Şükür Makamının Şerhi

Şükür Makamının Şerhi Ve Şükür Ehlinin Sıfatları
Şükür, Yakin makamlarının üçüncüsüdür. Allah Teala buyurdu ki: "Eğer şükreder ve inanırsanız, Allah size niye azap etsin?". (Nisa/147) Görüldüğü üzere Allah Teala, şükrü iman ile birlikte zikretmiş ve bu ikisinin birlikte varolmasını cehennem azabından kurtarma vesilesi olarak bildirmiştir. Yine O, şöyle buyurmaktadır: "Şükredenleri mükafaatlandıracağız". (Al-i İmran/145)

Allah Resulü (sav) buyurdu ki: "Yemek yiyip şükreden, oruç tutup sabreden gibidir". [12] İbni Mesud da (ra) şöyle demiştir: Şükür, imanın yarısıdır. Allah Teala, müslümanlara şükrü emretmiş ve onu, zikirle beraber anmıştır: "Beni zikredin ki Ben de sizi zikredeyim. Ve Bana şükredin ve nankörlük etmeyin". (Bakara/152) Zikir ise, şanı yüceltilmiş bir fazilettir. Allah Teala bunu beyan ederken de şöyle buyurmaktadır: "Muhakkak ki Allah´ı zikretmek, en büyüktür". (Ankebut/45)

Bu durumda, zikir ile birlikte anıldığı için şükür de en büyük faziletlerden biri olmaktadır. Allah Teala´nm şükür ile razı edilmesi, ikramının bolluğundan dolayı kullarının ifa ettikleri bir karşılık mesabesindedir. Çünkü Allah Teala´nm "Beni zikredin ki Ben de sizi zikredeyim. Ve Bana şükredin ve nankörlük etmeyin". (Bakara/152) buyruğu, emrin tahakkuku ve şükrün ta´ziminden ötürü ´karşılık´ mefhumundan çıkışı ifade etmektedir. Ayette ´Fa´ harfi şart ve cezayı ifade ederken, önceki ibaredeki ´Kef harfi de misal-lendirmeyi ifade etmek içindir.

Buna göre ´Beni zikredin ki´ diye başlayan kısım, "Size, sizden bir peygamber gönderdiğim gibi..." (Bakara/151) ayetiyle birleştirilmiş ve mana, mealen ´Size içinizden bir peygamber gönderdiğim gibi, Beni anın ki Ben de sizi anayım ve Bana şükredin´ şeklinde düşünülmüştür. Araplar, gelecek için kullanılan ´Sevfe´ kelimesi yerine ´Sin´ harfi ile iktifa ettikleri gibi, ´Ke-misli=gibi´ kelimesi yerine de ´Kef harfiyle iktifa ederlerdi. Bu; şükür için çok büyük bir tazim olup ancak Allah Teala´yı bilen alimler tarafından idrak edilebilir bir husustur.

Eyyub Peygamberin (as) kıssasıyla ilgili olarak şu hadis rivayet edilir: "Allah Teala ona vahyederek şöyle buyurmuştu: Ben, velilerimden bir ödül olarak şükre razı oldum..". Allah Teala´mn "Onları saptırmak üzere Senin doğru yoluna oturacağım" (A´raf/16) buyruğunun tefsirinde de, ´şükür yolu´nun murad edildiği söylenmiştir. Buna göre, eğer şükür, Allah Teala´ya götüren bir yol olmasaydı, şeytan bu yolun üstüne oturarak onu kesmeye çalışmazdı.

Eğer Allah Teala´ya hakkıyla şükreden kul O´nun habibi olmasaydı, lanetli İblis Allah Teala´ya karşı çıkarken şöyle demezdi: "Ve onların çoğunu şükredenlerden bulmayacaksın". (A´raf/17) Allah Teala da bu meyanda şöyle buyurmuştur; "Ve kullarımdan şükreden bir azınlık". (Sebe/13); "İblis´in onlar hakkındaki zannı doğru çıktı ve müminlerden bir topluluk dışında ona uydular". (Sebe/20) Allah Teala sevabın ziyadesini de, şükür ile kesinleştirmiş ve bunda hiçbir şeyi müstesna kılmamış tır.

Allah Teala, yalnız şu beş hususu müstesna tutmuştur: Zengin kılma, duaya icabet, rızık verme, mağfiret etme ve tevbeleri kabul etme. Allah Teala buyurdu ki: "Allah sizi dilediğinde lütfü ile zenginleştirecektir". (Tevbe/28); "Yalnız O´na dua edersiniz de, dilerse O, feryada geldiğiniz belayı üzerinizden kaldırır". (En´am/42); "O, dilediğine rızık verir". (Bakara/212); "O, dilediğine mağfiret eder". (Feth/14); "Sonra Allah, bunun akabinde dilediğinin tevbesini kabul eder". (Tevbe/27) Şükürden doğan sevabım ise, istisnasız olarak zikretmiş ve şöyle buyurmuştur: "Eğer şükrederseniz, size daha ziyadesini veririm". (İbrahim/7)

Şükreden kişi (=şâkir) Allah Teala´mn ziyade lütfuna mazhar olurken çok şükreden (=şekûr) kişi ise, bu lütfün son noktasına ulaştırılır. Şekûr, az da olsa Allah Teala´dan gelen herşeye fazlasıyla şükreden kimsedir. Onun şükrü, sürekli tekerrür etmektedir. Birşey için yapılan övgü ve sena da nimet sayılır. Bu da Rubûbiyet ahlakının esaslarından biridir. Çünkü Allah Teala, çok şükreden kimseye, kendi ismini layık görmüştür. Ziyade lütuf, nimet sahibine kalmış olup bunu dilediği kuluna verir. Allah Teala tarafından verilen bu ziyade lütfün en faziletlisi, güzel bir yakin ve sıfatların müşahedesini temin etmesidir.

Allah Teala tarafından bahşedilen ziyade lütfün başı, verilen nimetleri, nimet sahibinden gelen nimetler olarak görmek ve bunlarla ilgili olarak bütün güç ve engellemenin Allah Teala´mn elinde olduğunu bilmektir. O´nun ziyade lütfunun ortası ise; halin devamı, kulun ibadet ve hizmeti sürdürme sidir. Allah Teala tarafından şükreden kula lütfedilen ziyade, ahlak olabileceği gibi çeşitli ilimler de olabilir. Veya ahirette verilecek fazla bir mükafaat ya da dünyadan ayrılırken nasip edilecek metanet de olabilir.

Allah Teala şükrü, cennet ehlinin sözlerinin açılışı ve temennilerinin de hitamı kılarak şöyle buyurmuştur: "Bize vaadinde doğru söyleyen Allah´a hamdolsun". (Zümer/74); "Sözlerinin sonu da ´Hamd alemlerin Rabbine olsun´ demeleridir". (Yunus/10) Eğer şükür, ameller arasında Allah Teala´ya en sevimli gelen olmasaydı, onu cennette de eda etmelerini istemezdi.

Eyyub Peygamberin (as) münacaatmda şöyle bir ifade nakledilmiştir: ´Allah Teala ona sabredenler sıfatında -ki onların varacakları yer Darü´s-Selam´dır- şöyle vahyetti: Oraya girdiklerinde, kendilerine şükrü ilham ederim ki o, sözlerin en hayırlısıdır. Şükrettikleri anda da onlara olan lütfumu arttırırım. Beni düşünmeleri halinde de kendilerine ziyadesiyle veririm. Bu da lütfün nihai sınırıdır.

Şükrün başı, nimetlerin Allah Teala´dan geldiğini bilmektir ki O´ndan başka ilah yoktur, bu nimetleri verme noktasında tek olup ortağı olmadığı gibi, bunları vermek için kendisine yardım eden de yoktur. Bütün şeylerin varlığından önce varolan Tek Allah, hiç bir şeyde yardımcı ve ortağa ihtiyaç duymadığı için bütün bunların Za-tı´ndan nefyetmiştir. Varlığı da yokluğu da veren O´dur ve bu ikisi Allah Teala´mn emriyle kullar için cari olurlar.

O, bunu teyid ederek şöyle buyurmuştur: "Onların, her ikisinde de bir ortaklığı yoktur, Allah´ın, onlardan bir yardımcısı da yoktur". (Sebe´/22) Ayette geçen ´şirk´ kelimesi, ortak ve karışma manasında, ´Zahir´ kelimesi ise yardımcı manasmdadır. Allah Teala, daha sonra şöyle buyurmuştur: "Sizde nimet namına ne varsa hep Allah´tandır. Sonra sıkıntı dokununca Allah´a feryat edersiniz". (Nahl/53) Yine o şöyle buyurmuştur: "Eğer Allah sana bir kötülük dokundurursa, onu O´ndan başka giderecek olan yoktur. Eğer sana bir iyilik nasip ederse bil ki O, herşeye Kadir5dir". (En´am/17)

Allah Teala, bir cümle nimeti saydıktan sonra bunları kendi Za-tı´na izafe ederek şöyle buyurmuştur: "Göklerde ve yerde ne varsa, hepsini kendisinden (bir lütuf olarak) emrinize verdi". (Casiye/13) Yine O, şöyle buyurmuştur: "Gizli ve açık olarak nimetlerini size bol bol vermiştir". (Lokman/20)

Sebepler sıhhatleri, vasıtalar da sübûtları ile varolurlar. Bu nimetler ise, Allah Teala´nm hüküm ve hikmetleridir. O´nun vergisinin şartları ve verilenin eserleri, bunların hükmüne ve yaratılmasına tesir edemez. Bunlar hükme demedikleri gibi yaratma sıfatına da sahip değillerdir. Kendileri mahkum olan şeyler nasıl hüküm verebilirler? Kendileri yaratılmış olan şeyler nasıl birşey yaratabilirler? Neticede Allah Teala´dan başka hüküm veren yoktur. Ve O, hiç kimseyi hükmüne ortak etmez.

Ayetin, Şamlılar nezdindeki bu kıraati daha makbuldür. Çünkü bu kıraata göre emir sigası gündeme gelmektedir. Onlar, şirkle ilgili fiili ´Ta´ harfi ile okumuş, sondaki ´Kef harfini de sükun ile kıraat etmişlerdir. Buna göre mana; ´Allah Teala´ya, hükmünde ortak koşma!´ şeklinde olmaktadır. Sebepler Hakkın hükümleri ve O´nun hikmetlerinin vasıtalarıdır.

Nimet verenin, nimette müşahede edilmesi ve vergi sahibinin bahşettiği şeyde zuhur etmesi, nimet ve vergiyi O´ndan bilmeniz için elzemdir. Bu da kalbî şükürdür. Çünkü şükredenler nezdinde şükür; kalp ile bilmektir. Şükür, dil ile ifa edilecek bir fiil değildir. Rivayete göre Allah Resulü de (sav) şükrün ahirete dair bir mal olarak kazanılıp biriktirilme sini, dünyada mal kâzâhip biriktirmekten daha hayırlı bir karşılık olduğunu haber vermiştir.

Sevban (ra) ve Ömer b. Hattab´dan (ra) şu hadis rivayet edilmiştir: "Mallar hazineye indirildiği zaman Ömer (ra), ´Hangi malları edinelim?´ diye sordu. Allah Resulü de (sav) şöyle buyurdu: Sizden biri, zikreden bir dil ve şükreden bir kalp edinsin"[13]

Musa (as) ve Davud Peygamberle (as) ilgili olarak şöyle bir rivayette bulunulmuştur: Onlar, şöyle derlerdi: ´Ey Rabbim, Sana nasıl şükredebilirim? Ben Sana, ancak nimetlerden bir diğeri ile şükredebilirim´. Bu sözün başka bir rivayetinde ise şu ifade yeral-maktadır: ´Sa-na şükrüm de, yine şükcrü gerektiren diğer bir nimetle olur. Allah Teala da onların bu sözü üzerine şöyle vahyetmiştir: ´Bunu bilmeniz bile, Bana şükretmeniz demektir´. Başka bir rivayette ise şu ifade yer almaktadır: ´Nimetlerin Ben´den olduğunu bildiğin zaman, Ben de senden bunu bir şükür olarak kabul ederim´.

Dille yapılan şükür, Allah Teala´yı en güzel şe...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın

Allah Teala, bütün sıfatlarıyla zahir olduğu zaman kulların gü-nahdan imtina etmeleri de çok güç olurdu. Bu, gaybun sırlarının arkasında olan bir husustur. Şu var ki, müşahedenin hürmetini çiğnemelerinden ötürü insanların çoğu O´nunla karşılaşmayı inkar ederlerdi. Ayrıca halihazırda gaybi olarak iman ettikleri için nail oldukları ulvi mertebelere ve övgülere de, asla nail olamazlardı. Çünkü bu derecelere ulaşmalarının sebebi olan gaybi iman, Allah Teala´mn müşahede edilmesi halinde ortadan kalkacaktır.

İkinci büyük nimet, kaderin ve mucizevi ayetlerinin halkın umumundan gizlenmiş olmasıdır. Bunlar, gaybi sırlar, kulların salah sebebi, din ve dünya işlerinin istikamet bulma vesilesidir. Eğer kullara zahir kıhnsalardı, onların küçük günahları, mucizeleri ya-kinen görmelerinden ötürü büyük günahlara dönüşür, iyi amelleri için misline katlanan sevapları da asla katlanmazdı. Çünkü halihazırda gaybi olarak iman ederek amel ettikleri için katlanan bu sevaplar, mucizelerin açıkça müşahede edilmesinden sonra katlanamaz.

Üçüncü büyük nimet ise, kulların ecellerinin kendilerinden gizlenmiş olmasıdır. Eğer ecellerini bilmiş olsalardı hayır ve şer bakımından amellerini zerre mikdarı arttıramaz ve eksiltmezlerdi. Çünkü Allah Teala´mn onlardan talep ettiği ameller çok daha ağır olurken, haklarındaki delillerin kesinleşmesi de çok daha zorlayıcı olurdu. Allah Teala, bilmedikleri bir ecellerinin olmasını onlar için bir mazeret kılmış ve beklemedikleri bir yerden gelecek eceller tayin ederek onları düşünmüştür.

Allah Teala´mn, bütün kulların kusur ve kabahatlarını örtmesi de, onlara olan nimetinin inceliklerindendir. Böyle yapmak suretiyle onların kabahatlarını birbirlerinden, ulema ve salihlerin gözlerinden gizler. Eğer böyle yapmamış olsaydı hiçbiri kabahatlan ortada olan kişiye bakmazdı. Yine O, salihleri ve velileri de onlardan gizlemiştir. Eğer bu kimselerin işaret ve alametlerini herkese izhar etmiş olsaydı, herkes bunları tanır ve cahiller dahi, onların Allah Teala´mn velayetine mazhar olduklarını yakinen bilirlerdi. Böyle olduğu zaman da, onlara ihsanda bulunanların sevapları boşa gittiği gibi, amellerinin kabulünden de mahrum olurlardı. Onlara kötülük edenlerin yaptıkları da boşa giderdi.

Allah Teala´mn bunları perdelemesi ve gizlemesi;, amel sahiplerinin hayır ve şer namına yaptıkları amelleri, rica ve ümit üzere, ahiretle ilgili olarak hüsn-ü zan ile yapmalarını temin etmesi bakımından mühimdir.

Allah Teala´mn velilerine ve salih kullarına eziyet edenlerin cezaları da, onların Allah katındaki mühim mevkileri ve kıymetleri izhar edilmediği için tehir edilecektir. Bunun gizlenmesinde, salihlerin nefsleri bakımından da çok büyük nimetler mevcuttur. Böylelikle dinlerinin selametini temin edecek, fitneye de mümkün olduğunca az maruz kalacaklardır.

Tabii onların kıymetlerini bilmeyen cahillerin yaptıkları rencide edici hareketler ve Allah Teala´mn hükümlerini onlar sebebiyle hafife almaları da, bir nevi perde arkasından yapıldığı için bu zevata çok zarar vermeyecektir. Bu da kullarına çok bahşedici olan Allah Teala´mn nimetlerinden bir lütuftur.

Bu mevzuda rivayet edilen kudsi bir hadiste Allah Teala´mn şöyle buyurduğu rivayet edilir: "Kim Benim velilerimden birine eziyet ederse, Bana savaş için meydan okumuş demektir. Ben de velimin intikamını alır ve ona yardımı Zatımdan başkasına bırakmam".[19] Gizliliğinden dolayı şükrü gerektirdiğini ifade ettiğimiz bu nimetler hakkında İmam Cafer-i Sadık da (ra) şöyle demiştir: Allah Teala üç şeyi, üç şeye saklamıştır:

Rızasını taatine; dolayısıyla taatiyle ilgili hiçbir işi hor görmeyin. Çünkü o, Allah Teala´mn rızasını mucib olabilir.

Gazabını da günahlarına; dolayısıyla günahlanyla ilgili hiçbir işi hor görmeyin. Çünkü o, Allah Teala´mn gazabını mucib olabilir.

Velayetini mümin kullarına saklamıştır; Dolayısıyla onlardan hiçbirini hor görmeyin. Çünkü o, Allah Teala´mn velilerinden biri olabilir1. Böyle biri, nübüvvetini bilmediği bir peygambere eziyet eden kimseye benzer. Allah Teala, o kimseyi peygamber olarak göndermeden önce, ona eziyet eden kimseye onun peygamberliğini bildirmemiş olabilir. Böyle birinin günahı, elbette eziyet ettiği kişinin peygamber olduğunu bile bile eziyet eden kimsenin günahı gibi olmaz. Çünkü nübüvvet çok yüce bir makam olup hürmetin azamisine layık olan bir mertebedir.

Şükür ehli için iki yol vardır. Bunlardan biri, diğerinden daha üstündür. Bu yolların ilki, rica ehlinin şükrüdür. Bunlar, şahid oldukları zahiri nimetlere bakarak bunların tamama erdirilmesi noktasında Allah Teala´dan ümitvâr ve ricacı olup hüsn-ü muamelede bulunanlardır. Bunların hali, hayırlı işlerde ve salih amellerde acele edip birbirleriyle yarışmaktır. Bu hallerinin sebebi ise; Allah Teala´nm diğer insanlar dışında kendilerine mahsus kıldığı nimetleri müdrik olmalarıdır.

Şükür ehlinin ikinci ve daha üstün olan yolu ise, Korku ehlinin şükrüdür. Bu hale sahip olanlar, kötü bir son ile vefat etmekten ve Allah Teala´nm sabık hükmüyle, ahirette çile ve azaba düçâr olmaktan korku duyan kimselerdir. Onların bu korkusu, Allah Teala´nm kendilerine bahşettiği iman vergisiyle seviniyor olmalarının da delilidir. Onların bu sevinçleri, İslam´ın kalplerindeki büyük ve eşsiz yerine delalet eder.

Onların bu halleri sebebiyle, Allah Teala´nm üzerlerindeki nimeti de gözlerinde çok büyümüştür. Korku ehlinin işte bu hakikat-lan bilmesi, onların şükrünü ifade eder. Korku ve endişe, Rızık verene karşı şükürlerinde, kendileri için bir şükretme şekli haline gelmiştir. Allah Teala, bunu da bir nimet kılmıştır. O´nun "Al-lah´dan korkan ve Allah´ın nimet verdiklerinden iki kişi dedi ki.." (Maide/23) buyruğunda olduğu gibi, her nimet de şükür gerektirir. Bir müfessir ayette bahsedilen iki kişi için, ´Allah Teala´nm korku ile nimetlendirdiği iki kişi´ olarak tefsir etmiştir. Ayetin tefsiriyle ilgili iki görüşten birisi budur.

Kul, Rabbine şükretmese de Allah Teala, izzet ve celal sahibi olarak bu sıfatlar ve sıfatlarını teşkil eden ahlak üzeredir. O´nun ahlakı, sonsuz bir ikrama ve cömertliğe sahiptir. O´nun lütuf ve hil-mi de sonsuzdur. Dolayısıyla bu güzel ahlak ve eşsiz sıfatlara sahip olan Hak Teala, kulları tarafından Zatı ile şükre layık olup sırf nimet ve fiillerinden ötürü şükre müstehak değildir.

İşte bu da muhabbet ehlinin zikridir. Çünkü O, bu ahlak ve sıfatlardan başkalarına sahip olmuş olsaydı, Zatı´nı bunlar sayesinde bilen ariflerin bizzat O´nu görmeleri gerekirdi. Eğer böyle olsaydı, kullar ne yaparlardı, ellerinden ne gelirdi? Netice itibarıyla hamd da O´nadır, şükür de yalnız O´nun içindir. Çünkü şükre de, hamde de tek ehil ve layık olan O´dur. Hamd ve şükür, yalnız O´nun Zatı, Zatı´mn yüceliği ve izzetinin celali için olmalıdır. Çünkü O, her zaman olduğu gibi ilelebed de, bu güzel sıfatlar, kemal-i ahlak ve en yüce misaller üzere olmaya devam edecektir. Bunu bilmek de, ariflerin şükrüdür.

O´nun müşahedesi ise, Mukarrebun´un şükrüdür. Onların şükrü, Allah Teala´nm yalnız yüce Zatı içindir. Onların duaları, hamd ve tesbihden ibarettir. Amelleri ise Azim ve Celil olan Allah Teala´yı tazim ve yüceltmekle sınırlıdır. Bütün niyazları ise, O´nun sıfatlarının kendilerinde tecelli etmesi, Zatı´yla ilgili müşahedelerden bir pay alabilmektir. Bunlar da, anlatılamayacak haller ve akli ilimlerle açıklanamayacak hususlardır. Çünkü bunların tamamı ,Allah Teala´nm, Kelam´m sırrına şahit olan kimsenin müşahedesiyle ilgili olarak indirdiği "O´nun gibi bir şey yoktur" (Şura/İl) buyruğuna dahil olan meselelerdir.

Musa Peygamber de (as), bu müşahede sayesinde Rububiyet ile sevinmiş, Allah Teala´nm yakınlaştırması ile aşinalık kazanmış ve O´nun imanda metanet sahibi kılmasıyla bahtiyar olarak Rabbine şöyle demiştir: Benim için varolup Sen´in için olmayan birşey var. Allah Teala da, ´Nedir o?´ diye buyurmuştur. O da, {Benim bir benzerim var. Ama Sen´in benzerin yoktur5 demişti. Bunun üzerine Allah Teala, ´Doğru söyledin´ buyurmuştur.

Musa´nın (as) söylemek istediğini şerhetmemiz gerekirse şunu söyleyebiliriz: ´Benim için, talep sahiplerinin varacakları son durak ve arzu edenlerin daha fazlasını istemeyeceği kadar eşsiz sıfatları haiz olan Sen varsın. Halbuki, Sen´in için Sen´in gibisi yok, çünkü Sen´in bir benzerin yoktur. Sen´den başka ilah da yoktur.

Allah Teala´nm gizli nimetleri olan üstte anlattığımız türdeki hususlar için de şükretmek gerekir. Bunların şükrü ise; fuzuli dünyevi işlerle meşgul olmayarak onlardan uzaklaşmak suretiyle olur. Böyle yapmak, meşguliyet ve alakayı azaltıcı, hesabı kolaşlaştıncı-dır. Senden başkası bununla imtihan edildiğinde, dünya ile meşgul olup kaygısını ona yönlendirerek Allah Teala´ya şükürden uzaklaşmasında ve O´nun seni dünyadan uzaklaştırmasında da, iki defa şükür gereken iki nimet mevzubahistir.

Din noktasında münafıkların sıfatlarıyla veya nefsiyle ilgili olarak kibir ehlinin sıfatlarıyla, ya da fasıkların fiilleriyle imtihan edilen birilerini gördüğünüz zaman, bunu da sizi öyle kılmadığı için Allah Teala´nm nimetlerinden sayabilirsiniz. Bunun için dahi şükretmek gerekir. Çünkü Allah Teala´nm size karşı lütfü ve rahmeti olmasaydı, siz de onlar gibi olabilirdiniz. Sizden başkasına yöneltilen her şerri ve sizden gayrısmdan uzaklaştırılan her hayrı nimet saydığınız gibi, size yöneltilen her hayrı ve sizden savılan her şerri de nimet addetmeniz gerekir. Çünkü bütün nefsier,-kötülüğü emretme, irade ve kader noktasında tek bir nefs gibidir.

Allah Teala şerri ...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın