Tuğyan ve Tağut

TUGYÂN/TÂGÛT

T-g-y (tagâ) kökünden türeyen tugyân, isyanda haddi aşmak anlamındadır. Tugyân, hem tek insandan, hem de toplumdan kaynaklanabilir.[159] Tugyân'ın kök anlamında, dengenin aşırılık veya azlık yönünde bozulması yer alır. Bu yüzden, belirlenen sınırları ve ölçüleri daha çok aşırılık yönünde ihlâl etmeyi, sınır tanımazlığı, cebir ve şiddet kullanmayı anlatır.[160]

Tugyân'ın Kökeni:

Tugyân'ın kökeninde, kendini yeterli ve serbest görme (istiğna) yatar. İnsan kendisinde istediğini yapacak bir güç, bilgi ve yetenek vehmettiğinde, Allah'ı unutur duruma gelerek tuğyana giden kapı açılır. Tuğyanla birlikte insan dilediğini yapmaya yeltenir, hak hukuk ve sınır tanımamaya başlar.[161]

"Şu insanoğlu, kendini müstağni (yeterli) sayarak azgınlık (tugyân) eder. Sonunda dönüş Allah'adır."[162]

Bu âyetlerde ifade edilen düşünce, insanın kendine yeterli olduğu ve dolayısıyla "kendi kaderinin efendisi" olduğu şeklindeki aşırı iddiayı, saçma görerek reddeder. Aynca, bütün ahlaki kavramların -iyi ile kötü, doğru ile eğri arasındaki ayrım ölçülerinin- insanın bir Üstün Güç'e karşı sorumluluğu kavramı ile kopmaz şekilde bağlı olduğuna işaret eder. Başka bir deyişle, "ahlâkilik" kavramı, böyle bir sorumluluk hissine -ister bilinçli, isterse bilinç altında olsun- dayanmadığı zaman bütün anlamını kaybeder.[163]

Ey insanlar! Doğrusu sizin çalışmalarınız (hedefleriniz) türlü çeşitlidir. Elinde bulunandan verenin, Allah'a karşı gelmekten sakınanın, en güzel söz olan Allah'ın birliğini doğrulayanın, işlerini kolaylaştırırız. Ama, cimrilik eden, kendini (Allah'tan) müstağni gören, en güzel sözü yalanlayan kimsenin güçlüğe uğramasını kolaylaştırırız. O kimse ölüp ateşe yuvarlandığı zaman, malı ona hiç fayda vermez. Bize düşen, sadece doğru yolu göstermektir. Şüphesiz, âhiret de, dünya da bizimdir."[164]

Tugyân, istikametten bir sapma olarak değerlendirilir:

"Sen, beraberindeki tevbe edenlerle birlikte, emrolunduğun gibi dosdoğru ol. Aşırı gitmeyin. Doğrusu Allah, yaptıklarınızı bilir."[165]

Tugyân'a dalanlara yöneltilen dengeye getirici ve uyarıcı sözler, istenilenin tam tersine, onların azgınlığını arttırmaktan başka bir işe yaramaz. Allah'ın, Hz. Peygamber'e indirdikleri, "Allah'ın eli sıkıdır" diyen, aralanna kıyamete dek sürecek düşmanlık ve kin salınan yahudilerin çoğunun azgınlığını ve küfrünü (inkârını) artırır.[166] Benzer bir anlatım, ehli kitap söz konusu edilerek bir kere daha tekrarlanır.[167]

Tugyân Durumlar Ve Eylemler:

Tugyân, Allah'ın koyduğu dinî ve ahlâki sınırları fütursuzca ve küstahlaşarak aşmayı anlatır. Bu yüzden tugyân'ı, dinî ve ahlâkî türlerine ayırabiliriz.[168]

Dinî Tugyân:

Allah'a inançsızlık ve saygısızlık, peygamberleri yalanlama ve mü'minlerle alay, dinî tuğyanı oluşturur.[169]

A) Allah'a İnançsızlık Ve Saygısızlık:

Allah'ın mucizelerine rağmen inanmayanlar, tuğyanları (taşkınlıkları) içinde bocalayıp dururlar:

"(Müşrikler) kendilerine bir mucize (âyet) gösterilirse, mutlaka ona inanacaklarına dair bütün güçleriyle Allah'a yemin ederler. De ki: 'Mucizeler, ancak Allah katındadır (elindedir).' Onların, mucize geldiği zaman da inanmayacaklarını anlamıyor musunuz? Onların kalplerini, gözlerini -ona ilk defa inanmadıkları gibi- çeviririz. Onları, taşkınlıkları içinde şaşkın şaşkın bırakırız."[170]

Bu bocalama, Allah'ın saptırdıkları ve Allah'la karşılaşmayı ummayanlar için de sözkonusudur:

"Allah'ın saptırdığını doğru yola getirecek yoktur. O sapanları, taşkınlıkları içinde bocalayıp dururlarken bırakır."[171]

"İyiliği acele isteyen kimselere, Allah fenalığı da çarçabuk verseydi, süreleri hemen bitmiş olurdu. Bizimle karşılaşmayı ummayanları, azgınlıkları içinde bocalayıp dururlarken bırakırız."[172]

Lanetlenmiş ağaçla sınananlar, ibret alacaklarına, iyice tugyân'a boğulurlar:

"Sana gösterdiğimiz rüya (miraç) ile ve Kur'an'da lanetlenmiş ağaçla sadece insanları denedik. Biz onları korkutuyoruz. Fakat bu, onlara büyük azgınlık/taşkınlık vermekten başka bir şeye yaramıyor."[173]

İnsanlar uğradıkları sıkıntılardan kurtulunca, gerekli dersi çıkaramamakta ve azgınlığı sürdürebilmektedir:

"Sen onları doğru yola çağırıyorsun, ama âhirete inanmayanlar bu yoldan sapmaktadırlar. Biz, onlara acısak ve başlarındaki sıkıntıyı gidersek bile, azgınlıkları içinde bocalayıp kalırlar. Andolsun ki biz, onları azapla yakalamıştık. Yine rablerine boyun eğmemiş ve yakarmamışlardı. Sonunda onlara şiddetli bir azap kapısı açtığımız zaman ümitisz kalıverdiler."[174]

Peygamber uyarma görevini yapar, ama inanmayan azgınlardan yüzçevirmesi peygamber için kınanacak bir durum değildir:

"De ki: 'Öyleyse Allah'a koşun. Doğrusu ben, sizi onun azabı ile açıkça uyaranım. Allah'ın yanında başka şeyleri tanrı kılmayın. Doğrusu ben sizi onun azabı ile açıkça uyaranım.' Onlardan öncekilere, herhangi bir peygamber gelince, 'sihirbaz' veya 'deli' derlerdi. Öncekiler sonrakilere böyle mi vasiyet ettiler? Hayır, bunlar azgın bir millettir. Onlardan yüzçevir. Sen kınanacak değilsin. Öğüt ver. Doğrusu öğüt, inananlara fayda verir."[175]

"Öğüt ver. Rabbinin nimetiyle sen, ne kâhinsin, ne de delisin. Yoksa senin için şöyle mi derler: 'Şairdir, zamanın onun aleyhine dönmesini gözlüyoruz.' De ki: 'Gözleyin, doğrusu ben de sizinle beraber gözlemekteyim.' Bunu onlara, akılları mı buyuruyor? Yoksa onlar azgın bir millet midirler? Yahut 'Onu kendi uydurdu' diyorlar, öyle mi? Hayır inanmıyorlar."[176]

Bahçe sahipleri (ashâbu'l-cenne) istiaresindeki olay, ilginçtir: Bahçeyi hiç istisnasız devşireceklerine yemin etmişlerdi. Allah, bahçeye bir salgın vermişti: Sabah erken çıkmak üzere sözleşen bu bahçeciler,

"Bugün orada hiçbir düşkün kimse yanımıza sokulmasın" dediler. Üstelik, yoksullara yardım etmeye güçleri de yetiyordu. Bahçeyi gördüklerinde neye uğradıklarını şaşırdılar. Ortancaları, şöyle dedi: "Ben size Allah'ı anmamız gerekir, dememiş miydim?" Hep birlikte "Rabbimizi tenzih ederiz. Biz kendimize yazık etmişiz." dediler. Birbirlerini eleştirmeye başladılar. Sonra şöyle dediler: "Yazıklar olsun bize. Doğrusu biz, azgınlık eden kişilerdik. Belki rabbimiz bize bundan daha iyisini verir. Artık ondan dilemekteyiz. "Ama azap onlan yakalamıştı. Ahiret azabı ise daha büyüktür."[177]

Azgınlar hesaba çekileceklerini yalanlasalar bile, onları bekleyen yer cehennemdir:

"Cehennem, yalnız azgınlar! (hak ve adalet sınırlarını aşmış olanları) bekleyen yerdir. Dönecekleri yer orasıdır. (..) Çünkü onlar hesaba çekileceklerini ummazlardı. Âyetlerimizi hep yalan sayıp dururlardı. Biz de herşeyi yazıp saymışızdır."[178]

B) Peygamberleri Yalanlama:

Azgınlık, peygamberleri yalanlama konusunda da kendini gösterebilir:

"Semud milleti, içlerinden en azgını ileri atılınca, azgınlığı (kaba küstahlığı) yüzünden peygamberleri yalanladı."[179]

C) Müminlerle Alay:

Münafıklar, mü'minlere rastlayınca 'inandık,' şeytanlarla (elebaşlanyla) başbaşa kalınca, 'Biz sizinleyiz, onlarla yalnızca alay etmekteyiz' derler. Allah, onların alaylarını boşa çıkarır (hakettiği karışlığı verir) ve taşkınlıkları içinde bocalar durumda bırakır.[180]

Ahlâkî İktisadî Tuğyan:

Ahlâkî-iktisadî tuğyan, ölçü ve tartıda adaletsizlik ile aşırı tüketimde kendini gösterir.[181]

A) Ölçü Ve Tartıda Adaletsizlik

Belirlenen sınırları aşma ve dengeyi bozma anlamından esinlenerek, olumsuz biçimde kullanılmıştır:

"Tartıda tecavüz etmeyin. Ölçü ve tartıyı doğru yapın, ölçüyü eksik tutmayın."[182]

Buradaki "tartıda tecavüz etmeyin" bölümü, daha geniş bir çerçevede düşünülerek, her türlü olayda "doğruluk ve haklılık ölçüsünden şaşmayın" biçiminde de anlaşılmıştır.[183]

B) Aşırı Tüketim:

İsrailoğullarına verilen dünyevi nimetler belirtildikten sonra, aşırı gıda tüketimin yasaklandığı anlatılır:

"Size verdiğimiz rızıkların temizlerinden yeyin. Bunda aşırı (Ölçüsüz) gitmeyin ki gazabıma çarpılmayasınız. Gazabımı hakeden, şüphesiz mahvolur. Doğrusu ben, tevbe edeni ve inanıp yararlı iş yaparak doğru yola gireni bağışlarım"[184]

Tuğyân'ın Önlenmesi:

Tuğyân'cılara direnerek ve yanlarından uzaklaşarak tuğyan tutum ve davranışların sonuçlarından kurtulmak gerekir.[185]

Tuğyâncılara Direniş:

Şirk koşup zulmedenler ve onların işbirlikçileri arasında geçen bir ahiret diyalogu, tuğyana sapanlara direnmek gerektiğini, onların peşinden körü körüne gitmenin sorumluluktan kaçma sonucunu sağlamadığını belirtir: "Önderlerine 'Siz bize sureti hakdan görünürdünüz' derler. Onlar da şu cevabı verirler: "Hayır; asıl siz inanmış kimseler değildiniz." Öbürlerinin cevabı şudur: "Bizim sizin üstünüzde bir nüfuzumuz (gücümüz) yoktu. Bilakis azmış bir topluluktunuz. Bu yüzden, rabbimizin sözü aleyhimizde gerçekleşti. Şüphesiz (günahlarımızdan doğan) azabı tadacağız."[186]

Bu âyetler öbeğinin sonunda, hepsinin azabı ortak hakettikleri ve suçluların böylece cezalandırılacağı belirtilir.[187]

Tuğyâncılardan Uzaklaşma:

Hz. Peygamber'e, Allah'ın yanısıra tanrı edinen ve kendisini yalanlayan azgın topluluktan uzaklaşması emredilir, bu yüzden kınanmayacağı belirtilir.[188]

Tuğyân'ın Sonu:

Tuğyan, Allah'ın gazabına uğrama sebebidir. Allah'ın gazabına uğrayan da mahvolur.[189] Azgınlıkları (tuğyan) içinde bocalayıp kalanları, Allah azapla yakalar, ama yine de rablerine boyun eğmezler ve yakarmazlar.[190] Bahçe s...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın