Güneşe aşık çocuk

Güneşe Âşık Çocuk: Çocuk Şiirleri Albümü

Günümüzdeki antolojiler bundan on yıl öncesine nazaran daha 'nesnel' bir seçimle hazırlanıyor. Şairi sadece dünya görüşüne ya da inancına göre değerlendirme anlayışından vazgeçilmesi daha kapsamlı, temsil kabiliyeti yüksek antolojilerin hazırlanmasında önemli bir etken olarak karşımızda duruyor. Ama bu nesnellik ölçütünün de yetersiz olduğu durumlar yok değil. Çocuk şiirleri söz konusu olduğunda bir kere her şeyden önce antoloji hazırlayanların çocuklar için şiirden bu şiirin mahiyetinden kısacası bu şiirin poetikasından anlaması gerekiyor. Bir de iyi şiirin konulması gerekiyor ki o da apayrı bir konu. Örneğin günümüzde yapılacak çocuklara şiir antolojisinde Mevlana İdris Zengin, Gökhan Akçiçek, Ali Burhan adı yer almıyorsa böyle bir antoloji aksak alarak anılmaktan kurtulamayacaktır. Günümüzde sadece çocuklar için şiire odaklanan kapsamlı bir antoloji henüz yok. Antolojilerde her şairden bir kaç tane şiir alınıyor. Ya da çocuklar için şiiri hiç sınamamış isimlerden sırf daha ‘nesnel’ olabilmek adına şiirler alınıyor. Ya da çocuklar için şiir yazmış bir şairin çocuklara dönerek, hatta çocuk olarak yazdığı şiirler es geçilebiliyor. Tanış olma durumunun da antoloji hazırlama sürecinde bariz bir etkisinin olduğunu hemen burada belirtmemiz gerekecektir. Bu sorunları tartışmak bakımından TBMM Kültür ve Sanat Yayınları’ndan 2007 yılında yayımlanan, Güneşe Âşık Çocuk adlı küçümen antoloji albüm önemli. Yirmi üç sayfadan oluşan çalışmanın editörlüğünü Cevdet Çağan üstlenmiş, resimlerini Osman Turhan çizmiş, müzik ise Serkan Sönmez tarafından yapılmış.23 Nisan 2007'de çocuklara armağan edilen, adını Cahit Sıtkı Tarancı'nın şiirinden alan " Güneşe Âşık Çocuk " bir TBMM çalışması olması bakımından da ayrıca önemli.

Cahit Sıtkı Tarancı Yazıların içinde yer alan bir konuşmasında en çok sevdiği şiirinin Güneşe Âşık Çocuk olduğunu ifade ederken Ziya Osman Saba’ya yazdığı bir mektubunda " Güneşe Âşık Çocuk " gibi şiirler yazmak istediğinden söz eder. Antolojinin bu adla yayımlanması şaire gösterilen bir vefakârlık örneği olarak ta okunabilir.

Gelin önce Cahit Sıtkı Tarancı'dan pırıltılı Güneşe Âşık Çocuk şiirini birlikte okuyalım ardından antolojiye dair tartışmamızı kaldığımız yerden sürdürelim:

“Güneşin arkasında görünen çocuk,
Eliyle güneşi gösterir durur.
Camlar arkasında düşünen çocuk,
Hırsından camlara yumruk savurur.

Camlar arkasında bekleyen çocuk,
Üç mevsim güneşin seyrine dalar.
Ve kışın güneşi özleyen çocuk,
Diliyle buğulu camları yalar.

Güneşe kavuşabilmek için çocuk,
Gündüzün boş yere çırpınır durur.
Nihayet, nihayet geceleyin çocuk,
Koynunda güneşle beraber uyur.”

Güneşe Âşık Çocuk adlı şiir antolojisine nasıl bakıldığı sorulduğunda, küçük bir araştırma yapsak, birkaç satırbaşına kolayca ulaşabiliriz. Öncelikle şunları hemen söylemeliyiz: Antolojide Cahit Sıtkı Tarancı’dan başka Necip Fazıl Kısakürek, Rıfat Ilgaz, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Behçet Necatigil, Cahit Külebi, Can Yücel, Cemal Süreya, Yavuz Bülent Bakiler, Ali Akbaş, Cahit Zarifoğlu, Ataol Behramoğlu, Cahit Koytak, Beşir Ayvazoğlu, Mustafa Ruhi Şirin, Haydar Ergülen ve Ömer Erdem'in şiirleri de yer alıyor. Kitabın bir de CD'si var. Şiirler Müşfik Kenter, Metin Serezli, Rutkay Aziz, Kenan Işık, Ataol Behramoğlu, Tamer Karadağlı, Cem Davran gibi ünlü sanatçılarla birlikte Meclis eski Başkanı Bülent Arınç tarafından seslendirilmiş. Şiirler, Osman Turhan’ın sevimli resimleriyle daha da renkleniyor. Kitabın sonuna eklenen şair biyografileri de hem yeni ilköğretim müfredatı bakımından antolojinin ders materyali olarak kullanılabilme yetkinliğine önemli bit katkı yapmış hem de çocukların şairleri tanıma ve onların başka yapıtlarına gitmelerinin yolunu açmıştır. Şiir, müzik ve resim birlikteliği "Güneşe Âşık Çocuk" antolojisinin niteliğini yükseltmiş ve onu şu ana kadar yapılmış olan diğer çocuk şiirleri antolojilerinden farklılaştırmış, bu üçlü birliktelik onu diğerlerinin bir gömlek üstüne çıkarmıştır.

Babasını özleyen çocuklar için Can Yücel'den Hayatta Ben En Çok Babamı Sevdim şiiri yer almış. "Hayatta ben en çok babamı sevdim, / Karaçalılar gibi yerden bitme bir çocuk / Çarpı bacaklarıyla -ha düştü, ha düşecek-/ Nasıl koşarsa ardından bir devin, / O çapkın babamı öyle sevdim. / Bilmezdi ki oturduğumuz semti, / Geldi mi de gidici -hep, hep acele işi!-/ Çağın en güzel gözlü maarif müfettişi. / Atlastan bakardım nereye gitti, / Öyle öyle ezber ettim gurbeti. / Sevinçten uçardım hasta oldum mu, / 40'ı geçerse ateş, çağ'rırlar İstanbul'a, / Bi helâlleşmek ister elbet, diğ'mi, oğluyla! / Tüfoyken başardım bu aşk oy'nunu, / Ohh dedim, göğsüne gömdüm burnumu. / En son teftişine çıkana değin / Koştururken ardından o uçmakta devin, / Daha başka tür aşklar, geniş sevdalar için / Açıldı nefesim, fikrim, canevim. / Hayatta ben en çok babamı sevdim." Cemal Süreya'nın Fotoğraf şiiri de hüzünlü atmosferi ile çocuklar için bir başka güzel şiir. "Durakta üç kişi / Adam kadın ve çocuk / Adamın elleri ceplerinde / Kadın çocuğun elini tutmuş / Adam hüzünlü / Hüzünlü şarkılar gibi hüzünlü / Kadın güzel / Güzel anılar gibi güzel / Çocuk / Güzel anılar gibi hüzünlü / Hüzünlü şarkılar gibi güzel" Cahit Koytak’ın “Yağmurlu bir gün/Dışarda futbol oynuyor çocuklar/Uykularından balçık akıyor/Umulmadık goller peşinde hepsi/Ve yağmur yutuyor bütün golleri” dizeleri ile başlayan 1978 tarihli Futbol Oynayan Çocuklar şiiri başlığıyla özellikle futbol meraklısı çocukların dikkatini çekecek nitelikte.
Bu antoloji geçmişte çocuklar için yazılmış ya da onların da okuyabileceği yapıtlar arasından, çoğunluğun üstünde uzlaşacağı dünya görüşü bakımından nesnelliği öncelemesinden dolayı tutarlı ama hem antolojide yer alan Cahit Zarifoğlu’ndan seçilen şiir bakımından hem de antolojide yer almayan ama çocuklar için şiir alanında yetkinliğini, ispat etmiş şairler bakımından kusurlu bir seçki. Dolayısıyla antolojinin konusuna tam olarak odaklanamadığı hemen göze çarpıyor. Önce antolojinin tutarlı tarafından başlayalım: Antoloji hazırlayan kurum/ kişi, kültür tarihimize karşı sorumluluk bilinciyle dünya görüşleri bakımından nesnel olabilmeyi başarmıştır. Şöyle ki, seçkide hem İslamcı hem Batıcı hem de milliyetçi ve muhafazakâr şairler yer almıştır. Bu da antolojinin dünya görüşleri bakımından nesnel olmayı öncelikli bir düşünce olarak ortaya koyduğunu kanıtlamaktadır. Ziya Osman Saba, Necip Fazıl Kısakürek, Cahit Zarifoğlu, Yavuz Bülent Bakiler, Cahit Koytak,Can Yücel, Behçet Necatigil, Beşir Ayvazoğlu, Mustafa Ruhi Şirin, Ömer Erdem gibi isimler bu nesnel bakışın etkisiyle bir araya gelebilmiştir. Bu noktada antoloji bana göre kendi içinde tutarlı olduğunu açıkça ortaya koymuştur. Ama aynı tutarlılığı çocuklar için şiir bakımından toplu bir fotoğraf çekme noktasında gösteremediği de ortadadır.

Antoloji hazırlamak, bir ‘seçmek-toplamak-derlemek’ eylemidir. Seçerken, derlerken ‘çıkarma’ işi zaten yapılacaktır. Özel ve dar amaçlı antolojilerde bu ‘çıkarma’ işi biraz daha kolay olabilir, öznellik ağır basabilir. Ama her halükarda dar amaçlı da olsa o darlığın içinde mutlaka olması gereken isimler atlanmamalıdır. Bu antolojide Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın yer almaması da üzerinde düşünülmeye değer bir durum doğrusu. Kanaatim onun kendine has siyasi ya da daha başka kaygılarla bu antolojide yer almak istemediğidir. Yukarıda adını andığım Mevlana İdris, Gökhan Akçiçek, Ali Burhan gibi isimlerin yokluğu antoloji hazırlayıcılarının ne kadar dikkatli ve seçici olduklarını göstermektedir. Antoloji hazırlamanın öznellikle yakından ilgili olduğunu yukarıda ifade ettik. Bu öznelliğin ise iki boyutu söz konusu: Keyfilik ve sorumluluk. Çocuklar için şiir antolojisinde sorumluluk öznelliği çocuklar için şiir safından yol almalıdır. Eğer böyle yapılmazsa bu yol alışın ucu keyfiliğe varır. Örneğin doğrudan çocuk okuru dikkate alarak yazdığı şiirleri, şiir kitapları bulunan Cahit Zarifoğlu’ndan İşaret Çocukları şiirinin alınmaması antolojinin en önemli kusurlarından birini oluşturuyor. Hazırlayan açısından, “çocuklara soy şiiri sevdirmek”, “şiir tarihimizdeki en güzel örneklerle şiir eğitimine hazırlamak” gibi gerekçeleri olabilir bu seçimin. Bu yüzden bu konuya eleştirmenin bakış açısıyla bakmakla, hazırlayanın bakış açısı ile bakmak arasında farklılıkların bulunması kaçınılmazdır. Şiir yazıldıkça, antolojiler yayımlandıkça, bu tartışmalar her zaman olacaktır. Belki günün birinde kolektif bir emekle çocuklar için şiir antolojisinin ‘en doğrusu’ yapılacak hem şairler hem de okurlar memnun olacaktır. Kim bilir?

Şiiri, şiir okumayı sevmenin yanı sıra şiir yazmaya heveslenmenin de yolunun antolojilerden başladığını hatırladığımızda "Güneşe Âşık Çocuk" antolojisinin saydığımız bu eksikliklerine rağmen çocuklar için şiir kitapları arasında farklı ve önemli bir yerinin olduğunu söyleyebiliriz

Güneşe Âşık Çocuk / Çocuk Şiirleri Albümü
TBMM Kültür Sanat ve Yayın Kurulu Başkanlığı

Mustafa Aldı

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın