İnsanın Yaratılıştan Gelen Zaafları

İnsanın Yaratılıştan Gelen Zaafları

Böylesine üstün vasıflarla Cenab-ı Hakk'ın yarattığı insan, ne de olsa bir mahlûktur. Mahlûk ise noksanlıklardan, zaaflardan hâli olamaz. Fânidir, Halikına muhtaçtır. Kur'ân-ı Kerim'den tesbit edebildiğimiz kadarıyla insanın fıtratından gelen bazı zaaflarını burada ifade etmenin, insanın yaratılışının daha iyi anlaşılması bakımından uygun olacağı kanaatindeyim. "Allah sizden (ağır teklifleri) hafifletmek istiyor, çünkü insan zayıf yaratılmıştır."[770]. Bazı müfessirlcr bu za'fiyeti, nefsinin, azminin ve himmetinin za'fiyeti, kadına karşı za'fiyeti, şehvetine karşı sabrının azlığı şeklinde açıklamışlardır. Elli vakit namazın beş vakte indirilmesini, zinaya düşmemek için cariye almanın meşru kılınmasını bu hafifletmeye misâl veriyorlar,[771] Hasan'dan rivayet edildi ki:

"Burada murat, zayıf yaratılışlıdır, en ufak musibet onu eleme sokar" [772]."(İnsanların tabiatında acelecilik vardır, öyle acelecidir ki, sanki) insan aceleden yaratılmıştır. (Durun) size âyetlerimi göstereceğim, benden acele istemeyin" [773]. İnsan cinsi aşırı aceleci, sabırsız olduğu için Allah sanki bizzat aceleden yaratılmış, buyurmuştur. Allah insanda tabiat olan aceleciliği, âdeta insanın kendinden yaratıldığı bir nesne mertebesine koydu. "Zeyd sanki keremden yaratılmıştır" sözü gibi, onun küfre ve tehdide acele koşmasından böyle buyurulmustur [774]. Nitekim "insan, hayra dua eder gibi şerre de dua etmekte (hayrı ister gibi şerri istemekte)dir. Pek acelecidir (bu) insan"[775]. Yani insan bir sıkıntı gördü mü, kendisi, malı, evlâdı hakkında hemen dua eder gibi beddua eder.

"Doğrusu insan hırslı ve (huysuz) yaratılmıştır. Kendisine kötülük dokundu mu sızlanır, kendisine hayır (mal) dokundu mu (yoksullara) vermez (sıkı sıkı tutar)" [776].

Allah insanı hırsı çok, sabrı az yaratmıştır [777]. Bir zarar dokunduğunda çabuk feryat eden, bir hayır elde ettiğinde çabuk men eden, demektir [778]. Allah bununla insanın mecbul olduğu kötü ahlâkı haber veriyor, ilk âyeti sonraki iki âyet tefsir ediyor. Ona bir zarar dokundu mu korkar, feryâd eder, korkunun şiddetinden kalbi yerinden oynar, bundan sonra bir hayır elde edeceğinden ümidini keser. Allah'tan bir ni'mete kavuşunca da başkasına cimrilik eder, o hususta Allah'ın emrine mâni olur [779]. Hülâsa "helû1" tahammülsüzlük, mızıkçılık, şiddet, hırs ve feryatçılık, demektir [780], insan bu huylarla birlikte yaratılmıştır.

"Rabbin dileseydi insanları bir tek ümmet yapardı. Ama ihtilâf edip durmaktadırlar. Yalnız Rabbinin acıdıkları (bu ihtilâfın dışında kalmışlardır). Zaten (Allah) onları bunun için yaratmıştır. Rabbinizin:

“Andolsun, ben cehennemi hep cinlerden ve insanlardan dolduracağım!' sözü tam yerine gelmiştir" [781].

Bu âyetteki ihtilâf konusunda müfessirler çeşitli tercihlerde bulunmuşlardır, ihtilâf, dinde ihtilâftır, rızıkta ihtilâftır şeklinde değişik görüşler olduğu gibi, bazıları da "Ve lizâlike halekahüm" ibaresini "Onları rahmet için yarattı" şeklinde anlamışlardır.[782], "İhtilaf için yaratıldılar" mânâsıyla bu âyet insanların fıtrattan gelen bir zaafim ifade ediyor. Çünkü bilhassa dinde ihtilâf çok elim neticeler veriyor. Bu mânâya göre demek ki Allah insanların hepsinin bir ümmet olmasını dilememiş, umûmuna tevhid ve istikâmeti emretmekle beraber, ihtilâfa imkân bırakmış da muhtelif zevkler, sebepler, iradelerle hakka muhalefet edip duruyorlar; ancak Rabbinin rahmetine mazhar kıldıkları müstesna ki bunlar ihtilâf etmezler, hakka muhalefet eylemez, tevhid ve istikametten ayrılmaz bir ümmet olurlar.Ve onun içindir ki onları yarattı, yani ihtilâf etmeyip bir ümmet olmaları içindir ki o müstesnaları yarattı, yahut hepsini imtihan ve müsabaka gerçekleşsin diye muhalif ve muvafık ayrılmak üzere ihtilâf için yarattı. Fırka-i nâciye müstesna, insanlar, dinlerinde, itikatlarında, mezheplerinde ihtilâf için yaratılmışlardır [783]. Bu görüş ve bu tevil kuvvet kazandığına göre insanların ihtilâfı ihtimal ki fıtrî bir durum arzettiği için, insanın zaafları arasına bu hususu da almış bulunuyoruz [784].

"Her bir nefse ve onu düzenleyene, sonra da ona hem kötülüğü, hem (ondan) sakınmayı ilham edene, andolsun ki, onu tertemiz yapan kişi muhakkak umduğuna ermiştir" [785]. Bu âyetten açıkça anlaşıldığı gibi Allah insan nefsine hem iyiliği, hem takvasını ilham etmiştir. Her ikisine de kabiliyetli kılmıştır, insanın kötülüğü bilmesi, ona temayülü elbette bir zaaf ortaya çıkarır. "Gerçek, biz ona (doğru) yolu gösterdik. İster şükredici (olsun o), ister nankör (kâfir)" [786].

"Andolsun insanı biz yarattık ve nefsinin ona ne fısıldadığını biliriz, (çünkü) biz ona şahdamarından daha yakınız" [787]. Kişinin terbiye edilmemiş nefsinin ona verdiği vesvese de fıtrîdir. İnsanın imtihanında önemli bir unsurdur, insanın yaratılışında mevcut olan bu nefsânî vesvese, dışarıdan vaki şeytanî vesvesenin destekçisidir. Bunlar da insan hilkatinde tabiî bir zaaftır.

Bu zaaflar insanda umûmidir. Bunların derecesi herkese göre değişir. Az veya çok, her insan, bu tabiî zaaflarla yaratılmıştır, insan ruhânî-manevî kabiliyetleriyle, bunları yenmekle veya i'tidal sınırında tutmakla mükelleftir, "insanlar da madenler gibidir" hadis-i şerifi insanların bu manevî kuvve ve zaaflarına, bunların imtihanda müessiriyetine işaret etse gerektir. [788]

[770] Nisa: 4/28

[771] İbn Kesir, I, 479; Tab., V, 29. 148RM,V, 14.

[772] RM, XVII, 48.

[773] Enbiyâ: 21/37

[774] Bey, 11,504.

[775] A'raf: 7/11

[776] Me'aric: 70/19-21

[777] Bey., II, 504.

[778] RM, 1,61-62.

[779] İbn Kesir, IV, 421.

[780] Elmalılı, Hak Dini Kur'ân Dili, VIII, 5357.

[781] Hûd: 11/118-119

[782] Tab., XII, 141-144.

[783] Elmalılı, Hak Dini Kur'ân Dili, IV, 2837.

[784] İbn Kesir, II, 465.

[785] Şems: 91/7-9

[786] İnsan: 76/3

[787] Kâf: 50/16.

[788] Veli Ulutürk, Kur’an-ı Kerim’de Yaratma Kavramı, İnsan Yayınları: 143-146.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın