH daha iyi bilir.

1. Erkeklerin Şahitliklerinin Kabul Edildiği Haller ve Şahidin Sayısı

Bir şahidin şahadetiyle karar verilemez. Ancak ramazan hilâlinin tespiti için en zahir kavle göre, bir kişinin şahitliği ile karar verilebilir.

Zina suçunu tespiti için dört erkeğin şahitlik etmesi şarttır. Zina yaptığını ikrar edene, en zahir kavle göre iki kişinin şahitlik etmesi şarttır. Bir kavle göre ise dört kişinin şahitlik etmesi şarttır.

Mal tespiti, satış, ihale, havale ve tazminat gibi akidler ile muhayyerlik ve veresiyeli akid gibi mali bir hakkın tespiti için, iki erkek veya bir erkek ve iki kadının şahitlik etmesi şarttır. Bu akidler-den başka ALLAH veya kul hakkına taallûk eden nikah, boşama, ric'at, İslam'a girme, dinden dönme, cerh etmek (şehadet ehliyetini engelleyici kusurları ortaya çıkarma), ta'dil etmek (şahidin adil olduğunu tespit etmek), ölüm, fakirlik, vekaiet, vasiyet ve şahitlik üzerine şahitlik etmek gibi konularda çoğunlukla erkeklerin bileceği hususlarda iki erkeğin şahitlik etmesi şarttır.

Sadece kadınların bilmesine mahsus olan veya genellikle erkeklerin görmesi mümkün olmayan; bekaret, doğum, hayız, süt emme ve Örtülü olması gereken kusurlarda yukarıda geçtiği gibi iki erkek veya bir erkek ile iki kadının veya dört kadının şahadetiyle tespit edilir. Bir erkek ve iki kadının şahadetiyle tespit edilmeyen dava, bir erkek ve davacının yeminiyle tespit edilemez. Bir erkek ve iki kadının şahadetiyle tespit edilen dava, bir erkek ve yeminle de tespit edilebilir. Ancak kadınların sair kusurları iki kadının şahadeti ve yeminle tespit edilemez.

Davacının şahidi şahidlik edip, adil olduğu anlaşıldıktan sonra kendisi de yemin etmelidir. Davacı yemininde şahidinin doğru söylediğini zikretmelidir. Şayet davacı yemin etmez de hasmının yemin etmesini talep ederse hakkıdır. Davalı yemin etmekten çekinirse, en zahir kavle göre davacı yemin eder.

Bir kimse başkasının elinde bulunan cariye ve çocuğunun kendisine ait olduğunu iddia ederek: "Bu cariye ümmü veledimdir, mülkiyetimde iken hamile olmuştur." der ve şahit göstererek yemin ederse, istilâd sabit olur. En zahir kavle göre bu delille çocuğun nesebi ve hürriyeti sabit olmaz.

Bir kimse başkasının elinde bulunan bir kölenin kendisine ait olduğunu iddia ederek: "Bu benim kölemdir, onu azad etmiştim." der ve şahit göstererek yemin ederse, mezhep alimlerince kabul edilen rivayete göre, köle elinden alınır ve hürriyetine kavuşturulur.

Birkaç mirasçı bir malın mirasçı oldukları şahsa ait olduğunu iddia ederek şahit gösterirler de bununla birlikte bazıları yemin ederlerse hisselerini alırlar, yemin etmeyenler buna ortak olmazlar. Yemin etmeyen hazır olup buluğ çağma ermişse, yeminden vazgeçtiği için bir hak iddia edemez. Hazırda değilse veya çocuk veya deli ise mezhep alimlerince kabul edilen rivayete göre hissesi bekletilir. Engel ortadan kalktıktan sonra yemin eder ve şahitlerin tekrar şahitlikte bulunmalarına gerek kalmadan hissesi verilir.

Kişinin görmeksizin zina, gasp, itlaf ve doğum (nesep tespiti) gibi fiillere karşı şahit göstermesi caiz değildir. Sağırın fiil ile ilgili şahadeti kabul edilir.

Söylenen sözlere şahitlik etmek için akidlerde olduğu gibi, sözleri işitmek ve söyleyeni gör...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın