İslam´ın Üçüncü Esası Zekat Hakkındadır

İslam´ın Üçüncü Esası Zekat Hakkındadır
Zekatın farzları dörttür: Hürriyet; mülkiyetin sıhhati; nisab miktarı malın bulunması (200 Dirhem veya 20 dinar); Havl´in tamamlanması (Havi; Yılın herhangi bir ayından ertesi yılın aynı ayına kadar geçen süre). [34]

Zekatin Faziletleri Ve Zekat Verme Adabi Hakkındadır:

Bu bölümde, yukarıda işaret ettiğimiz hususların yanısıra malın nasıl temizleneceği ve infakta bulunan müslümanları fazilet ehli kılacak hususları izah edeceğiz. Allah Resulü´nün (sav) şöyle bu-vyurduğu rivayet edilmiştir: "Malda zekattan başka hak yoktur" [35]

Tabiundan bir topluluk ise, malda zekattan başka hakların da bulunabileceği görüşündedirler. Bunlardan biri olan İbrahim en-Neha´i şöyle demiştir: Selef-i Salih, malda zekattan başka hakların da bulunduğunu söylemişlerdir.

Bunlardan bir diğeri olan eş-Şabi, kendisine ´Malda zekattan başka hak var mıdır?´ diye sorulduğunda, ´Evet vardır, Allah Teala´nın şu buyruklarını işitmedin mi?´ dedikten sonra ´"Sevdiği mallardan akrabaya, yetimlere, yoksullara, yolda kalana... verenin" (Bakara/177) ayetini okumuştur. Bu görüşü paylaşanlardan diğer ikisi de Âta ve Mücahid´dir.

Müslümanlar, din kardeşleri arasında borçları halletmeyi, karşılıksız borç vermeyi, kendilerine ve ailelerine bakamayan insanları desteklemeyi, iyilik ve ihsanda bulunmak olarak görüyorlardı. Bu tür yardımlar, takva sahiplerine ve varlıklı ihsan ehline farz kılınmış fiillerdir. Müfessirlerden bir cemaatin görüşü bu yöndedir.

Onlar, "Kendilerine rızık olarak verdiğimizden infak ederler" (Bakara/3) ve "Size rızık olarak verdiğimizden infak edin" (Bakara/254) ayetlerinin ´hüküm ayeti´ olarak devam ettikleri ve neshe-dilmedikleri yönünde görüş bildirmişlerdir. Bu ayetlerde geçen in-fak/karşılıksız verme fiili de, müslümanın diğer müslümanlar üzerindeki haklarından olup İslam´a hürmet gereği ve ihtiyaç halleri için vazedilmiş bir farzdır.

Zekatın faziletleri arasında, onu farz olduğu yılın başında vermek zikredilebilir. Eğer kişi, farz oluşundan önce verirse daha büyük fazilet sahibi sayılır. Böyle biri zekat verme fiiline engel olabilecek bir takım gelişmelerden endişe duymuş olabilir.

Bunlara örnek olarak seferberlik ilanı, vadeli bir borcun vadesinden önce istenmesi, cihad ve işgale uğrama hallerini gösterebiliriz. Zekatın önceden verilmesine; verilebilecek uygun bir ihtiyaç sahibinin o anda ortaya çıkması, garib bir yolcuyla karşılaşılması ;gibi durumlar da sebep olabilir. Zekatın bu gibi hallerde ve böyle -kimselere zamanından önce verilmesi, daha faziletli ve daha güzeldir. Çünkü bunda hayra koşma, takva ve iyilik üzerinde yardımlaşma sözkonusudur.

Bu davranış, hayırda seferberliğe ve emredileni gönüllü olarak yapmaya da yorulur. Kul, geleceğin nelere gebe olduğunu bilemez. Halbuki geciktirmenin türlü afetleri, dünyanın çeşitli gaile ve engelleri vardır. Ayrıca kalplerin kaydırılması ve nefslerin´ sürekli değişen dürtüleri de sözkonusudur.
Zekat veren kimse, Havl´in başlangıcını Ramazan we Zilhicce ayları yaparsa daha büyük bir fazilete nail olur. Çünkü bu iki ay, diğerlerinde bulunmayan faziletler ihtiva eder. Ramazan ayı,

Kur´an-ı Kerim´in indirilmesiyle şereflendirilmiş bir aydır. Ayrıca bin aydan daha hayırlı görülen Kadir Gecesi de bu ayın içindedir. "Yine bu ay, oruç gibi mühim bir farzın da eda edildiği aydır.

O ay, Allah Teala´nm evleri olan cami ve mescidlerin şenlenme-siyle şereflendirilmiş bir aydır. Mücahid şöyle derdi: ´Ramazan´ demeyin. Çünkü O, Allah Teala´nm isimlerinden biridir. Doğrusunu söyleyin ve Şehr-i Ramazan ´Ramazan ayı´ deyin. İsmail b. Ebi Ziyad bu sözün merfu´ hadis olduğunu söylemiş ve senedini bildirmiştir.

İkinci ay olan Zilhicce´ye gelince, bütün aylar arasında beş ayrı meziyeti barındıran başka bir ay görememekteyiz. Bu meziyetler şunlardır:

1. Haram ay olma,

2. Hac ayı olma.

3. Hacc-ı Ekber´in o ayda olması.

4. On günden ibaret olan Eyyâm-ı Ma´lumât (=Bilinen belirli günler) o aydadır.

5. Teşrik tekbirlerinin okunduğu günler olan Eyyâm-ı Teşrik de o ay içindedir. Allah Teala, Zatı´mn bu günlerde zikredilmesini emretmiştir. Ramanazan ayında zekat vermenin en faziletli olduğu günler son on gündür. Zilhicce´nin en faziletli günleri ise ilk on gündür.

Vera´ ehlinden bir zat, zekatın her yıl bir ay öne alınmasını müs-tehap görmüştür. Böylelikle yılın (=havl) başından geri kalınmış olmayacaktır. Kişi, zekatını malum bir ayda verdiği zaman, gelecek yıl aynı ayda zekat verirse, ikinci kez verdiği ay on üçüncü ay olur. Bu ise, açık bir ertelemedir.

Buna göre şöyle denilmiştir: Kul, zekatını Receb ayında verdiği zaman, ertesi yıl Cumadiyelevvel ayında vermelidir ki gecikme olmaksızın yılın tam sonunda vermiş olsun. Bu yıl Ramazan ayında verdiğinde, ertesi yıl Şaban ayında vermelidir ki yılı asla geçirme-miş olsun. Böyle yapması daha iyidir. Farz olan zekatı aylara bölerek vermemelidir.

Kul zekat verirken gönlü hoş, kalbi mesrur, Rabbi´ne karşı dürüst, riya, gösteriş ve yapmacıklıktan uzak, yalnız Rabbi´nin rızasını umarak vermelidir. Verdiği zekatı, Allah Teala´c\an başka hiç kimsenin görmemesini istemeli, verirken ricacı olmalıdır. Zekat vermesinin engellenmesinde, Allah´tan başkasından korkmamalıdır.

Zekat verirken Allah Teala´yı gözetmeli, O´nun güzel tevfikini bilmeli, zekat verdiği fakirlerin kendinden üstün olduğuna inanmalı, kafasından onun zayıflık ve düşüklüğünü geçirmemeli ve onu asla hor görmemelidir. Fakirin, kendisinden daha hayırlı olduğunu bilmelidir. Çünkü fakir, temiz, pak, izzet sahibi, dünya ve ahirette derece sahibi kılınmıştır. Zekat veren zengin, kendisinin fakirlerin hizmetine adandığını ve onların evlerini şenlendirmekle mükellef olduğunu bilmelidir.

Ariflerden bir zat şöyle demiştir: ´İyi bir sanatım olmasına rağmen çalışmayı bırakmak istedim. O an aklıma nereden geçineceğim sorusu geldi. O esnada göremediğim birinin sesini duydum: Hem bize dönmeyi düşünüyorsun, hem de geçiminle ilgili olarak bizi töhmet altında bırakıyorsun? Dostlarımızdan birini senin hizmetine vermek ya da düşmanlarımız arasındaki bir münafığı senin emrine vermek bize düşer1.

Zekat veren kimse, ihtiyaç sahibine gizlice vermeli ve bunu an-latmamalıdır: "Zekatlarınızı/sadakalarınızı minnet bekleyerek ve eziyet ederek boşa çıkarmayın". (Bakara/264) ayet-i kerimesinin tefsirinde şöyle denilmiştir: Ayette geçen "Menn" kelimesi, verilen zekatı hatırlatmak; "Eza" ise onu açıklamaktır.

Bişr b. Hars´tan şu söz nakledilmiştir: Süiyan-ı Sevri dedi ki: Kim minnet bekleyip başa kakarsa sadakası boşa gider. Kendisine, ´Ey Eba Nasr, menn nasıl olur?´ diye sorulduğunda şöyle dedi: Verdiğiniz sadakayı hatırlatmanız veya onu başkalarına anlatma-nızdır.

Başka biri de şöyle demiştir: "Menn", kişiye zekat vermek suretiyle ondan hizmet beklemenizdir. "Eza" ise, zekat verdiğiniz kişiyi bu halinden dolayı ayıplamanızdır. Denildi ki: "Menn" zekat verilen kişiye büyüklük taslamak, "eza" ise zekat verilen kişiyi azarlamak veya dilenmesinden dolayı ayıplamaktır.

Allah Resulü (sav) bir hadis-i şeriflerinde şöyle buyurmuşlardır: "Zekatın en faziletlisi; veren kimsenin bir fakire gizlilik içinde vermeye çalışmasıdır". [36] Ulemadan bir zat ise şöyle demiştir: Üç şey, iyilik hazinelerindendir: ... ve zekatı/sadakayı gizlemek. Bu manada müsned bir hadiste ise şöyle buyrulmaktadır: "Bu, dini bakımdan daha sağlıklı, kusur bakımından daha az ve amel bakımından

da daha temizdir".

Bir hadis-i şerifte de Allah Resulü´nün (sav) şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir: "Allah Teala duyuranın, riyakarın ve minnet bekleyenin (sadakasını) kabul etmez"[37] Görüldüğü gibi bu hadis-i şerifte zekatı duyurma ve minnet bekleme fiilleri birlikte zikredilmiştir. Aynı şekilde duyurma da riya ile birlikte zikredilmiş ve bunlarla yapılan amellerin geri çevrileceği haber verilmiştir. Duyuran; yaptığı amelleri, görmeyenlerin de görmesi ve öğrenmesi için sağda solda anlatan kimsedir. Bu noktada duyma fiili görme fiilinin yerini alacağı için ameli boşa gitmesini sağlama noktasında eşittirler. Bunların her ikisi de imani zaafıyetten kaynaklanmaktadır.

Sadakasını duyuran kimse, onu Rabbi´nin bilmesiyle yetinmemektedir. Aynı şekilde riyakar da, Rabbi´nin görmesiyle iktifa etmemekte ve başkalarını da buna ortak koşmaktadır. Allah Resulü (sav), yaptığı amelden dolayı minnet bekleyen kimseyi de bu ikisine katmıştır. Zira minnet, o ikisiyle aynı anlamlar ihtiva etmektedir. Onda da yapılan amellerin zikredilmesi, başkalarına duyurulması veya verirken nefsine bakıp bununla övünme hali mevcuttur. Kişi, sadakasını gizli olarak verdikten sonra açıklarsa, gizlilik kalkmış olur ve ameli, açıktan yapılmış ameller arasına kaydedilir. Eğer onu sürekli anlatırsa, o zaman da hem gizli, hem de açık amel defterinden silinerek riya olarak yazılır. İhlas varolduğu sürece, sadakayı açıktan vermenin tek olumsuz yanı, gizli vermenin sevabl-na nail olamamaktır. Bu da büyük bir eksikliktir.
Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın

Kur´an´ın fakirlerle ilgili vasıflarını taşıyan fakirler de tercih edilmelidir. Bunlar Allah yolunda kuşatılan, ahiret yolunda baskı gören kimselerdir. Ailelerinin genişliği, geçim sıkıntısı, kalp İslahı veya ellerin ermemesi sebebiyle yeryüzünde ticarete çıkamazlar. Çünkü bunlar, kanadı kırıklardır.

Zengin için mal, kuş kanadı gibidir. O, bu kanatlarıyla istediği yere konar ve dilediği lezzetleri tadar. Fakir ise, bütün bunlardan mahrumdur. Çünkü onun eli dar, rızkı sınırlıdır. Allah Teala bu hususta şöyle buyurmuştur: "Sizin için, avret yerlerinizi örtecek elbise ve zinet eşyası yarattık". (A´raf/26) Ayet-i kerimenin tefsirinde bunlarla kasdedilenin mal ve geçimlik olduğu söylenmiştir. Öyle ki cahil beri, iffetleri sebebiyle hallerini dışa vurmayan böyle fakirleri zengin sanır.

Allah Teala, iffetleri nedeniyle dilenmeyen, az bir rızık ve fakirlikle yaşayan bu kimseleri tanımayanları müminler hakkında cehaletle nitelemektedir. Daha sonra bu tür fakir müminlerin sıfatlarını teyid etmekte ve Zat´mdan bir beyan olarak onların tarifini yapmakta, hallerini açığa çıkarmaktadır: Onların iffet örtüsüyleperdelenmiş halleri, bu şekilde ortaya çıkmış olmaktadır: "Onları simalarından tanırsın". (Bakara/273)

Sima, insanın benliğinden ayrılmaz bir alamet ve değişmez yaratılıştır. O, insanın üzerindeki süs ve zahiri giysilerin ardındaki hakiki kimliktir. "Onlar, insanlardan ısrarla istemezler". (Bakara/273) İffet ve imanlarıyla kanaat etmeleri sebebiyle ısrarla istemez, zenginlerin ardında dolaşmazlar. Ehli dünyaya istekli gözlerle ve iltifat ederek bakmazlar. Onlar kendi yalnızlıklarında imanları ile müstağni ve sabırları ile izzetlidirler.

Ayetteki "ilhaf´ kelimesi, "lihaf=örtü, çarşaf´ kelimesinden türemiştir. O, kişinin sarınarak örtündüğü şeydir. Onlar ise, böyle yapmaz, yani zenginlerin ayaklarına dolaşmaz, onlardan talepdar olmazlar. Verdiğiniz zekat ve sadakaların bu sıfatları taşıyan kimselere, en azından bir kısmını bulunduranlara gitmesi yönünde titiz davranın. Yaptığınız, ancak bu şekilde arı duru olacak ve şükrana değer görülecektir.

Zekat ve sadakada en faziletli olan; kişinin fakir kardeşlerini başkalarına tercih etmesidir.

Bu meyanda Ali´den (kv) şu söz rivayet edilmiştir: "Kendi kardeşlerimden birine bir dirhem vermem, başkalarına yirmi dirhem tasadduk etmemden daha sevimlidir. Ona yirmi dirhem ulaştırmam, başkalarına yüz dirhem sadaka vermemden daha sevimli gelir. Ona yüz dirhem vermem, bir köleyi azat etmemden daha güzel görünür". Allah Teala, yakın dost ve arkadaşları da akrabaya dahil etmiştir.

Akrabaya verilen sadakanın, yabancılara verilen sadaka/zekata üstünlüğü, yabancıları bırakıp akrabaya verilen sadakanın üstünlüğü gibidir. Çünkü sıla-i rahimden sonra en üstün bağ, din kardeşliği bağıdır.

Selef-i Salih´den bir zat şöyle demiştir: Amellerin en faziletlisi, kardeşlerin bağını sıcak tutmaktır. Kişi yapacağı hayırla, kendisine verdiğinde Allah Teala´ya hamd ve şükürde bulunarak onu Allah´tan bir nimet olarak görecek kimseye yönelmelidir. Böyle biri, Allah Teala´nın nimetine vasıta edilene bakmayacaktır.

Bu, Allah Teala´ya en çok şükreden kul olmaya adaydır. Çünkü şükrün hakikati; nimetin O´ndan geldiğini müşahede ederek, O´na amelle karşılıkta bulunmak, verilen nimette veya saîih amele niyette O´ndan gayrisine bakmamaktır. Ali´nin (kv) vasiyetinde su ifadenin yer aldığı nakledilmiştir: Allah Teala ile arana başka bir nimet verici koyma. Başkasının senin üzerindeki nimetini borç say.

Kişi, yukarıda tarif ettiğimiz türde bir fakire vermeyi, kendisine sadaka verdiğinde övgü ve senada bulunarak rızık veren olarak kendini gören bir kimseye tercih etmelidir. Çünkü bu durumda asıl veren olan Allah Teala´dan başkasına hamdetmiş, başkasına iltifat etmiş, esas verenden başkasını zikretmiş olur.

Aldığı sadaka ve zekattan dolayı Allah Teala´ya hamd, şükür ve senada bulunarak O´nu zikreden kimse, asıl nimet veren ve nzık sunanın Allah Teala olduğunu görür. Dolayısıyla da yalnız O´na yönelerek O´nu över. Eğer infakta bulunan kimse, Allah rızası için halka nasihatta bulunan biri ise, sadaka verdiği kimsenin imani zayıflığı, kendisine şükranda bulunmasından daha ağır gelir.

Ancak nevasının takvasına baskın olmasından dolayı Rabbi için nasihatta bulunmayan ve verdiği sadakanın kendisine ahirette yarayacağını bilmeyen biriyse, bu tür davranış onun tevhiddeki makamını zedeler. Bu da sadaka ile elde edeceği sevaptan çok daha ağır bir günahtır. Ama o, diğerinin kendisine iltifatından, kapısına alışmasından ve malına tamah etmesinden dolayı amelini boşa çıkartacak bir söz sarfetmesinden emin olmayabilir.

Sadaka verdiği kimse, verirken onu övüp mani olduğunda kınayan ve söven biri olabilir. Bu durumda da, rızkı ona götürmenin vasıtası olarak kalıp emin ve huzurlu olabilir. Bütün bunlar, yakini iman ve müşahede sahibi müminler için geçerlidir.

Bir hadis-i şerifte Allah Resulü´nün (sav) şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir: "Sadaka/zekat, fakirin eline geçmeden önce Allah Teala´nın elindedir. Onu, isteyenin eline koyan da O´dur". Yakin sahibi mümin, rızkım Allah Teala´dan alır. O, ancak Allah Teala´ya kulluk eder ve O´ndan yalnız emrettiği şekilde talepte bulunur: "Rızkı Allah katında arayın ve O´na kulluk edin". (Ankebut/17)

Allah Resulü (sav) bir fakire yardım göndermişti. Elçisine şöyle buyurdu: ´Onun yardımı aldıktan söyleyeceklerini iyice ezberle´. Elçi yardımı adama teslim ettiğinde o şöyle dua etti: ´Kendisini zikredeni unutmayan, Zatı´na şükredeni zayi etmeyen Allah´a hamdolsun´. Ardından da -kendini kasdederek- ´Allahım filanı unutma, Al-lahım filana Kendini unutturma´ diye dua etti. Elçi bunu Allah Re-sulü´ne (sav) aynen aktardı. Allah Resulü (sav) buna sevindi ve ´Onun böyle diyeceğini biliyordum´ buyurdu.

Bu hadis, Amr tarafından Ebu´d-Derda (ra) ve Cerir´den (ra) de rivayet edilmiştir. Allah Resulü (sav) bir adama ´Tevbe et´ buyurdu. Adam, ´Ben yalnız Allah´a tevbe ederim, Muhammed´e (sav) tevbe etmem´ dedi. Bunun üzerine Allah Resulü (sav) şöyle buyurdu: "Hakkı, sahibine teslim etti" [42]

İrk hadisesinde de hakikat ortaya çıktıktan sonra Aişe´nin (ra) ´Biz Allah´a hamdederiz, sana hamdetmeyiz´ dediği, Allah Resulü´nün (sav) de bundan memnun kaldığı rivayet edilmiştir. Aişe´nin (ra) suçsuz olduğuna dair vahiy geldiğinde Ebu Bekir (ra) kızına, ´Kalk ve Allah Resulü´nün (sav) başını Öp´ demişti. Aişe (ra) ise, Temin ederim ki yapmayacağım. Ben yalnız Allah´a hamdederim´ demişti.

Bunun üzerine Allah Resulü (sav) "Onu kendi halinde bırak ey Eba Bekir" buyurmuştu. Bu hadisenin başka bir rivayetinde ise Aişe´nin (ra) babasına, ´Biz Allah´a hamdederiz. Ne sana, ne de arkadaşına hamdetmeyiz´ dediği rivayet edilmiştir.

Anlatıldığına göre Allah Resulü (sav) de onun bu tavrını yadır-gamamıştır. Hatta bundan memnun kalarak babasından kızını kendi haline bırakmasını istediği haber verilmiştir.

Allah Teala, kafirlerin sıfatlarını bildirirken, adı zikredildiği zaman kalplerinin duracak gibi olduğunu, başkalara anıldığında ise sevindiklerini haber vermiştir. Yine onların herhangi bir konuda Allah Teala´nm birlik ve tekliği zikredüdiğinde buna karşı çıktıkları, O´na şirk koşulduğunda ise tasdik ettiklerini bildirmiştir.

O, bu meyanda şöyle buyurmaktadır: "Allah, Tek olarak zikredildiği zaman, ahirete iman etmeyenlerin kalpleri nefretle dolar. Allah´tan başkası anıldığı zaman ise bakarsın yüzleri gülüverir". (Zümer/45); "Bunun sebebi, Allah´a dua edildiği zaman inkar etmeniz, O´na ortak koşulunca da tasdik etmenizdir". (Mümin/12) Burada inkar, üstünü örtmek, kapatmak, şirk ise, karıştırmak yani Allah´ın zikrine başkalarının zikrini katmak anlamındadır.

"Hüküm, ancak yüceler yücesi olan ulu Allah´a aittir". (Mümin/12) Buna göre Allah Teala, yarattıklarını hükmüne asla ortak etmez. Çünkü O, azametinde Ulu, saltanatında Büyük olandır. Mülkünde ve bahsedişinde ortağı yoktur. Kulları arasında O´iiai destek olan da bulunmaz. :

Bu ayetlerin delaleti ve hitab-ı ilahiden çıkan mana şudur: Allah Teala, tek ve ferd oluş sıfatlarıyla anıldığı zaman müminler sevinip rahatlayacaklar ve O´nun zikir ve tevhidini birbirlerine müjdeleyeceklerdir. Aracılar ve sebepler zikredüdiğinde ise, bundan hoşlanmayacak ve kalpleri de bu tür sözlere nefretle bakacaktır. Bunlar, imanın sıhhat alametleridir. Kendi kalbinizde ve başkalarının kalplerinde bunları iyice sınayarak tevhidin hakikatine erin. Aksi takdirde kalbinizdeki gizli şirki görürsünüz.

Sonuç itibarıyla zekât veren kimse, zekat malını gücünün yettiğinin en değerlisinden ve kendine en güzel görünenden seçmelidir. Çünkü Allah Teala güzeldir ve ancak güzel olanı kabul eder. Zekatın Allah katındaki saflık ve bereketi, zekat malının helal oluşuna ve zekat ehlinin havassma verilip verilmeyişine bağlıdır. !

Zekat veren, verdiği malı gözünde küçük ve basit görmelidir.! Onu gözde büyütmek, kendini beğenmişliktendir. Kendini beğen-} mişlik ise, amelleri boşa çıkartır. Allah Teala buyurdu ki: "Huneyn Günü çokluğunuz sizi gururlandırmış ti". (Tevbe/25) Denir ki: ´Tapılan ibadet küçük görüldükçe Allah katında büyür. İşlenen günah da gözde büyütüldükçe Allah katında küçülür". Ulemadan bir zatın şöyle dediği rivayet edilmiştir: Maruf/iyilik, ancak şu üçüyle tamam olur: Küçük görülmesi, süratli yapılması ve gizlenmesi.

Selef-i Salih zekatı yüzlerle, gönüllü sadakayı ise binlerle ifade edilecek miktarlarda ve...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın