Hz. Muhammed (sas)in Son Peygamber Oluşu

Hz. Muhammed (sas)'in Son Peygamber Oluşu

Prof. Dr. İbrahim Emiroğlu

Peygamber, Allah ile kulları arasında elçilik yapan, Allah�ın emir ve yasaklarını, razı olup olmadığı şeyleri, din esaslarını insanlara bildiren, onlara mutluluk yollarını gösteren Allah tarafından görevlendirilmiş seçkin kuldur. Bu fonksiyonları icrâ etmek üzere gönderilen en son seçkin kul ise Hz. Muhammed (sas)'dir. Bu yazıda Hz. Muhammed'in son peygamber olduğunu ispat eden delillerden bir kısmı üzerinde genel olarak durulacaktır.

Hz. Muhammed�in son peygamber olduğu bizzat Kur�ânâ��ı Kerim tarafından bildirilmiştir. Buna göre Hz. Muhammed�den sonra artık peygamber gelmeyecektir. Ancak, tarih boyunca ve günümüzde bazı kişiler, bu hak inanca ters bir takım iddialar serdetmişler ve peygamberlik iddiasında bulunmuşlardır; geçmişte bunların en meşhurları arasında Esvedü�lâ��Ansi (v.11/632), Tuleyha b. Huveylid (v.24/644) ve Müseylimeâ��i Kezzâb (v.12/683), gibi isimler sayılabilir.1 Daha sonra gelen bir takım sapık fırkalar içinde de Hz. Muhammed ile peygamberliğin son bulmadığını ileri sürenler olmuştur. Hatta bunlardan Sebeîler, Beyânîler, Harbîler, Muğîrîler gibi fırkalar sadece peygemberlik iddiasıyla yetinmeyip Hz. Ali, imamlar veya kendi liderleri hakkında ilâhlık iddiasında bile bulunmuşlardır.2 Bu fırkalardan Cenâhîler, Ğurâbîler, Bâbekîler, Yezîdîler, Bezîğîler, Şeyhîler, Bâtınîler, Bahâîler ve Kâdiyânîler ise ulûhiyyet iddiasında bulunmasalar da, peygamberliğin Hz. Ali�nin soyunda veya başka kişiler kanalıyla devam ettiği inancındadırlar.3

Günümüz Türkiye�sinde ve dünya coğrafyasında da Peygamberlerin kesintisiz olarak gelmesi gerektiği dolayısıyla Hz. Muhammed (sas)'den sonra da gelebileceği fikrini taşıyan bir takım kimseler bulunmaktadır. Bu ön bilgiyi müteakiben asıl konumuz olan Hz. Muhammed�in son peygamber oluşunu işlemeye geçebiliriz. Fakat bundan önce O�nun neden dolayı �en faziletli bir peygamber� olduğuna kısaca değinmek istiyoruz.

Hz. Muhammed şu özellikleri sebebiyle en üstün peygamber kabul edilmiştir.

1. Ümmetinin �en hayırlı ümmet� olması.
2. Risâletinin, bütün insanları, hatta cinleri bile kapsaması.
3. Tebliğ ettiği esasların akıl, duygu ve eylem yönleriyle insanları tatmin edecek nitelikte makul, uygun ve tutarlı olması.
4. Peygamberlerin sonuncusu olması.
5. En büyük mucizesi olan Kur�ân�ın, sağlam bir şekilde elde korunur olması.
6. Getirdiği dinî ahkamın, önceki dinî ahkamı neshetmesi.
7. Kıyamet günü bütün insanlara şahitlik etmesi.

Hz. Muhammed�in peygamberlerin sonuncusu (hâtemü�lâ��enbiyâ) oluşunun, Kur�ânâ��ı Kerim�in bazı âyetleri ve bazı hadisler temel alınarak, müslüman âlimler tarafından naklî ve aklî gerekçelere dayandırılmak suretiyle açıklandığını görmekteyiz. Bunların ikna edici olasimkesi için ilk etapta Hz.Muhammed�i peygamber olarak kabul etmek gerekmektedir. İslâm inancına göre, Hz. Muhammed�in peygamber olduğunu kabul etmek, onun son peygamber olduğunu, şeriatının evrensel ve ebedî olduğunu, onun nesh edilmeyeceğini de kabul etmek demektir.4 Çünkü ilâhî vehyin kendisine indirilenle son bulduğunu, dinin tamamlandığını, peygamberliğin kendisiyle birlikte hitama erdirildiğini bize söyleyen O�dur. Hz. Muhammed bir peygamber olduğuna ve peygamberler de yalan söylemeyeceğine göre, haber verdiği şeyler haktır ve doğrudur. Binâenaleyh Hz. Muhammed�i hem gerçek peygamber kabul edip, hem de ondan sonra peygamber geleceğine inanmak birbiriyle te�lifi kabul edilemeyecek çelişkili şeylerdir.

Kendinden önceki bazı peygamberlerin ve kutsal kitapların geleceğini önceden haber vermesi, büyük mucizeler göstermesi söyledikleri ve ortaya koyduklarıyla kendisini kabul ettirmiş olması, Hz. Muhamed�in peygamberliğinin dellilerinden bazılarıdır. Bu deliller genel olarak hissî, naklî ve aklî olarak üç grupta incelenmiştir. Ayrıca bunlar, İslâm Kültür Dünyasında, Hz. Muhammed�le ilgili olmak üzere, şemâil (dış görünüş vasıfları), hasâis (belirgin özellikleri), fazâil (üstün yönleri) ve delâil (peygamberliğinin açık delilleri) adı altında genişce işlenen konulardır.

Önce O'nun peygamberliğinin ispatı için getirilen mucizelerine bir göz atalım:

1. Hissî/Kevnî Mucizeleri: Bunlar Hz. Peygamber'in zâtı ile ilgili ve zatının dışında olmak üzere genelde iki kısımda incelenir.

a. Zâtı ile ilgili olanlar:
Hz.Muhammed�in gerek fiziksel özellikleri, gerek rûhî ve ahlâkî durumu onun bir peygamber olduğunu ilk bakışta hissetmiştir. Kendisine intikal eden nübüvvet nuru, boyu, endamı, birbiriyle uyum içinde olan uzuvları, güzel ve cezbedici konuşması, vakur yürüyüşü, güven telkin eden duruşu, sempatik çehresi; yeme, içme, konuşma, uyuma ve beşeri ilişkilerindeki itidalliği, onun maddi vechesiyle ilgili olan mucizevî yönlerinden bir kısmına örnektir. Hz. Resûl�ün doğruluğu, edebi, hayası, cömertliği, hilmi, cesareti, fedâkarlığı, sabrı, kanaati, dirayeti, zekası ve diğer olumlu özellikleri konusunda insanların ittifak etmeleri de onun ahlâkî, hissî veya manevî yönüyle ilgili mucizevî kişiliğine delildir.

b. Zatının dışında olanlar:
Bunlardan bir kısmı, kaynaklarda yer alan, az yemeğin çoğalması, ağaç kütüğünde inleme sesinin duyulması, ayın ikiye bölünmesi, savaşta görünmeyen güçlerin yardıma gelmesi gibi mucizeleri; bir kısmı da geçmiş peygamberlerin kendisini müjdelemesidir ki �..Yanlarındaki Tevrat ve İncil�de yazılı buldukları o elçiye uyanlar...�(A�râf, 7/157; ayrıca bkz. Bakara, 2/146, Âli İmrân, 3/81) âyeti bu hususa işaret eder.

2. Aklî Mucizeleri: Hz. Muhammed�den önceki peygamberlere verilen mucizeler daha ziyade, insanlığın gelişimine parelel olarak hissî veya kevnî mucizeler olmuştur. Örneğin Hz. İbrahim�in mucizeleri tabiat ilimleri, Hz. Süleyman�ınki yine tabiat ve taknoloji ile ilgili, Hz. Musa�nınki sihir, Hz. İsa�nınki ise tıp ağırlıklıdır. Bu mucizeler, ancak sınırlı bir zaman diliminde etkili olabilmiş, genellikle, peygamberlerin ölümüyle birlikte etkisini kaybetmiştir. Fakat, burada aklî mucizeye örnek olarak göstereceğimiz Kur�ân mucizesi ise, asırlar geçse de canlılığını hiç yitirmemiş, her zaman etkisini sürdüregelmiştir. Hz. Muhammed�in insanlara tebliğ ettiği Kur�ân'ın, tespit ve muhafazası, edebî yönden güçlü bir topluma gelmesi ve onlara meydan okuması, okumaâ��yazması olmayan ve geçmiş kitapları bilmeyen ümmî bir peygamberin elinde zuhur etmesi, anlam yönünden sağlamlığı, içerdiği hükümleri, hükümleri arasındaki tutarlılığı, uygulanabilirliği, okunuşu, ezberlenebilirliği, üslûbunun veciz ve çarpıcı/etkileyici oluşu gibi hususlar onun mucizeliğini ispatlamaktadır.

Hz. Peygamber�in, halkı dine davet etmeden evvelki, davet esnasındaki ve daveti tamamladıktan sonraki halleri, yüce ahlâkı, verdiği hikmet dolu ve isabetli hükümler; cengâverlere hücum etmesi sırasındaki kararlı, cesur ve sarsılmaz tutumu, her hal ü kârda Allah�ın kendisini koruduğuna dair beslediği güven duygusu, korkunç durumlarda bile vaziyetini değiştirmemesi... gibi hususların, peygamberlerden başkasında toplanmasının imkânsız olduğuna akıl kesinlikle hükmeder. Allah�ın bu tür kemâl ve üstün halleri, kendisine iftira edeceğini bildiği bir zatta bulundurması, sonra bu şahsı (kendisine iftira ettiği için cezalandırmadan) 23 sene ihmal etmesi, sonra onun dinini diğer dinler ve düşmanlarına karşı üstün kılması, bıraktığı eseri (ve açtığı çığırı) ölümünden sonra kıyamete kadar payidar kılması olacak şey değildir!

Kısacası bir yalancı peygamber bu kadar mükemmel bir karaktere sahip olamaz, bu kadar başarılı olamaz, bu ölçüde büyük bir hareketi başlatamaz ve yürütemez. O, bu büyük davayı semavî bir kitap sahibi olmayan ve hikmetten anlamayan bir kavim içinde ortaya atmış, (Bakara, 2/151) onlara kitabı/Kur�ân�ı ve hikmeti açıklamış, hukukî ve şer�i işleri öğretmiş, ahlâklarını mükemmelleştirmiş, halkının pek çoğunu hem ilmî, hem de amelî fazilet bakımından kemâle erdirmiş, bütün âlemi iman ve iyi amelle nurlandırmış ve Allah�ın va�dettiği gibi onun dinini öbür dinlerin tümüne üstün kılmıştır (Tevbe, 9/33; Feth, 48/28; Sâf, 61/9). Esasen resûllüğün ve nebiliğin bundan başka bir manası (ve gâyesi) de yoktur.5

�Burada şu iki noktayı önemli belirtmek gerekmektedir. Bunlardan birincisi Hz. Muhammed�in hal hareket ve sözleriyle ilgilidir. Bu kadar üstün vasıflara sahip olan sağlam karakterli bir insanın, �Ben peygamberim� şeklindeki beyanını kabul edip kendisine uymak için mucize göstermesini beklemeye bile gerek yoktur. Zaten onun sehsiyetini yakından tanıyan ve çok iyi bilen Hz. Ebu Bekir gibi basiretli dürüst ve hakperest insanlar, mucize göstermesini istemeden ona iman etmişlerdi. Hz. Peygamber'den mucize göstermesini isteyenlerin pek çoğu da iman etmişlerdi. Şu halde, Hz. Peygamberin herkese emniyet ve itimad veren güçlü şehsiyeti ve sağlam seciyesi, gösterdiği mucizelerden daha beliğ ve veciz bir şekilde O�nun Allah Resûlü olduğuna delâlet etmekteydi.

Vefatından sonra geriye bıraktığı yakın arkadaşları, İslâm devletinin sınırlarını doğuda Hindistan�a, batıda Pasifik Okyanusuna kadar genişletecek derecede akıllı, basiretli, azimli, meharetli ve hamleci insanlardı. Hz. Peygamber�in bu güçlü şahsiyet sahibi zeki insanları, kendisinin peygamber olduğuna (Allah�ın izniyle) inandırmış olması, onların kayıtsız şartsız güvenlerini kazanması ve mutlak şekilde kendisine bağlaması, bu gibi işlerin zorluğunu bilen her aklı başında insan için mucizelerin en büyüğüdür. Asırlarca başka milletlerin hakimiyeti altında yaşaya yaşaya müzminleşmiş bir aşağılık duygusuna sahip olan cahil ve bedevi bir kavmi, uzun ve şanlı bir mazisi olan İran Sasani Devletine ve Bizans İmporatorluğu�na kafa tutacak hale getirmesi, o zamanın dünyasının en güçlü iki devleti ile başarılı savaşlar yapacak bir seviyeye yükseltmesi, bu iki devletten birini kökünden, diğerini...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın

Ayrıca, Kur�ân�daki �Biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik� (Enbiya, 21/107) âyetinin anlamı Hz. Muhammed�in, insanlarla birlikte, âlemdeki bütün yaratıklar için rahmet kaynağı olmasıdır. Bu durum ise ancak onun elçilik ve peygamberliğinin evrensel olduğu ve ondan sonra başka bir peygamber göndermeye gerek duyulmadığı takdirde mümkündür. Hz. Muhammed�in son peygamber olduğunu gösteren diğer bir âyet de şudur: �Hem Allah, vaktiyle peygamberlerden �size Kitap ve hikmet vermemden sonra, sizin yanınızda bulunan kitabı tasdik edici bir peygamber geldiğinde, mutlaka ona inanıp yardımcı olacaksınız!� diye söz almıştır. Allah: �Bunu kabul ettiniz, bu ağır yükümü sırtınıza aldınız mı? dediğinde onlar: �Kabul ettik� diye kesin söz verince, Allah Teala: �Siz de şahit olun, zaten Ben de sizinle beraber şahitlik edeceğim.� buyurdu.�(Âlâ��i İmran, 3/81). Bu âyetten anlaşıldığına göre: Allah bütün ruhları yarattığı zaman onlardan ahit almıştır. Bu ahid içerisinde insanlardan, Hz. Muhammed kendi hayatları zamanında zuhur ederse ona inanmaları ve ona yardım etmeleri konusunda söz aldı.

Hz. Muhammed'in peygamberlerin sonuncusu oluşunun, Kur'ânâ��ı Kerim'in bazı âyetleri ve bazı hadîsler temel alınarak, Müslüman âlimler tarafından naklî ve aklî gerekçelere dayandırılmak suretiyle açıklandığını görmekteyiz.

Fakat Allah, Hz. Muhammed�in büyüklüğünü sadece bir şartlı cümleye bağlı kılmamış, rivâyetlerin bildirdiğine göre, değişik zamanlarda bunu değişik şekillerde de göstermiştir. Örneğin Mî'rac gecesinde peygemberleri Beytü�lâ��Makdis (Kudüs)�e topladığında Hz. Muhammed hepsine imam olmuş, namaz kıldırmıştır; ve kıyamet gününde bütün peygamberler onun sancağı (livaâ��i hamd) altında toplanacaklardır.14 Aynı zamanda Hz. Muhammed�in üstünlüğüne ve son peygamber olduğuna delalet eden diğer ayetler de şünlardır: �De ki: Ey insanlar, ben Allah�ın size, hepinize gönderdiği peygamberiyim�(A�râf, 7/158), �âlemleri uyarmak üzere kulu Muhammed�e hakkı bâtıldan ayırt eden Kur�ân�ı gönderen Allah yücelerin yücesidir�(Furkan, 25/1), �Seni insanlara peygamber gönderdik (Nisa, 4/79), �Ey insanlar! Peygamber Rabbinizden size gerçekle geldi; inanın bu sizin hayrınızadır�(Nisa, 4/170). �Doğru yol apaçık kendisine belli olduktan sonra Peygamberden ayrılıp, inananlardan başkasının yoluna uyan kimseyi, döndüğü yöne döndürür ve onu cehenneme sokarız. Orası ne kötü bir dönüş yeridir.�(Nisa, 4/115) �...dinini bütün dinlerden üstün kılmak üzere, peygamberini doğru yol ve hak dinle gönderen Allah�tır.� (Tevbe, 9/13).15

Hz. Muhammedin son peygamber olduğuna doğrudan delâlet eden âyetlerin en meşhuru Ahzap sûresinin 40. âyetidir. Bu âyette Hz. Muhammed �nebilerin hâtemi� olarak zikredilmektedir. Arap dilindeki lügatlara ve tefsir kitaplarına baktığımızda buradaki �hâtem� kelimesinin �sonuncu� mânasında olduğunu görürüz. Buradaki �Hâtem� kelimesi ile Hz. Muhammed�in son peygamber olduğu belirtilmiştir ancak Kadiyânîlik mezhebi ve Behâîlik dini mensûpları, Hâtem kelimesini farklı şekilde yorumlayarak Hz. Muhammed�in son peygamber olmadığı gibi bir iddia ile bir takım hatalı, isabetsiz yorumlar yapmışlardır.16

�Hâtem� sözcüğü, Arapça�de mücevher, üzerine isim kazınmış mühür, yüzük, herşeyin sonu, bir şeyi bitiren ya da kapatan kişi mânâlarına gelmektedir.17 Bu sözcük bir kavimle ya da bir toplulukla birlikte kullanıldığında �sonuncu� anlamına gelir.18 Haliyle Ahzâb sûresindeki âyette geçen �Hâteme�nâ��Nebiyyîn� tabiri Hz. Muhammed�in nebilerin / peygamberlerin sonuncusu olduğunu gösterir. Arapça�da hâtim sözcüğü ismi fâil olup, bitiren, sona erdiren yahut mühürleyen anlamına gelir. Hâtem ise ismi âlettir ve mühür demektir. Mühür ise bir şeyin tevsîk (vesikalandırılması, sağlam bir şekilde belgelendirilmesi) ve tasdîki (doğrulanması, onaylanması) için metnin sonuna basıldığından hem âhir (son), hem de tasdik mânâsını içerir. Bu durumda her iki okunuş da (Hâteme�nâ��Nebiyyîn veya Hâtimi�nâ��Nebiyyîn) Hz. Muhammed�in ayrı iki özelliğini vurgulamış olur. O hem peygamberlerin gelişini sona erdiren �âhir'ulâ��enbiyâ�dır, hem de bütün peygamberleri tasdik eden �hâtemu�nâ��nebiyyîn� ilâhî bir damgadır.19 Hadis literatüründe de �hâtim� kelimesinin �son� anlamında kullanıldığı. Bu kelimenin kullanıldığı bir çok hadîsten sadece ikisini örnek olarak vermemiz yeterli olacaktır: �Şüphesiz benimle benden öneceki peygamberlerin durumu şu temsile benzer. Bir adam bir ev yaptırmış, onu güzel bir şekilde tamamlamış, süslemiştir. Yalnız evin bir küşesinde bir kerpiçlik yer boş kalmıştır. Bu vaziyette insanlar binaya girip gezmeye başlarlar ve o eksik yeri görüp hayret ederek â��Keşke şu tek kerpiç de yerine konsaydı� derler. İşte ben o boş bırakılan yeri dolduran kerpiç gibiyim; ben peygamberlerin sonuncusuyum.�20 İkinci hadis de şudur: �Altı haslet ile diğer peygamberlerden üstün kılındım: Cevâmiu�lâ��kelim (çok mânâ taşıyan sözcükler) bana verildi; (düşmanın yüreğine atılan) korkuyla bana yardım edildi; ganimet malları bana helal kılındı; yeryüzü benim için mescid ve tahûr (temiz) kılındı; yaratılmışların hepsine gönderildim ve peygamberler benimle son buldular (Hatemu�nâ��Nebiyyîn) İlâhi bir damgadır.�21 Hz. Muhammed�in son peygamber oluşuna dair de pek çok hadisi şerif bulunmaktadır. Bu husustaki haberler tevâtüren sâbittir. Tevâtür ise, yalan söylemek üzere birleşmelerini aklın kabul edemeyeceği kadar çok sayıda bir topluluğun, her devir ve her nesilde, arada kesinti olmaksızın, nakledegeldikleri haberdir.22

II. Diğer Deliller
Hz. Muhammed�in son peygamber olduğunu rasyonel bir şekilde açıklamak ve bunu aklî delillerini göstermek her zaman mümkündür. Bu deliller maddeler halinde şöyle sıralanabilir.

1. Hz. Muhammed�in getirmiş olduğu Kur�ân, önceki peygamberlere gelen kutsal kitaplar ve sahifeler gibi tahrif edilmiş değildir. Gerek nüzûlü esnasında yazı ile tespiti ve gerekse daha sonraki nesillere aktarılması sırasında hiçbir değişikliğe uğramadığı, bütün İslam araştırmacıları ve hatta bazı insaflı oryantalistler tarafından bile kabul edilmiştir... Yine Hz. Muhammed vasıtasıyla insanlara iletilen kur�ân�ın, tüm meydan okumalara rağmen23 benzer sağlamlıkta, vecizlikte ve zengin içerikte alternatif veya rakip bir karşı koyuşa muhatap olmaması da Hz. Peygamber'in getirdiğinin eşsizliğine ve bunu getirenin son peygamber olduğuna delildir.

2. Kur�ân ile birlikte Hz. Muhammed�in örnek hayatının da sağlam bir şekilde tespit edilmesi, tahrif edilmemiş olması ve yaygın ve saygın bir şekilde izlenir olması, onun son peygamber olduğunu göstermektedir.

3. Peygamber efendimizin sünnetinin günümüze kadar kesintisiz olarak büyük bir nesil tarafından kavlî ve fiilî planda aktarılmış olması da bir başka delil olarak karşımıza çıkmaktadır.

4. Mücâdele yöntemi, kişiliği, getirmiş olduğu prensiplerin evrenselliği ve uygulanabilirliği açısından da bakıldığında Hz. Muhammed�in son peygamber olduğu gerçeği ni gösteren delillerdendir.

5. Hz. Muhammed�in hem mucizeleri, hem de üstün nitelikleri bakımından diğer peygamberlerde olmayan hususiyetlere sahip olması ve cami şahsiyeti de bir başka delildir.

6. Diğer peygamberlere nazaran da onlara verilmeyen mucizelerin ona verilmesi, miraca yükselmesi, Allah�ın kendisini dost (halil) edinmesi, Ümmetini orta ümmet ve en hayırlı ümmet24 kılması, onun hayatı üzerine yemin etmesi, (Hicr, 15/72) davasında ona başarı imkânları açması,(A�lâ, 86/8) melekleri diğer peygamberlere vahiy için gönderdiği halde Hz.Muhammed�e vahyin yanı sıra ona yardım için de göndermesi,(Enfâl, 8/26) nefsini yanlışa düşmekten ve unutmaktan koruması,(A�lâ, 86/6) gibi birtakım özel imkânların fiili olarak Hz. Muhammed�e verilmesi/açılması da onun peygamberlerin en üstünü ve sonuncusu olduğuna delildir.

7. Tarihsel açıdan da Hz. Muhammed�in, diğer peygamberlerle karşılaştırıldığında, son Peygamber olduğunu haklı kılacak gerekçeler vardır. Sözgelimi Hz. Musa�nın şeriatı İsrailoğullarına mahsus kalmıştır. Hz. İsa�nın ki ise hayatta olan çok az kişi tarafından kabul görmüştür.25 Hz. İsa�nın tebliği, o hayatta iken geniş kitlelere ulaşamamış ve davetinin etkisi oldukça sınırlı kalmıştır. Hz. Muhammed�e gelince, onun daveti o daha hayatta iken geniş halk kitlelerine ulaşmış ve çağrısına yüzbinin üstünde kişinin icabet ettiğini görmüştür.

Makaleyi sonlandırırken Hz. Muhammed�in son peygamber olmasının beraberinde sosyal piskoloji açısından bir takım olumlu sonuçlar doğurduğu görülmüştür. Sosyal psikoloji açısından bakıldığında da Hz. Muhammed ile peygamberliğin sona erdiği inancı makul ve olumlu sonuçlar doğurmakta. İnsanlığın tekâmülü, beşer aklının gelişmesi, insan cehdinin artması ve problemlere çözüm üretmesi açısından düşünüldüğünde peygamberliğin son bulduğu fikri akla daha yatkındır. Zira �Artık bundan sonra yeni bir peygamber gelmeyecek� inancı, insanların, peygamber kanalıyla kendilerine verileni ucuzca harcamamaları, onu işleyip geliştirmeleri, o emânetin ışığında her çağda kendi problemlerine çözüm üretmeleri, zihinlerini atâletten korumaları, �Nasıl olsa peygamber gelip düzeltir!� düşüncesiyle fikri, zihni ve ameli rehâvete düşmemeleri açısından önemlidir. Şurasını da unutmamak gerekir ki, peygamberliğin Hz. Muhammed ile son bulması, ilâhî inâyet ve rahmetin kesildiği anlamına gelmemelidir. Aksine yukarıda da belirttiğimiz gibi, peygamberin bıraktığı emanete sarılarak, ortaya koyduğu ölçülere yapışarak çözüm yolları geliştirmek mümkün ve bu uğurda cehd gösterme imkanları daima açıktır.

Hz. Peygamber'in mirası (Kur�ân ve Sünnet), insanlığın asrı saadetten bu yana bütün problemleri çözdüğü gibi bundan sonra kıyamete kadarda ortaya çıkması muhtemel dinî ve dünyevî problemleri çözmeye yeterli olacaktır.

Dipnotlar

1.Heyet, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, İstanbul, 1986, C.II, s.34 vd; Üçok, Bahriye, İslâm�d...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın